چرا ۲۰ هواپیما در امتداد آسمان ایران از مسیر خود منحرف شدند؟

یورونیوز: اتفاقات کم‌سابقه برای پروازهای مسافربری در امتداد آسمان ایران سبب صدور بیانیه‌ هشدار از سوی سازمان هوانوردی فدرال آمریکا شده است.

در پی منحرف شدن بیش از ۲۰ هواپیما به هنگام عبور از مسیر پروازی عراق در امتداد مرز ایران، سازمان هوانوردی فدرال آمریکا نسبت به «ایمنی پروازهای غیرنظامی» اطلاعیه هشدار صادر کرده است.

در اوایل این هفته گروه «او‌پی‌اس»، که بر ایمنی پروازهای تجاری و مسافربری متمرکز است، با صدور بیانیه‌ای گفت بیش از بیست هواپیما به هنگام عبور از مسیری در نزدیکی مرز ایران هدف حمله خرابکارانه «جعل سیگنال جی‌پی‌اس» قرار گرفته‌اند و بسیاری از آنها قابلیت ناوبری خود را از دست داده‌اند.

بنا بر این گزارش، یک هواپیمای بوئینگ ۷۷۷ به قدری از مسیر خارج شده که خدمه از کنترل ترافیک هوایی بغداد پرسیده‌اند «ساعت چند است و ما کجا هستیم؟».

یک مقام این گروه درباره شدت تاثیر دستکاری در سیگنال‌های جی‌پی‌اس گفت: «بر اثر این اقدام یک پرواز تقریباً بدون مجوز وارد حریم هوایی ایران شد و دیگری تا مقصد خود در دوحه مجبور شد از برج مراقبت کمک بگیرد.»

خدمه یک فروند هواپیمای بمباردیه چلنجر ۶۰۰ سریز که در نزدیکی شمال بغداد مورد حمله جعل سیگنال قرار گرفته‌اند، گفته‌اند «هر چیزی را که مربوط به ناوبری بود از دست دادیم و وقتی با کمک سامانه ناوبری داخل هواپیما موقعیت را نگاه کردیم، ۱۱۰ تا ۱۴۰ کیلومتر از مسیر دور شده بودیم.»

مطابق گزارش منتشره، این اختلال‌ها که از ۲۵ سپتامبر شروع شده در بیش از ۲۰ مورد در پروازهایی رخ داده است که در امتداد خطوط هوایی در شمال عراق و در مسیر موسوم به «UMB688» پرواز می‌کردند. این مسیر یک راه هوایی مهم بین خاورمیانه و اروپا محسوب می‌شود.

کارشناسان می‌گویند علت اصلی رخداد چنین امری جعل سیگنال جی‌پی‌اس است که معمولا به عنوان حمله‌ای سایبری برای هدایت پروازها به خارج از مسیر اولیه طبقه‌بندی می‌شود.
هرچند اختلال در جی‌پی‌اس‌ها پیش از این نیز سابقه داشته است، با این حال این نخستین بار است که پروازهای مسافربری تجاری به این تعداد و با چنین درجه‌ای از پیچیدگی هدف قرار می‌گیرند. در واقع هرچند قبل از این سیگنال‌های جی‌پی‌اس با امواج پارازیت دچار اختلال می‌شدند، این بار اما جعل سیگنال اتفاق افتاده است.

این جعل زمانی اتفاق می‌افتد که یک سیگنال رادیویی تقلبی به آنتن گیرنده ارسال می‌شود تا سیگنال ماهواره‌ای جی‌پی‌اس قانونی را نادیده بگیرد. در این حالت سیستم ناوبری هواپیما دچار اشتباه می‌شود و اگر خدمه پرواز متوجه نشوند، هواپیما به سمت مقصد پروازی مورد نظر اخلال‌گران هدایت می‌شود.

ارسال امواج پارازیت روی جی‌پی‌اس که امری رایج‌تر به شمار می‌رود به اندازه جعل سیگنال خطرناک نیست و خلبانان یاد گرفته‌اند که چگونه آن را تشخیص دهند و با آن مقابله کنند. اما به هنگام جعل سیگنال، که تشخیص آن بسیار سخت‌تر است، خلبانان مجبور می‌شوند از برج‌های کنترل زمینی برای پیدا کردن مکان دقیق هواپیما کمک بگیرند.

ایران دو پایگاه نظامی بزرگ در نزدیکی این مسیر هوایی دارد؛ یکی در غرب کرمانشاه با تسلیحات ضد هوایی اختصاصی و دیگری در مرکز شهر خرم‌آباد.

سپاه پاسداران پیشتر در سال ۲۰۲۰ یک هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوایی اوکراین را ساقط کرد. حادثه‌ای که طی آن ۹ خدمه و ۱۶۷ مسافر کشته شدند. این نهاد نظامی پیشتر در ماه سپتامبر تهدید کرده بود هواپیماهای بدون مجوزی را که وارد حریم هوایی ایران شوند، ساقط خواهد کرد.