آیا حکومت ایران آمادگی و توان ورود به جنگ اسرائیل و حماس را دارد؟

 یورونیوز: رهبری ایران پیشانی و بازوی حماسی‌ها را می‌بوسد اما نه حکومت ایران و نه حزب‌الله لبنان حاضر به ورود مستقیم به جنگ با اسرائیل که حمایت تمام عیار قوی‌ترین ارتش دنیا را دارد، نیستند. آیا عدم ورود به جنگ غزه برای حکومت ایران یک انتخاب است یا اجبار؟

جنگ اسرائیل و حماس در غزه، اگرچه فعلا متوقف شده ولی بر اساس گفته‌های مقامات سیاسی و نظامی اسرائیل، به زودی از سر گرفته خواهد شد. اینکه تداوم این جنگ و بویژه احتمال نابودی حاکمیت حماس بر غزه، چه پیامدهایی برای جمهوری اسلامی ایران دارد و آیا ایران را هم درگیر جنگ می‌کند یا نه، موضوعی است که در گفت‌وگو با بیژن اشتری مطرح شده است. آقای اشتری مترجم مشهور آثار مربوط به رژیم‌ها و شخصیت‌های انقلابی و اقتدارگرا است و درباره زمینه‌های سقوط یا تداوم چنین حکومت‌هایی از این دست، صاحبِ نظر و اطلاعات تاریخی فراوان است. وی در مجموع معتقد است جنگ در غزه، قابلیت تسری به تهران را ندارد چراکه شرایط سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ایران به گونه‌ای است که جمهوری اسلامی از جنگ پرهیز می‌کند و ایالات متحده آمریکا نیز نمی‌خواهد در کنار جبهه‌های اوکراین و غزه، در جبهه سومی نیز به نوعی درگیر جنگ شود. ولی با این حال بیژن اشتری می‌گوید موفقیت درازمدت جمهوری اسلامی در پرهیز از جنگ، در گرو حل و فصل مسئله فعالیت هسته‌ای ایران است.
بیژن اشتری، صاحب‌نظر و مترجم آثار مربوط به رژیم‌ها و شخصیت‌های انقلابی و اقتدارگرابه نظر شما، آیا جنگ کنونی در نوار غزه نهایتا به نابودی حکمرانی حماس بر این منطقه منتهی می‌شود یا اینکه آتش‌بس فعلی و فشار افکار عمومی در کشورهای غربی و غیرغربی برای توقف این جنگ، موجب بقای حکمرانی حماس بر نوار غزه خواهد شد؟

به نظر من حماس به طور قطع و یقین در این جنگ نابود نخواهد شد ولی قطعا به شدت تضعیف خواهد شد. همان طور که داعش و القاعده نابود نشدند و به حیات خودشان به صورت ضعیف ادامه دادند، به نظرم حماس هم به شکل ضعیف‌شده‌ای به حیات خودش ادامه خواهد داد. ولی اینکه در آینده بتواند در قالب یک حکومت و یک رژیم بر سراسر غزه حکمرانی کند، بعید است. احتمالا در بخش‌های جنوبی‌تر غزه، در مناطقی محدود، به حیات خودش ادامه خواهد داد. به هر حال قطعا قدرت سابق خودش را از دست خواهد داد. آنچه هم که الان در منازعه اسرائیل و حماس رخ داده، آتش‌بس نیست بلکه نوعی وقفه‌ است که در این نبرد رخ داده.

نکته عجیب در این هفت هفته گذشته هم این است که ما هیچ مقاومت جانانه و ملموسی از مبارزان حماس مشاهده نکردیم. معلوم نیست چطور جنبشی که مدعی است همه مردم غزه طرفداراش هستند، پس از حمله ۷ اکتبر نتوانست هیچ حرکت ملموسی از خودش نشان دهد.

درباره افکار عمومی غربی‌ها هم باید بگویم واکنشی که در غرب بروز کرد به طرفداری از فلسطینی‌ها، خیلی کمتر از دهه‌های قبل بود. بیست یا سی سال قبل، تظاهرات‌های اعتراضی مردم غرب علیه اسرائیل و به طرفداری از فلسطین، بسیار پرشورتر و پرتعدادتر بود. حتی در کشورهای اسلامی هم، به جز یکی دو مورد استثنایی، هیچ تظاهرات باشکوهی علیه اسرائیل و در حمایت از فلسطین مشاهده نشد. در ایران هم که حتی یک تجمع دو سه هزار نفری هم برگزار نشد.

همه این موارد نشان می‌دهد که فشار افکار عمومی آنچنان هم که تصور می‌شد، علیه اسرائیل نیست. در سال ۲۰۰۳ میلادی به طرفداری از صدام حسین و علیه جنگ آمریکا در عراق، تظاهرات ۲ میلیونی در لندن و تظاهرات ۳ میلیونی در رم ایتالیا برگزار شد. در اعتراض به جنگ عراق، مجموعا ۱۰۰ میلیون نفر در راه‌پیمایی‌های اعتراضی گوناگون، در کشورهای غربی به خیابان‌ها آمدند. ولی الان شلوغ‌ترین تظاهرات در غرب، تظاهراتی با جمعیت ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار نفر در لندن بود. یعنی شدت تظاهرات‌ها علیه جنگ اسرائیل در غزه، شاید یک‌دهم تظاهرات علیه جنگ آمریکا در عراق شده باشد.

اگر نابودی حماس قطعی به نظر آید، احتمال ورود گسترده حزب‌الله لبنان به این جنگ را، با هدف ممانعت از نابودی حکمرانی حماس بر نوار غزه، چقدر می‌دانید؟

به نظر من حزب‌الله منافع خودش و جمهوری اسلامی را در درجه اول دنبال می‌کند و احتمال ورودش به جنگ بسیار اندک است. حزب‌الله، حماس و جهاد اسلامی، نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در اطراف اسرائیل هستند که نقش بازدارندگی را ایفا می‌کند. حداقل جمهوری اسلامی چنین نگاهی به این نیروها دارد. این نیروها در اصل نه برای حمله به اسرائیل بلکه برای جلوگیری از حمله احتمالی اسرائیل یا آمریکا به ایران طراحی شده و هدایت می‌شوند. بیشتر کارکرد تهدیدی دارند و واقعا برای حمله به اسرائیل و نابودی اسرائیل ایجاد نشده‌اند. به همین دلیل نوعی بهت‌زدگی و شوک در سران جمهوری اسلامی بابت حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل دیده می‌شود.

البته بسیاری معتقدند جمهوری اسلامی این عملیات را طراحی کرده است. من چنین اعتقادی ندارم؛ چون از نظر استراتژیک، چنین اقدامی یک خبط بزرگ برای جمهوری اسلامی است. الان حماس به عنوان نیمی از قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی در برابر اسرائیل، عملا از بین رفته. حماس به شدت ضعیف شده. جمهوری اسلامی بیشترین آسیب را از تضعیف شدید حماس می‌بیند. بعد از این، اگر اسرائیل بخواهد به جمهوری اسلامی حمله کند، با خیال راحت‌تری می‌تواند چنین کاری بکند؛ برای اینکه دیگر از حماس نمی‌ترسد زیرا حماس عمیقا تضعیف شده و فقط حزب‌الله باقی مانده است.

به همین دلیل من معتقدم حزب‌الله هرگز وارد جنگ تمام‌عیار با اسرائیل نمی‌شود؛ چون جمهوری اسلامی این اجازه را به حزب‌الله نمی‌دهد. حزب‌الله از نظر جمهوری اسلامی باید به عنوان یک نیروی تهدیدکننده و بازدارنده وجود داشته باشد. سید حسن نصرالله هم در سخنرانی‌اش کاملا نشان داد که حزب‌الله نیرویی است در خدمت نظام جمهوری اسلامی و منافع حکومت ایران برایش از هر چیز دیگری مهم‌تر است. در شرایط فعلی هم منافع جمهوری اسلامی اقتضا می‌کند که حزب‌الله با اسرائیل وارد جنگ نشود. اصولا نیروهای بازدارنده نیروهایی هستند که معمولا قرار نیست از آن‌ها استفاده شود. فقط نفس حضور تهدیدآمیزشان برای حکومتی که از این نیروها حمایت و استفاده می‌کند، کارایی دارد.

وزیر خارجه ایران چند بار تهدید کرده که جنگ غزه ممکن است به جنگی گسترده در خاورمیانه منتهی شود ولی جمهوری اسلامی عملا نشان داده تمایلی ندارد مستقیما وارد این جنگ شود. آیا این استراتژی پرهیز از جنگ مستقیم، حتی اگر حزب‌الله لبنان مثل حماس در تنگنایی بی‌سابقه قرار گیرد، دوام خواهد آورد؟

استراتژی جمهوری اسلامی برای اینکه وارد جنگ نشود، منطقی است؛ برای اینکه چنین جنگی یک جنگ نابرابر است و شکست جمهوری اسلامی نیز در این جنگ قطعی خواهد بود. به همین دلیل استراتژی پرهیز از جنگ را در پیش گرفته است. ولی اینکه آیا می‌تواند این استراتژی را ادامه دهد، به نظرم پاسخ این سؤال منفی است؛ برای اینکه مسئله اتمی جمهوری اسلامی، مسئله بسیار مهمی است که – از دیدگاه اسرائیل و غربی‌ها – نهایتا باید حل شود.

با توجه به اینکه راه حل سیاسی این مسئله تقریبا مسدود شده (و این وقعیت را می‌توان از سطح بسیار نازل روابط جمهوری اسلامی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دریافت)، در چنین شرایطی نهایتا گزینه جنگ هم مطرح می‌شود. پیشرفت برنامه هسته‌ای‌ جمهوری اسلامی، از نظر غرب باید حد یقفی داشته باشد.

به نظرم با وقوع جنگ غزه، از نظر اسرائیل و آمریکا، خطر جمهوری اسلامی برجسته‌تر شده است. بنابراین نظام جمهوری اسلامی در آینده وارد موقعیت خطیری خواهد شد. لذا استراتژی پرهیز از جنگ، به نظر من نمی‌تواند خیلی ادامه پیدا کند. بویژه اینکه حماس هم به عنوان یکی از مهم‌ترین نیروهای بازدارنده جمهوری اسلامی در برابر اسرائیل، از دور خارج شده است. نهایتا اسرائیل و آمریکا دنبال حل قضیه ایران هستند.

برخی از ایرانیان مخالف جمهوری اسلامی معتقدند جنگ احتمالی بین ایران با اسرائیل و آمریکا، ولو که صرفا جنگی هوایی باشد، به زیان نظام و به سود وقوع انقلاب در ایران است. شما درباره این رأی چه نظری دارید؟

اگر اسرائیل و آمریکا وارد جنگ علیه جمهوری اسلامی شوند، ولو در حد حملات هوایی، این واقعه می‌تواند حیات این نظام را به صورت جدی تهدید کند؛ چونکه موجی از نارضایتی در کشور وجود دارد و بخش عمده‌ای از مردم با حکومت همدلی ندارند و حکومت عملا از پشتوانه مردمی به شدت تهی شده است. در چنین شرایطی، حمله خارجی می‌تواند با قیام داخلی ترکیب شود و دردسر بزرگی برای نظام جمهوری اسلامی فراهم کند.

ما در لیبی زمان قذافی دیدیم که ناتو صرفا با حملات هوایی موفق شد که حکومت قذافی را ساقط کند. دلیلش هم این بود که در میان مردم لیبی، نارضایتی گسترده‌ای نسبت به رژیم قذافی وجود داشت. حمله هوایی ناتو موجب ایجاد اعتماد به نفس در مردم لیبی شد چراکه آن‌ها دیدند که دنیای غرب کاملا از انقلاب‌شان حمایت می‌کند و به همین دلیل توانستند حکومت ۴۲ ساله قذافی را ساقط کنند. بنابراین حمله هوایی در شرایط موجود می‌تواند خیلی خطرناک باشد برای جمهوری اسلامی.

جنگ با دشمن خارجی یا داخلی، گاهی در ابتدای دوران حیات حکومت‌های برخاسته از انقلاب، به این حکومت‌ها کمک کرده است تا پایه‌های قدرتشان را محکم‌تر کنند. مثل جنگ ایران و عراق و نقش آن در استحکام نظام جمهوری اسلامی. و یا جنگ داخلی در روسیه شوروی در ابتدای حکومت‌ کمونیست‌ها. ولی جنگ‌های خارجی در مواقعی که عمر مفید حکومت‌های استبدادی سپری شده و مردم دیگر امیدی به آن‌ها ندارند، می‌تواند سقوط این حکومت‌ها را تشدید کند.

شرایط فعلی جمهوری اسلامی با شرایط دوران جنگ ایران و عراق کاملا فرق دارد. کشور کاملا از پشتوانه‌های مردمی تهی شده و ما با یک جامعه ناامید و بدون چشم‌انداز و با مردمی ناراضی روبرو هستیم؛ مردمی که از حکومتشان ناراضی‌اند. تحت چنین شرایطی، هر عامل تهاجمی خارجی می‌تواند جرقه یک انفجار بزرگ را بزند.

اپوزیسیون مدافع جنگ، در واقع پیش‌فرضی دارد و آن اینکه، شانس وقوع انقلاب در ایران چندان بالا نیست و به همین دلیل جنگ میان جمهوری اسلامی و نیروی خارجی را در خدمت تضعیف اراده و توان سرکوب نظام سیاسی ایران در مواجهه با معترضان داخلی می‌داند. آیا با این تحلیل موافقید؟

درست است که تهاجم خارجی یکی از عوامل ساقط‌کننده حکومت‌های اقتدارگرا بوده و شاید بخشی از اپوزیسیون خارج کشور هم روی این موضوع حساب باز کرده، ولی کار به این سادگی نیست. ممکن است حکومت با حمله خارجی ساقط شود ولی هیچ کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند که بعد از این واقعه چه وضعی ایجاد خواهد شد.

بسیاری استدلالشان این است که هر چه پیش آید، اوضاع بدتر از شرایط فعلی نخواهد شد. این استدلال به نظر من غلط است و اوضاع همیشه می‌تواند بدتر از چیزی شود که الان هست. در این دام نباید افتاد. باید به موضوعاتی مثل خلأ قدرت، بعد از فروپاشی احتمالی این نظام فکر کرد. خلأ قدرت، وضع وحشتناکی است و کسی هم نمی‌تواند بگوید این دوره چقدر طول می‌کشد. شاید دوره‌ای طولانی از خلأ قدرت پیش آید و مدت‌ها گرفتار بی‌دولتی شویم و زیرساخت‌های کشور از بین برود.

وانگهی این هم سؤالی است که بعد از این نظام چه حکومتی قرار است روی کار آید و چه مشخصاتی باید داشته باشد. به همه این نکات باید توجه شود. مسئله این نیست که صرفا یک حکومت به هر بهایی کنار برود. اگر افرادی در اپوزیسیون خارج کشور علاقه‌ دارند که درباره این مسائل نظریه‌پردازی کنند، باید به همه این جزئیات هم فکر کنند.

کسانی که معتقدند جنگی در کار نخواهد بود، استراتژی دموکرات‌ها در مواجهه با ایران و نیز نزدیکی انتخابات آمریکا را به عنوان مهم‌ترین دلایل ادعای خود مطرح می‌کنند. آیا این دو عامل قوی‌تر از عواملی نیست که بالقوه می‌توانند ایران را درگیر جنگ سازند؟

الان آمریکا در شرایطی هست که دنبال جنگ دیگری نیست. جنگ اوکراین در جریان است و جنگ غزه هم به آن اضافه شده. جنگ اوکراین به اندازه کافی آمریکا و متحدان اروپایی‌اش را درگیر کرده. بنابراین آمریکا دنبال گشودن جبهه جنگ تازه‌ای نیست. ولی شرایط دنیا به شدت در حال تغییر است و معلوم نیست که دو ماه یا شش ماه دیگر چه اتفاقی می‌افتد.

یکی از ویژگی‌های دوران حاضر، به نظرم همین پیش‌بینی‌ناپذیری روندهای سیاسی است. چه کسی تصور می‌کرد که روسیه به اوکراین حمله کند؟ یا مثلا هیچ کس با قاطعیت نمی‌تواند بگوید که چین به تایوان حمله نخواهد کرد. ما در شرایط جهانی عجیبی به سر می‌بریم. فقط فعلا می‌توانیم بگوییم آمریکا نمی‌خواهد وارد درگیری نظامی با جمهوری اسلامی شود. ولی آینده را به هیچ وجه نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم.

درباره دموکرات‌ها هم باید بگویم که از این حیث دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان فرقی با هم ندارند. اگر دموکرات‌ها هم احساس کنند منافع آمریکا در گرو برپایی یک جنگ جدید است، این کار را می‌کنند. در بعضی موارد، جنگ موجب شده که رؤسای جمهور آمریکا، بویژه رؤسای جمهوری که ضعیف به نظر می‌رسیدند، در قدرت باقی بمانند.

اگر تشکیلات حماس در غزه از بین برو، آیا تماشای نابودی حماس موجب سرخوردگی طرفداران جمهوری اسلامی نخواهد شد یا اینکه آن‌ها هم می‌پذیرند که حفظ نظام اوجب واجبات است؟

جنگ نیازمند پول فراوان، نیروی انسانی و حمایت گسترده مردمی است. به نظر من جمهوری اسلامی هیچ یک از این‌ها را ندارد. دولتی که می‌خواهد وارد جنگ با یک یا چند کشور خارجیِ قوی‌تر از خودش شود، باید به طور مستمر بتواند توپ‌ها و تانک‌ها و هواپیماها و مهماتی را که از دست می‌دهد، جایگزین کند. روسیه که خودش یکی از بزرگترین صادرکنندگان تسلیحات در جهان بود، الان برای پر کردن انبار تسلیحات خودش در جنگ با اوکراین با مشکل روبرو شده. به جمهوری اسلامی و کره شمالی متوسل شده و از این کشورها حتی فشنگ می‌خرد.

کل درآمد سالانه ایران از نفت، ده تا پانزده میلیارد دلار است و در شرایط جنگی ممکن است همین رقم هم کاهش یابد. با این پشتوانه مالی، ایران چطور می‌تواند وارد یک جنگ گسترده شود؟ جنگ به نیروی انسانی و پشتوانه مردمی نیاز دارد. درگیری‌های حکومت و مردم و نیز میزان مشارکت مردم در انتخابات طی این سال‌های اخیر به خوبی نشان می‌دهد که پشتوانه مردمی قابل توجهی برای ورود به جنگ وجود ندارد.

علاوه بر کاهش مشارکت مردم در انتخابات، تعداد نیروهای وفادار نظام نیز طی این سال‌ها کاهش یافته است. الان دیگر دهه ۶۰ نیست که بتوان موجی از نیروهای مردمی را راهی جبهه‌های جنگ کرد و دشمن را به این شکل متوقف ساخت. جمهوری اسلامی حتی نتوانست یک تظاهرات دو سه هزار نفری به نفع غزه برپا کند. حتی نیروهای خودش را هم در حد یک نمایش خیابانی نتوانست وارد صحنه حمایت از غزه کند. بنابراین در این شرایط چطور می‌تواند لشکرهای خودش را پر کند و جانانه با یک دشمن خارجی بجنگد؟

حکومت ایران به خوبی به این مشکلات و کاستی‌ها واقف است و به همین دلیل استراتژی‌اش این است که وارد جنگ نشود و صرفا در حدی شعار بدهد و گاهی تهدید کند تا در برابر تتمه حامیان داخلی خودش آبروداری کند و آن‌ها را راضی و همچنان پا در رکاب نگه دارد ولی خودش می‌داند که توان مادی و حتی تسلیحاتی لازم برای یک جنگ طولانی را ندارد.
+22
رأی دهید
-13

  • قدیمی ترین ها
  • جدیدترین ها
  • بهترین ها
  • بدترین ها
  • دیدگاه خوانندگان
    ۵۴
    به امید فردایی بهتر - تهران، ایران
    اشتری نمیدانم تحصیلاتت را در کجا گذرانده ای اما هر کودک دبستانی میداند که جمهوری مفعولین و کلاً نظام در پی راه حلی برای باز کردن جای پای پسر مفعول رهب مفعولین، مجتبی خاکنه ای برای رهبری است. نظام مفعولین الآن نه تنها به بن بست سیاسی اقتصادی رسیده بلکه در وحله اول در فکر پیدا کردن راهی است برای خروج از این بحران. نظام قدمی اشتباه خلاف نظر اربابین روس و امریکا بردارد، ماتهتش صاف میشود، غیر از این هم نیست و نخواهد بود، چرا که از قدیم الایام در بین ما ایرانیان جاسوسانی بوده اند که همیشه با دول خارجی ساخت و پاختی کرده اند برای پول یا منسبی. بقولی از ماشت که بر ماست، اما یک چیز را همیشه در نظر بگیرید که نظام برای بقاء خود از کشتن فرزندان خودش هم ابائی ندارد، و اگر دید که دارد نابود میشود، چه بسا دست به خودکشی دسته جمعی هم بزند و آن بدین معنی است که ایران را وارد جنگی تمام عیار کند که بر کیگردیم به همان سطر فوق، و آن زمانی است که بخواهد شرپیچی کند از مافوق خود ، چه امریکا باشد چه روس. تز الکی هم نده
    10
    17
    دوشنبه ۰۶ آذر ۱۴۰۲ - ۰۰:۵۸
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۴۴
    Momijii - توکیو، ژاپن
    توان مهم نیست ، مهم بیضه است که نداره ! جنگ همان و رژیم هم برباد و سر کثیف حضرات هم بر دار ، همان !
    3
    22
    دوشنبه ۰۶ آذر ۱۴۰۲ - ۰۱:۲۴
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۴۴
    Sam1977 - دمشق، سوریه
    به امید فردایی بهتر - تهران، ایران
    درک میکنیم این نوع پاسخ از نوع سوزش هست امیدوارم به خودکشی نرسی هه هه هه
    15
    4
    دوشنبه ۰۶ آذر ۱۴۰۲ - ۰۱:۵۴
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۴۴
    Sam1977 - دمشق، سوریه
    به امید فردایی بهتر - تهران، ایران
    حتما این بگو از کدام .... دکترای علوم سیاس گرفتی
    16
    3
    دوشنبه ۰۶ آذر ۱۴۰۲ - ۰۱:۵۶
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۴۷
    سرزمین اریا - کویت ، کویت
    تیتر چپکی به این میگن ! بگو ایا اسقاطیل توان شکست حماس رو داره یا نه .ایران که جای خود دارد .ایران واد جنگ شود یعنی ورود حزب اللة و جیش الشعبی و بقیه نیروهای مقاومت به جنگ است .اونموقع از اسقاطیل چیزی باقی نمیمونه
    17
    2
    دوشنبه ۰۶ آذر ۱۴۰۲ - ۰۵:۳۳
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۳
    Hassan1479 - تهران، ایران
    سرزمین اریا - کویت ، کویت
    شما حکومتیان از بکار بردن کلمه ایران خود داری کنید ، چون حفظ بیضه نظام برای شما مهم است نه حفظ منافع ملت ایران . ضمنا اجرای دستور پوتین به خامنه ای برای ایجاد یک جبه جدید ، که بتواند فشار جهانی را بر پوتین برای شروع جنگ با اوکراین کم کرد ، را هم در نظر بگیرید .
    2
    16
    دوشنبه ۰۶ آذر ۱۴۰۲ - ۰۶:۵۱
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    نظر شما چیست؟
    جهت درج دیدگاه خود می بایست در سایت عضو شده و لوگین نمایید.