چرا در آلمان شمار کمی از پناهندگان اوکراینی شاغل هستند؟

دویچه وله: بیش از یک میلیون اوکراینی از جنگ به آلمان گریختند. تاکنون شمار کمی از آنها وارد حوزه کار شد‌‌ه‌اند. آیا به این دلیل است که ترجیح می‌دهند با پول کمک اجتماعی زندگی کنند یا دلایل دیگری وجود دارد؟ کشورهای دیگر چه کرده‌اند؟

از نظر میشائیل کرچمر، نخست‌وزیر ایالت زاکسن آلمان، مسئله کاملا روشن است: «اگر ما بگوییم که آلمان کشور مهاجرپذیر است، برای اوکراینی‌ها، به عنوان مثال، راحت‌تر از بقیه مسیر ادغام در بازار کار هموار است.» این سیاستمدار حزب دموکرات مسیحی در اواسط فوریه افزود: «اما فقط ۲۰درصد آن‌ها کار می‌کنند، زیرا مجبور نیستند کار کنند.»

در دیگر احزاب نیز چنین صداهایی بلند شده است. ماتیاس یندریکه از حزب سوسیال دموکرات و مدیر اداری منطقه از نوردهاوزن در تورینگن نیز در مصاحبه‌ای گفته است، همه چیز برای اوکراینی‌ها در آلمان "زیادی با مهربانی" مهیا شد. بنابراین "لم دادن روی مبل راحت‌تر از گذراندن دوره زبان آلمانی است".

پنج میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو کمک اجتماعی

پناهندگان جنگی از اوکراین حق دارند از مزایای کمک اجتماعی آلمان موسوم به "پول شهروندی" برخوردار شوند و این به معنای تأمین نیاز پایه برای بیکاران است. افراد مجرد ماهیانه ۵۶۳ یورو دریافت می‌کنند. برای زوج‌ها نفری ۵۰۶ یورو تعلق می‌گیرد. برای کودکان، بسته به سن آن‌ها، ماهیانه میان ۳۵۷ تا ۴۷۱ یورو پرداخت می‌شود. دولت همچنین بیمه درمانی، هزینه‌های اقامت، یعنی اجاره و هزینه‌های گرمایش را نیز متقبل می‌شود، و پولی نیز برای وسایل منزل و لوازم مدرسه وجود دارد.

بر اساس برآورد کریستین لیندنر، وزیر دارایی فدرال و رهبر حزب دموکرات‌های آزاد (لیبرال‌ها)، بودجه سال ۲۰۲۴ آلمان باید بین ۵.۵ تا ۶ میلیارد یورو پول شهروندی تنها برای اوکراینی‌ها اختصاص دهد.

حمایت کمتر در کشورهای دیگر

بر اساس گزارش کمیساریای پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) در اواسط فوریه ۲۰۲۴ شش میلیون پناهجوی جنگی از اوکراین در سراسر اروپا به ثبت رسیده‌اند. بیشترین آن‌ها در آلمان (۱.۱۳ میلیون) پذیرفته شده‌اند و پس از آن لهستان (۹۵۶هزار)، جمهوری چک (۳۸۱هزار)، بریتانیا (۲۵۳هزار)، اسپانیا (۱۹۲هزار)، ایتالیا (۱۶۸هزار) و هلند (۱۴۹هزار) قرار دارند.
یک پلاکارد در دست جنگ‌زدگان اوکراینی: از آلمان برای کمک‌ها تشکر می‌کنیملهستان فقط سه ماه اول را پول پرداخت می‌کند و پس از آن پناهجویان جنگی از اوکراین در کل باید روی پای خود بایستند. در جمهوری چک پس از پنج ماه اول، فقط معادل ۱۳۰یورو در ماه به آن‌ها پرداخت می‌شود. این کمک‌های دولتی در بریتانیا حتی کمتر از این است.

بوروکراسی کمتر، اشتغال بیشتر

حدود دو سوم آوارگان جنگی اوکراین در لهستان و جمهوری چک و بیش از نیمی از آن‌ها در بریتانیا به حوزه کار وارد شده‌اند. این رقم در آلمان از هر پنج نفر فقط یک نفر است.

دیتریش ترنهارت، جامعه‌شناس و استاد بازنشسته دانشگاه مونستر، این ارقام را در نوامبر ۲۰۲۳ برای پژوهش بنیاد فردریش اِبرت وابسته به حزب سوسیال دموکرات آلمان گردآوری کرد. او می‌گوید، اما این به دلیل مزایای اجتماعی نیست. اوکراینی‌ها در دانمارک (۷۸درصد) و پس از آن سوئد و هلند (بیش از ۵۰درصد) بیشتر از آلمان کار می‌کنند و پول دائمی از طرف دولت وجود دارد.

کار در اولویت است

این پژوهش نشان می‌دهد که به‌ویژه شمار زیادی از مردم در کشورهایی به کار اشتغال دارند که دسترسی به بازار کار آسان است. لهستان و جمهوری چک و همچنین دانمارک، هلند و ایرلند فرایند دیجیتالی ساده‌ای دارند که با یک ثبت‌نام، کل وضعیت حقوقی و اجتماعی فرد پوشش داده می‌شود. در هلند آژانس‌های کاریابی برای اشتغال کوتاه‌مدت به این سیستم دیجیتالی وصل شده‌اند تا در سریع‌ترین زمان ممکن بتوانند فرصت شغلی ارائه دهند. در ایتالیا و اسلواکی، پزشکان و پرسنل پرستاری اوکراینی به راحتی می‌توانند استخدام شوند.

آلمان، اتریش و سوئیس، یعنی کشورهای آلمانی‌زبان، با این حال، خود را به سمت سیستم پناهندگی سوق داده‌اند و محدودیت‌ها و موانع دسترسی بالایی را ایجاد کرده‌اند. فرایندهای پیچیده‌ای برای تأیید و ارزشیابی مدارک حرفه‌ای، دانشگاهی، مدارک تحصیلی و دکترا ایجاد شده و ادارات مربوطه با کار زیادی مواجه هستند؛ و همه این‌ها زمان زیادی می‌طلبد.
به دلیل کمبود خدمات درمانی در ایتالیا، نیروهای متخصص اوکراینی در این کشور به استخدام بیمارستان‌ها در می‌آینداول زبان بعد شغل

در آلمان اهمیت زیادی به فراگیری زبان داده می‌شود. این باور هست که تسلط خوب بر زبان آلمانی برای مشاغل سطح بالاتر از اهمیت برخوردار است. بسیاری از پناهندگان جنگ‌زده تحصیلات خوبی دارند؛ تقریباً از هر دو نفر، یک نفر تحصیل دانشگاهی دارد. آنها پیش‌شرط‌های حرفه‌ای را با خود می‌آورند و این می‌تواند نیاز آلمان به نیروی متخصص را کاهش دهد.

جامعه‌شناس ترنهارت می‌گوید، در کشورهای با سطح بالایی از ادغام کاری، اکثر پناهندگان جنگی در واقع در رده دستمزدی نازل کار می‌کنند: «هیچ کشور اروپایی تاکنون موفق نشده است آموزش خوب اوکراینی‌ها را در مقیاس بزرگ پربارتر کند. آن‌ها به طور عمده در مشاغل با سطح نازل دستمزد، در هتل‌ها، رستوران‌ها، در خدمات ساده، در کشاورزی و شرکت‌های واسط برای کار محدود، به کار گرفته می‌شوند.» علاوه بر این، در هلند و لهستان، موارد استثمار جنسی و جنایی و سوء‌استفاده و پرداخت ناکافی نیز مستند شده است.

آلمانی زبان سختی است

طبق گزارش آژانس کار فدرال، در ژانویه ۲۰۲۴ هنوز حدود ۱۲۴هزار شرکت‌کننده در دوره‌های همپیوندی (انتگراسیون) و زبان آلمانی ثبت نام کرده‌اند. سه‌چهارم آنها قاعدتا باید در شش ماه آینده دوره‌هایشان تمام شود. سازمان همکاری اروپا در پاییز سال گذشته با اشاره به این موضوع پیش‌بینی کرد که وضعیت اشتغال پناهندگان جنگی اوکراین در آلمان در آینده قابل پیش‌بینی بهبود خواهد یافت.

با این حال، گزارش حسابرسی دیوان محاسبات فدرال آلمان نشان می‌دهد که حدود نیمی از اوکراینی‌های شرکت‌کننده موفق نبوده‌اند و در آزمون زبان مردود شده‌اند. از هر هفت نفر، یک نفر بدون شرکت در آزمون زبان، دوره را ترک کرده است.
دوره‌های زبان آلمانی چالشی بزرگ برای جنگ‌زدگان اوکراینی استحال در آینده نیز باید امکان یادگیری آلمانی در حین کار وجود داشته باشد. این بخشی از برنامه دولت فدرال به نام "Job Turbo" است که در واکنش به نرخ پایین اشتغال در میان اوکراینی‌ها راه‌اندازی شد. دوره‌های آموزشی با شرکت‌های علاقه‌مند در حال آزمایش است. اولین پیشنهادات منظم از پایان مارس ۲۰۲۴ در دسترس خواهد بود.

نبود امکان مراقبت از کودک

با این حال، اگر آلمان را با سایر کشورهای اروپایی مقایسه کنیم، یک ویژگی خاص دیگر وجود دارد که مانع از انجام کار، به ویژه برای زنان می‌شود: در سراسر آلمان تنها در مهدکودک‌ها حدود ۳۵۰هزار کمبود ظرفیت وجود دارد. در برخی از ایالت‌های آلمان، حتی دو سال پس از شروع جنگ، هنوز تمام کودکان و جوانان محل مدرسه ندارند. ۶۵درصد از آوارگان جنگی زنان بزرگسال هستند. آنها با حدود ۳۵۰هزار کودک و نوجوان به آلمان آمدند و اغلب به تنهایی بچه‌ها را بزرگ می‌کنند.

بدون مراقبت از کودک، آنها نمی‌توانند شغلی را انتخاب کنند. برخی دیگر باید از دیگر اعضای خانواده مراقبت کنند و این خود یک مانع است. و اگر افرادی را که هنوز در دوره‌های زبان نشسته‌اند را نیز اضافه کنیم، افراد زیادی برای کار واقعی نمی‌مانند. در ژانویه ۲۰۲۴ حدود ۵۱۹هزار اوکراینی قابل اشتغال در آژانس کار فدرال ثبت شده بودند، اما تنها ۲۰۶هزار نفر به عنوان بیکار در نظر گرفته شدند. حدود ۲۱۴هزار نفر نیز در پایان سال ۲۰۲۳ دارای شغل بودند.

از سال ۲۰۲۵ چه اتفاقی خواهد افتاد؟

دیتریش ترنهارت، جامعه‌شناس آلمانی در پژوهش خود مشارکت کنونی اوکراینی‌ها در حوزه کار را تنها به دلیل اتلاف نیروی کار ماهر "نگران‌کننده" نمی‌داند. اشتغال آزاد نیز کلید مهمی برای انتگراسیون است.

همچنین آن زمانی را نیز باید در نظر گرفت که پذیرش موقت این جنگ‌زدگان در اتحادیه اروپا به پایان می‌رسد: «اگر آنها به طور فعال وارد حوزه کار شوند، این فرصت را دارند که میان ماندن و بازگشت یکی را انتخاب کنند. اما بدون اشتغال، یا به وضعیت شکننده‌ای سوق می‌یابند و یا توده‌وار درخواست پناهندگی خواهند داد.»