خطر آتش‌سوزی و ریزش ساختمان‌ها در قلب تهران

بیمارستان گاندی در خیابان ولیعصر تهران در حالی در شامگاه پنجشنبه دچار حریق شد که به گفته سخنگوی سازمان آتش نشانی، این بیمارستان پیش از این حداقل پنج بار «اخطار ناایمن بودن» گرفته بود. آخرین اخطاریه در «آبان ماه» امسال به این بیمارستان داده شده بود.

مهدی خسروانی، مدیر بحران منطقه ۶ شهرداری تهران، نیز ضمن اشاره به جلسات متعدد با مدیران بیمارستان گاندی، تاکید کرد که این بیمارستان حداقل «سه بار» از سوی سازمان پیشگیری و بحران مدیریت تهران اخطار گرفته بود.

آتش‌سوزی در بیمارستان گاندی در حالی اتفاق افتاد که نام این بیمارستان نه تنها در فهرست ساختمان‌های ناایمن نبود، بلکه در سال ۱۳۹۲ این ساختمان به عنوان اولین هتل بیمارستان در تهران و به عنوان نماد یک حرکت نوین با آخرین استانداردها و ضوابط قانونی و مقاوم در برابر زلزله‌هایی با بزرگی ۸.۵ تا ۹، افتتاح شده بود.

بیمارستان گاندی اما تنها ساختمان تازه‌ساز و مهم درمانی، اما در عین حال ناایمن تهران نیست.

بیمارستان مهدی به عنوان «بزرگ‌ترین طرح نظام سلامت پس از دوران انقلاب اسلامی» در اسفند ۱۴۰۱ توسط ابراهیم رئیسی، رئیس‌ دولت، افتتاح شد.

رئیس کل دادگستری استان تهران اما با استناد به گزارش سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران و تایید شورای پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران، تنها سه ماه بعد این بیمارستان تازه افتتاح شده را «ناایمن» اعلام کرد.

پیش از این نیز اطلاعات کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر، شهرداری و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، در سال ۱۳۹۹اعلام کرده بود که حدود یک‌سوم از ۹۷۸ برج‌های ساختمانی مسکونی و غیرمسکونی در شهر تهران در معابر صعب‌العبور(کوچه‌ها و خیابان‌های باریک) قرار دارند که طبق ضوابط طرح جامع و تفصیلی شهر تهران صدور مجوز برج‌سازی در این معابر ممنوع بوده است.

در سال ۹۸ نیز مهدی داوری، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران، گفته بود: «بعضی از مردم تهران در برج‌هایی زندگی می کنند که ما به عنوان آتش‌نشان جرات نداریم حتی یک شب در آنها بخوابیم.»

بحث ایمنی و اخطار به ساختمان‌های نوسازی که به دلیل تخلفات متعدد سازندگان، با ایمنی کافی ساخته نمی‌شوند در کنار ساختمان‌های فرسوده، قدیمی و ناایمن حالا به نگرانی‌ها درباره تعداد، اعداد و ارقام متناقضی که مقامات اعلام می‌کنند، دامن زده است.

براساس اعلام قوه قضاییه در خرداد ۱۴۰۲ تعداد ساختمان های ناایمن تهران به ۹۳ مورد رسیده است.

شهرداری تهران سال‌ها در سکوت خبری با تاکید بر اینکه انتشار لیست‌ ساختمان‌های ناایمن وظیفه دادستانی تهران است، از رسانه‌ای شدن نام ساختمان‌های ناایمن خودداری کرد.

علیرضا زاکانی، شهردار تهران، نیز در خصوص عدم انتشار لیست ساختمان‌های ناایمن تهران بارها گفت: «لیست اعلام کردن کار اشتباهی است و اگر لیست را ارائه کنیم از فردا کسی در شهر نمی‌ماند.»

اما سرانجام به دنبال فاجعه ریزش ساختمان فرسوده پلاسکو در تهران و ساختمان تازه پا و نیمه‌ساز متروپل در آبا دان، و مطالبات مردمی و فشار برخی مسئولان، نام ۱۲۹ ساختمان ناایمنی که چندین سال بود مدیران شهری به ویژه آتش‌نشانی از آن سخن می‌گفتند، منتشر شد؛ ساختمان‌هایی که اغلب پاساژ، مرکز خرید، مجتمع‌های مسکونی و بیمارستان بودند جاهایی که افراد زیادی در آنجا تردد یا زندگی می کنند.

هم‌زمان، قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران، عدد ۱۲۹را فقط مختص ساختمان‌های پر خطر دانست و تاکید کرد که حداقل ۳۳ هزار ساختمان ناایمن در تهران وجود دارد.

پس از اظهارات محمدی، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران شمار ساختمان‌های ناایمن در پایتخت را به ۱۶ هزار مورد کاهش داد بدون آنکه درباره تفاوت فاحش بین ارقام اعلام‌شده توضیحی دهد.
قصور مدیران شهرداری و پدیده ناایمن‌سازی ساختمان‌ها
اظهارنظرهای متناقض مسئولان و سازمان‌هایی چون سازمان آتش‌نشانی، سازمان مهندسی، شهرداری‌ها، وزارت راه و شهرسازی و دادستانی در این حوزه چه از لحاظ تعداد و چه از لحاظ تقسیم‌بندی این ساختمان‌ها به «بحرانی، کم خطر و پرخطر» و چه از نظر مسئولیت‌پذیری در برابر قانون و برخوردهای قضایی و با وجود حادثه‌های پی درپی و خطرات جدی همچنان ادامه دارد.

سازمان آتش‌نشانی تاکید می‌کند که اخطارها را داده است. از سوی دیگر، مدیران شهری ادعا می‌کنند‌ که ابزار قانونی برای پلمپ ساختمان‌های ناایمن را ندارند و در مقابل، ضابطان قضایی می‌گویند که هیچ ضعف و خلاء قانونی در این مورد وجود ندارد.

افشین شاهرودی، مهندس عمران و ساخت و ساز ساختمانی در تورنتو، ضمن اشاره به لیست منتشرشده ساختمان‌های ناایمن در سال ۱۴۰۱، به بی بی سی فارسی گفت: « از همان موقع که این لیست ۱۲۹ ساختمان منتشر شد بسیاری از کارشناسان درباره تعداد ساختمان ناایمن ابراز نگرانی و تاکید کردند که این لیست جامع نیست و الان همین حادثه آتش‌سوزی بیمارستان گاندی و صحبت‌های سازمان آتش‌نشانی مبنی بر دادن ۵ اخطار به آنها نشان می‌دهد که این نگرانی‌ها بی‌مورد نبوده است، چون نام بیمارستان گاندی در این لیست به چشم نمی‌خورد.»

آقای شاهرودی در ادامه تاکید کرد که در لیست منتشر شده بیشتر نام ساختمان‌های قدیمی به چشم می‌خورد در حالی که نگرانی از ناایمنی ساختان‌های جدید هم به همان اندازه است.

او افزود: «موضوع وجود ساختمان‌های جدید ناایمن در تهران، مثل بیمارستان گاندی، علی‌رغم این که در زمانی صادر شده‌اند که ما به صورت رسمی مقررات ملی ساختمان را داریم و این قوانین لازم الاجرا هم هستند، باز ناایمن ساخته می‌شوند.»

آقای شاهرودی گفت: «سوال اصلی این است که شهرداری تهران که طبق قانون متولی اصلی حفظ ایمنی ابنیه شهری است چگونه طراحی، ساخت و اجرای این ساختمان‌ها را تایید کرده و پرونده ساخت، نظارت و در نهایت پایان کار را برایشان صادر کرده است؟»

افشین شاهرودی شهرداری‌ها را مسئول پرونده‌های قطور ساختمان‌های ناایمن دانست و گفت: « طبق ماده ۵۵ قانون، شهرداری‌ها مسئول حفظ امنیت ابنیه شهری و رفع خطر از آنها هستند. اما وجود این تعداد از ساختمان‌های ناایمن در سطح تهران نشان می‌دهد که شهرداری تهران وظیفه قانونی خودش را انجام نداده است.»