خودکشی در ایران و پزشکانی که خود نیاز به کمک دارند

دستیاران تخصصی پزشکی از فشارهای کاری فراوان خبر می‌دهندبی بی سی، فرن تقی‌زاده
پزشکان درمراکز درمانی آخرین راه نجات کسانی هستند که اقدام به خودکشی کرده‌اند. حالا خودکشی پزشکان جوان در ایران به خبر تبدیل شده است و این سوال را ایجاد کرده که چه کسی باید به این گروه کمک کند؟

ماه‌ها است در مورد افزایش آمار خودکشی در جامعه پزشکی ایران هشدارهایی داده می‌شود. از روایت‌ها و مشاهدات در شبکه‌های اجتماعی گرفته تا بیانیه‌های انجمن‌های علمی مرتبط با پزشکان در ایران.

پیشتر انجمن علمی روانپزشکان ایران با نامه‌ای به ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور، نسبت به افزایش آمار بالای خودکشی بین رزیدنت‌ها هشدارداد و تداوم این روند را زمینه‌ساز «فروپاشی نظام سلامت کشور» دانست. دراین نامه انجمن علمی روانپزشکان دلیل این فراوانی را فشارهای اجتماعی٬ اقتصادی و شغلی عنوان کرده است. در این مطلب نگاهی کردیم به وضعیت پزشکان جوان در ایران.

یکی از مخاطبان بی‌بی‌سی فارسی در پیامی برای ما ازمشکلات و فشارهای پزشکان متخصص تازه فارغ‌التحصیل شده نوشته است.

او و همسرش هر دو پزشک هستند و برای گذراندن طرح تخصص به منطقه‌ای محروم در ایران فرستاده شده‌اند. این پزشک از سختی کار و فشارهای روانی که دارد برای ما نوشته که بر زندگی شخصی آنها سایه افکنده است.

او می‌گوید درآمدش ماهی چهارده میلیون است و کارانه با تاخیرهای بلندمت تا یکسال به آنها پرداخت می‌شود. او از نداشتن امید برای ساختن زندگی مشترک نوشته است که با این درآمد توانایی تهیه مسکن یا برگزاری مراسم عروسی را نخواهند داشت برای همین بین دوراهی مهاجرت و ماندن در ایران مانده‌اند.
«ناامیدی برای ساختن آینده»
«ناامیدی برای ساختن آینده» از مواردی است که دربین برخی از اقشار جامعه در ایران شنیده می‌شود. یکی از مخاطبان بی‌بی‌سی فارسی در مورد فشار بر دانشجویان پزشکی در پیامی به ما گفت: «از اول فشار درس خواندن وجود دارد، سپس انترنی، بعدش دوره خدمت پزشکی در بدترین نقاط با پایین‌ترین حقوق و مزایا و کلی سختی کار معلوم است که آدم از هم می‌پاشد.»

اواسط سال ۱۴۰۲ «انجمن علمی روانپزشکان ایران» و «جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران» به وزیر بهداشت نامه‌ای نوشتند و در مورد افزایش خودکشی بین دستیاران پزشکی در ایران هشدار دادند. آنها وضعیت را «بحرانی» نامیدند.
نامه «انجمن علمی روانپزشکان ایران» و «جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران» به وزیر بهداشت که در آن وضعیت کادر درمان را «بحرانی» نامیدند.آمارهای مربوط به سلامت روان جامعه در ایران کمتر به روز و منتشر می‌شود. اما در بخشی از این نامه، آماری در مورد میزان اقدام به خودکشی در جامعه پزشکان ایران منتشر شده است. البته جزییاتی از چگونگی بدست آوردن این آمار اعلام نشده است.

در این بخش آمده که « مساله خودکشی در ۳۵۳ دستیار تخصصی در شهر تهران بررسی شده است. در این مطالعه عمده‌ دستیار‌ان وضعیت درآمدی نامطلوبی داشتند، ۲۵ درصد دستیاران از افسردگی شدید و بسیار شدید رنج می‌بردند و ۳۴ درصد ایشان افکار خودکشی داشتند که ۱۰درصد، از این نظر پرخطر تشخیص داده شدند. این میزان افکار خودکشی تقریبا ۱۰ برابر جمعیت عمومی است.»

«انجمن علمی روانپزشکان ایران» و «جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران» در این نامه خطاب به وزیر بهداشت تلاش کردند تا با برجسته کردن این وضعیت راهی برای کمک به این جامعه در نظر بگیرد.

خبر خودکشی سه رزیدنت اخیرا، بسیار واکنش برانگیز شد. تا جایی که بسیاری را در جامعه پزشکی به واکنش واداشت.

بابک شکارچی، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران سپس اعلام کرد که از ابتدای امسال تاکنون، تعداد خودکشی‌ها به «۱۶» مورد رسیده است.

پرداختن به چگونگی وضعیت برخی از پزشکان جوان در جامعه در بین مشاهدات و دغدغه‌های آنها در شبکه‌های اجتماعی هم دیده می‌شود.

دکتر محمد میرخانی، پزشک و فعال اجتماعی، در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام در مورد وضعیت پزشکان در چند ویدیو توضیح داده است. می‌توانید این ویدیو‌ها را در اینستاگرام بی‌بی‌سی فارسی هم ببینید.

دکتر میرخانی در این سری ویدیوها می‌گوید: «‌در این دوره اتفاق نظر وجود دارد که وضعیت رزیدنت‌ها خوب نیست. اگر در یک یا دو دهه پیش بین اساتید ما امیدی وجود داشت که وضعیت بهتر می شود اما حالا این نگاه هم وجود ندارد. در واقع پزشک شدن مذلت خدمت زیادی را با خودش برای ما داشته و بسیاری را خسته کرده است. شرایط کاری نه به لحاظ مالی و نه به لحاظ آسایش و آرامش روانی مثل سابق نخواهد شد.»

این پزشک در مورد رفتار مردم و نگاه آنها به این جامعه عقیده دارد که رفتار خانواده مریض‌ها بعضا با پزشکان مناسب نیست. او به عنوان نمونه رفتار با آمبولانسی را می‌گوید که به خاطر صدای آژیرش مورد اعتراض شهروندان و کتک خوردن قرار می‌گیرد.

دکتر میرخانی می گوید: «در مراکز درمانی جا افتاده هر اتفاقی که برای بیمار می‌افتد مقصرش پزشک، دستیار و پرستار هستند برای همین ما هم از این عصبانیت‌ها بی بهره نمی‌مانیم و این فضای ملتهب در نهایت می‌تواند بر تصمیم پزشکان در کارشان تاثیر منفی بگذارد.»
«در مراکز درمانی جا افتاده که هر اتفاقی برای بیمار می‌افتد مقصرش پزشک، دستیار و پرستار هستند»«کار سخت و حقوق کم»؛ دو روی سکه برای پزشکان جوان
خبرآنلاین در مصاحبه ای با نیما شهریارپور، متخصص طب اورژانس بیمارستان بهارلو نوشت، «حجم بالای کار، مسئولیت‌های فراوان، عدم دریافت حقوق مکفی و نداشتن امنیت شغلی» مجموعه عواملی است که رزیدنت‌ها را از ادامه فعالیت بازمی‌دارد و دلسرد می‌کند.

دکتر نیما شهریارپور نسبت به افزایش آمار خودکشی در جامعه پزشکی هشدارد داده و گفته است: «آمار خودکشی در جامعه پزشکی ۳.۱ تا ۵ برابر افزایش پیدا کرده است. به طوری که در جمعیت دستیاری یا رزیدنتی کشور، که معادل ۱۴ هزار نفر است، سالانه به طور متوسط ۱۳ خودکشی منجر به مرگ داریم.»

تحقیر سیستماتیک در سیستم آموزشی پزشکی، نبود کیفیت آموزشی در دانشکده‌های پزشکی، بی پولی و بی‌خوابی از عواملی هستند که دکترمیرخانی در مورد فشار بر رزیدنت‌ها و پزشکان جوان و دستیاران متخصص در ویدیو‌هایش در اینستاگرام به آنها اشاره کرده است.

او می‌گوید این عوامل همراه با موارد اضطراب آور دیگر باعث می‌شود برخی از کادر درمان تصمیم‌های پرخطری بگیرند.

محمود فاضل، رئیس شورای عالی سازمان نظام پزشکی، در چهارم دی ماه ۱۴۰۲ ضمن اشاره به روند افزایش خودکشی در میان کادر درمانی به ویژه رزیدنت‌ها گفته بود، «حقوق رزیدنت‌ها در مراکز درمانی زیر پا گذاشته می‌شود و به همین علت آمار خودکشی در جامعه پزشکی حدود ۱۰ برابر دیگر افراد جامعه است».

مریم، پزشکی است که در یکی از شهرهای استان‌های مرکزی ایران مشغول به کار است. او در اینستاگرامش از وضعیت بیمارستانی می‌نویسد که در آن کار می‌کند، از نگاه مردم و از صحبت‌هایی که بین همکارانش رد و بدل می‌شود.

او می‌گوید برای اطلاع رسانی در مورد بحرانی بودن وضعیت دیگر همکارانش که افکار پرخطر مربوط به خودکشی داشتند یا مورد تعرض بیماران یا خانواده‌هایشان قرار گرفتند از او خواسته شده حرفی نزند و اطلاع رسانی نکند.

مریم عقیده دارد که مشکلات مالی، از بین رفتن جایگاه پزشکان در جامعه، از دست رفتن انگیزه بین پزشکان و افزایش افسردگی و اضطراب بین پزشکان وضعیت را برای آنها بحرانی کرده است.

او از طرح «قاصدک» به عنوان «بدبختی برای پزشکان جوان» و بدتر شدن وضعیت مالی آنها نام می‌برد.

در واقع طرح قاصدک همان پرداخت مبتنی بر عملکرد است. دکتر یدالله سهرابی، عضو شورای عالی نظام پزشکی، در گفتگویی که سال ۱۴۰۲ با سازمان نظام پزشکی انجام داده در این رابطه گفته بود: «دریافتی پزشکان طرحی تناسبی با مدرک تحصیلی و کار طاقت فرسای آن ها ندارد. کارانه متخصصان طرحی تحت عناوین پلکان و قاصدک و ... آنها را عملا به سمت خدمات و کار کمتر ترغیب می‌کند که دور از انصاف است.»

تاخیر در پرداخت کارانه‌ها از دیگر عوامل افزایش نارضایتی مالی بین پزشکان متخصص طرحی است.

دکتر سهرابی در این مورد گفته است «عادلانه نیست خدمتی که امروز ارائه می‌شود حق الزحمه‌اش را سال بعد به این همکاران پرداخت کنند و باید وضعیت نامناسب اقتصادی و معیشتی پزشکان متخصص طرحی را که در سخت ترین شرایط رفاهی مشغول فعالیت هستند همواره در نظر گرفت و با ایجاد انگیزه و بسته‌های تشویقی بسترهای لازم را جهت ماندگاری همکاران طرحی در مناطق محروم فراهم نمود.»

نیما شهریارپور متخصص طب اورژانس بیمارستان بهارلو همچنین گفته، «اخیراً کارگروهی از سوی انجمن روانپزشکی در سازمان نظام‌پزشکی تشکیل شد و با بررسی وضعیت سلامت روان ۲۵۳ رزیدنت روانپزشکی مشخص شد که فشار روانی وارده بر این جمعیت، جدی‌تر از چیزی است که تصور می‌شود.»
انجمن علمی روان‌پزشکان در نامه‌ای به رئیسی از «فروپاشی نظام سلامت» ابراز نگرانی کرده استمدتی پیش انجمن علمی روانپزشکان ایران در مورد فراوانی خودکشی بین پزشکان جوان و دستیاران پزشکی در نامه‌ای به رئیسی هم هشدار داد.

در این نامه آمده بود این فراوانی چندین برابر از آنچه در جمعیت عمومی کشور رخ می‌دهد بالاتر است. در بخشی از این نامه آمده که «برای پیشگیری از فروپاشی نظام سلامت رسیدگی به امنیت شغلی و اقتصادی٬ جایگاه حرفه‌ای پزشکان جوان لازم و ضروری است.» در این نامه بر لزوم تشکیل کمیته‌ای برای رسیدگی فوری به این بحران تاکید شده است.

نگرانی از افزایش آمار خودکشی در میان رزیدنت ها در حالی است که پیش از این نیز در سال۱۴۰۰ گزارش‌های متعددی از افزایش آمار خودکشی در میان رزیدنت‌ها و دستیاران پزشکان متخصص منتشر و خبرساز شده بود تا جایی که شوراهای صنفی دانشجویان بیش از ۹ دانشگاه علوم پزشکی کشور با ارسال نامه‌ای به وزیر بهداشت خواستار رسیدگی به وضعیت دانشجویان این رشته شدند.

نتیجه مطالعات در سال۱۴۰۰ نشان داد که بیش از۳۰ درصد رزیدنت‌ها به دلیل فشار کاری و اقتصادی دچار اضطراب و افسردگی بودند.
نتیجه یک مطالعه نشان داد بیش از۳۰ درصد رزیدنت‌ها به دلیل فشار کاری و اقتصادی دچار اضطراب و افسردگی هستندتابوی حرف زدن در مورد مشکلات جامعه پزشکی
مریم پزشکی که در استانی در مرکز ایران زندگی‌ می‌کند از نبود خدمات به پزشکانی گفت که افکار پرخطری مثل خودکشی دارند. او روایتی را در اینستاگرامش منتشر کرده بود که در آن یکی از دوستانش به او از این افکار پرخطر گفته بود و وقتی مریم این مورد را به مقامات مسئول بیمارستان اطلاع داده بود واکنشی از طرف آنها ندیده بود. در نهایت با تلاشها و اصرار مریم، دوستش توانسته بود فقط چند روزی مرخصی بگیرید.

دکتر محمد میرخانی در مورد خودکشی پزشکان در ویدیوهایش در اینستاگرام گفته که، خودکشی فقط با یک علت صورت نمی‌گیرد وعوامل متعددی دارد و بسته به افراد مختلف می تواند متفاوت باشد.

«برای دانشجویان و دستیاران پزشکی این عوامل باید مورد توجه قرار بگیرند: بی‌خوابی، فشار کاری بسیار زیاد، بی‌پولی و ‌تحقیرهایی که از جانب سال‌های بالاتر یا اساتید می‌شوند و نا امیدی. باید برای همه اینها به صورت همزمان کاری کرد تا بتوان گفت تغییری ایجاد کردیم.»

او همچنین از تلاش‌ها برای نجات پزشکانی می‌گوید که نیازمند کمک هستند. «نظام پزشکی در حال بررسی و تشکیل خط ویژه و رایگان به جامعه پزشکی است تا حتی وقتی آنها احساس می‌کنند حالشان خوب نیست بتوانند به آنها خدمات بدهند تا در نهایت بتوانیم کمکی به این جامعه بکنیم.»
بی‌خوابی، فشار کاری بسیار زیاد، بی‌پولی و ‌تحقیرهایی که از جانب سال‌های بالاتر یا اساتید می‌شوند و نا امیدی از عواملی عنوان شده‌اند که دانشجویان و دستیاران پزشکی را آسیب‌پذیر می‌کنند