شرایط فلسطینی‌ها برای قبول عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل: پول و کنترل بیشتر بر کرانه باختری

بی بی سی: بی‌بی‌سی دریافته است که دریافت صدها میلیون دلار و کنترل بیشتر بر سرزمین‌های واقع در کرانه باختری اشغالی از جمله خواسته‌های فلسطینیان برای قبول توافق عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی با میانجیگری آمریکاست.

هیئتی از مقامات تشکیلات خودگردان فلسطین روز چهارشنبه این هفته با مقامات سعودی در ریاض دیدار کرد و قرار بود با یک مقام آمریکایی که به عربستان سفر کرده نیز ملاقات کند.

گفته می‌شود دولت آمریکا مدت‌هاست برای جلب توافق عربستان و اسرائیل برای عقد یک پیمان مهم عادی‌سازی روابط تلاش می‌کند.

چنین پیمانی توسط ایالات متحده تایید می‌شود و با یک توافق امنیتی مهم مرتبط است که دولت سعودی در صدد انعقاد آن با ایالات متحده است. در عین حال، چشم‌انداز چنین پیمانی با موانع قابل توجهی روبرو است و همچنان دور از دسترس به نظر می‌رسد.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید روز سه‌شنبه گفت: «ما انتظار صدور هیچ اطلاعیه مربوط به پیشرفتی قریب‌الوقوع را در دوره پیش رو نداریم.»

با این حال، با توجه به زمینه موجود برای تحولی تاریخی در صحنه روابط خاورمیانه، گمانه‌زنی در مورد چارچوب چنین توافقی ادامه دارد و دیپلماسی رفت و آمد آمریکایی پس از سفر مقامات آمریکایی به عربستان، اردن و اسرائیل در تابستان امسال دوباره رونق گرفته است.
سه سال پیش سه کشور عربی از جمله امارات روابط خود با اسرائیل را عادی کردندجو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، توافق عربستان و اسرائیل را به عنوان یک دستاور مهم در سیاست خارجی خود تلقی می‌کند که خواهد توانست در جریان مبارزات انتخاباتی سال آینده به رای‌دهندگان ارائه دهد.

عربستان سعودی رهبر جهان عرب و اسلام تلقی می‌شود. این کشور از زمان تاسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸ هرگز آن کشور را به رسمیت نشناخته است.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ماه گذشته احتمال شناسایی اسرائیل از سوی عربستان را مطرح کرد و اظهار داشت: «ما شاهد چرخشی تاریخی هستیم.»

با این حال، هر معامله‌ای در این راستا بسیار بحث برانگیز خواهد بود.

گفته می‌شود دولت سعودی در ازای به رسمیت شناختن اسرائیل خواستار تضمین آمریکا برای دریافت تسلیحات پیشرفته ساخت آمریکا و بحث برانگیزتر از همه، حمایت ایالات متحده از برنامه هسته‌ای غیر نظامی آن کشور از جمله غنی‌سازی اورانیوم است.

اسرائیل به نوبه خود در پی روابط تجاری و دفاعی با عربستان به عنوان ابرقدرت خلیج فارس و برقراری ارتباط بیشتر در منطقه است که همیشه به دنبال آن بوده است، در پی عادی‌سازی روابط با چند کشور عربی در سال ۲۰۲۰ ، برقراری روابط با عربستان گامی مهم در این راستا خواهد برد.

دیانا بوتو، مشاور حقوقی سابق گروه مذاکره‌کننده فلسطین در مذاکرت صلح با اسرائیل در این باره گفته است: «توافق‌های سابق عمدتا مربوط به مسایل امنیتی و تجاری بوده و ما به سرعت به سال ۲۰۲۳ می‌رسیم، و اکنون می‌بینیم که عربستان سعودی نیز می‌خواهد در این روند مشارکت کند.»

برای موفقیت یک معامله، باید امتیازات قابل توجهی به فلسطینی‌ها داده شود.

محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم واقعی عربستان هم باید به افکار عمومی کشورش که به طور تاریخی شامل مخالفت با اسرائیل و همدردی با آرمان فلسطینی بوده توجه کند.

در همین حال، جو بایدن باید ثابت کند که در برابر توافق با عربستان، امتیازات قابل توجهی برای فلسطینی‌ها به دست آورده است تا بتواند حمایت اعضای حزب دموکرات را جلب کند.

بسیاری از اعضای این حزب هرگونه تحفه دفاعی برای سعودی‌ها را به دلیل سابقه حقوق بشری این کشور و نقش آن در جنگ یمن رد می‌کنند. آنها همچنین با دادن پاداش به ائتلاف حکومتی ملیگرای افراطی فعلی اسرائیل که به نظر آنها تنش در کرانه باختری را تشدید می‌کند و باعث بی‌ثباتی در داخل اسرائیل شده، مخالف هستند.

هیئت مقامات ارشد فلسطینی - از جمله دو نفر از نزدیک‌ترین افراد به محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان یعنی ماجد فرج، رئیس سازمان اطلاعات، و حسین الشیخ، دبیر کل سازمان آزادیبخش فلسطین - روز چهارشنبه با مساعد الاعیبان، مشاور امنیت ملی عربستان دیدار کردند.

فهرست خواسته‌های آنها در ازای مشارکت با روند مورد حمایت آمریکا در دیدار هفته گذشته با باربارا لیف، دستیار وزیر امور خارجه ایالات متحده در امان مطرح شد.

یک مقام فلسطینی به بی‌بی‌سی گفته است که این خواسته‌ها عبارتند از: بخش‌هایی از کرانه باختری که در حال حاضر تحت کنترل کامل اسرائیل است (معروف به منطقه C بر اساس توافق‌نامه‌های صلح اسلو در دهه ۱۹۹۰) به تشکیلات خودگردان فلسطین منتقل شود؛ رشد شهرک‌سازی اسرائیل در کرانه باختری متوقف شود؛ حمایت مالی عربستان از تشکیلات خودگردان، که از سال ۲۰۱۶ کند و سه سال پیش به طور کامل متوقف شد، به میزان حدود ۲۰۰ میلیون دلار در سال از سر گرفته شود؛ کنسولگری آمریکا در شرق بیت‌المقدس که به منزله نمایندگی دیپلماتیک آمریکا برای فلسطینیان است و در دولت دونالد ترامپ تعطیل شده بود بازگشایی شود؛ مذاکرات اسرائیل و فلسطینیان با میانجیگری آمریکا از جایی که در زمان جان کری، وزیر امور خارجه وقت آمریکا در سال ۲۰۱۴ متوقف شد از سر گرفته شود.

چنین امتیازاتی بسیار مهم است و طبق گزارش‌ها، آمریکایی‌ها آنها را توقعات بیش از حد دانسته بودند. در عین حال، این خواسته‌ها به مراتب کمتر از خواسته قبلی فلسطینیان است که گفته بودند عربستان تنها باید زمانی اسرائیل را به رسمیت بشناسد که کشور مستقل فلسطینی برپا شده باشد.

به این ترتیب، آنان با تغییر در موضع رسمی اعراب براساس طرح عربستان سعودی در سال ۲۰۰۲ موافقت کرده‌اند.

این موضع رسمی حاوی به رسمیت شناختن اسرائیل در ازای عقب‌نشینی از تمامی اراضی اشغالی و تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی به پایتختی بیت‌المقدس بوده است.

به گفته خانم بوتو، رویکرد فعلی منعکس کننده مشکل عمیقی است که رهبری فلسطین در آن قرار دارد. او می‌افزاید: «فلسطینی‌ها به طور کلی نمی‌خواهند بخشی از قراردادهای عادی‌سازی باشند، زیرا [حمایت جهان عرب از آنها] تنها حربه‌ای است که برای ما باقی مانده است.»

به گفته او: «به ما گفته شده است که اجازه نداریم با خشونت در برابر چنین تحولی مقاومت کنیم.»

خانم بوتو می‌افزاید: «دولت خودگردان فلسطین اکنون این سئوال را مطرح می‌کند که آیا در عوض موافقت خود باید تلاش کنیم تا خواسته‌هایمان را به گوش دیگران برسانیم و آنها را محقق کنیم، یا باید کاری را انجام دهیم که در سال ۲۰۲۰ انجام دادیم که نادیده گرفتن عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل بود؟»

خانم بوتو معتقد است که چنین رویکردی «محکوم به شکست است.»

در سال ۲۰۲۰، سه کشور عربی - امارات متحده عربی، بحرین و مراکش - روابط خود با اسرائیل را با میانجیگری ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری ترامپ عادی کردند.

سومین کشور، یعنی سودان، نیز متعهد شد که در آن سال گام‌هایی در جهت توسعه روابط دیپلماتیک با اسرائیل بردارد اما این روند در بحبوحه مشکلات سیاسی و کودتای نظامی سال بعد متوقف شد.

عادی‌سازی‌های آن سال عنوان یک تحول تاریخی در روابط بین دشمنان قدیمی در خاورمیانه، شامل روابط دیپلماتیک، تجاری و امنیتی تلقی شده اما منتقدان بر تعهدات مهم ایالات متحده نیز تاکید دارند که از جمله شامل دسترسی حکومت‌های غیر دموکراتیک عرب به سلاح‌های ساخت آمریکاست.

در آن زمان، تشکیلات خودگردان به دلیل تحریم روابط دیپلماتیک با ایالات متحده در واکنش به «معامله قرن» و انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس از مذاکرات صلح با اسرائیل خارج شد. تشکیلات خودگردان، توافقات عادی‌سازی را «خیانت» به همبستگی اعراب قلمداد کرد.

یکی دیگر از مقامات بلندپایه فلسطینی پیشنهاد کرده است که این بار تعامل با سعودی‌ها ممکن است راهی باشد برای یادآوری اساس طرح صلح عربی با هدف نهایی تشکیل کشور مستقل فلسطین به جای کنار گذاشتن کامل این نظر.

اما اگر منابع به دست آمده ناچیز تلقی شود، این موضع برای رهبری فلسطین که در حال حاضر محبوبیت چندانی در میان فلسطینیان ندارد خطرناک خواهد بود.

نظرسنجی پس از عادی‌سازی روابط امارات و اسرائیل در سال ۲۰۲۰ حاکی از آن بود که اکثریت قریب به اتفاق فلسطینی‌ها این معامله را به منزله کنار گذاشتن آرمان فلسطینی می‌دانستند که تنها به نفع اسرائیل است.

هر گونه امتیاز اسرائیل به فلسطینیان تقریبا مطمئنا از سوی ملیگرایان افراطی در دولت ائتلافی آقای نتانیاهو رد خواهد شد و به منزله یک مانع دیگر برای هر معامله‌ای با عربستان است.

آقای نتانیاهو در اوایل سال جاری مطرح شدن دادن امتیاز به فلسطینی‌ها به عنوان یکی از الزامات عادی‌سازی روابط با عربستان را ردکرد.