موشک های مافوق صوت چه هستند و چرا خطرناکند؟

دویچه وله: تقریبا تمامی کشورهای پیشرفته نظامی در حال توسعه موشک‌های مافوق صوت هستند. در حال حاضر، چه فناوری و پیشرفت‌هایی در این سلاح‌ها ایجاد شده است؟ چرا این سلاح‌ها خطرناک هستند؟

موشک‌های مافوق صوت از چند سال پیش تا کنون در کانون توجه‌ها قرار گرفته‌اند. با این حال، هنوز وقتی سیاستمداران و متخصصان درباره این سلاح‌ها صحبت می‌کنند، بسیاری از جنبه‌های آن گنگ و نامشخص است. به تازگی در برخی گزارش‌ها مطرح شده بود که روسیه در جنگ علیه اوکراین از سلاح‌های مافوق صوت استفاده کرده است.
موشک مافوق صوت چیست؟
سرعت موشک‌های مافوق صوت پنج تا ده بار سریع‌تر از سرعت صوت است. به عبارت دیگر سرعت آنها ۵ تا ۱۰ ماخ است و تقریبا بیش از ۶ هزار کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند. در واقع، تمامی موشک‌های بالستیک از زمان جنگ جهانی دوم تا کنون، سلاح مافوق صوت قلمداد می‌شوند. سرعت برخی از موشک‌های بالستیک هسته‌ای و قاره‌پیما از دهه ۱۹۶۰ نیز گاه حتی به ۲۰ ماخ می‌رسد.

با این حال، آنچه امروزه سلاح مافوق نامیده‌ می‌شود، با نمونه‌های پیشین آن تفاوت‌های معناداری دارد.
انواع مختلف موشک‌های مافوق صوت
امروزه به طور کلی دو نوع سلاح مافوق صوت وجود دارد. گروه نخست، موشک‌های مافوق صوت آوانگارد (HGV) هستند. این سامانه از دو بخش تشکیل شده که عبارتند از موشک قاره‌پیما و یک موشک هدایت‌شونده.

موشک قاره‌پیما طبق معمول در ارتفاع بیش از ۱۰۰۰ کیلومتری پرواز نمی‌کند اما موشک هدایت‌شونده را در ارتفاع به‌مراتب پایین‌تری رها می‌کند. این موشک به دلیل تکنولوژی خاصی که در آن به‌کار رفته می‌تواند هزاران کیلومتر را طی کند و موشک هدایت‌شونده آن نیز می‌تواند در طول حرکت بارها مسیر خود را تغییر دهد.

گروه دوم، اصطلاحا موشک مافوق صوت خودکششی نامیده می‌شوند؛ این موشک‌ها نیز همچون موشک‌های هدایت‌‌شونده بدون پیشران به سمت هدف حرکت می‌کنند. در واقع، این گروه را می‌توان نوعی موشک‌های کروز دانست که بسیار سریع‌تر پرواز می‌کنند به طوری که پنج برابر سریع‌تر از صوت حرکت می‌کنند. این سامانه البته فقط در داخل جو پرواز می‌کند و بُرد آنها نیز کمتر از موشک‌های هدایت‌پذیر است.
چرا سلاح‌های مافوق صوت بسیار خطرناک هستند؟
موشک‌های مافوق صوت از این جهت بسیار خطرناک هستند که می‌توانند سیستم دفاعی کشورها را مورد آزمایش سختی قرار دهند. این موشک‌ها -برخلاف موشک‌های بالستیک- به دلیل پرواز در ارتفاع کم، خیلی دیر از سوی رادارها شناسایی می‌شوند و از این رو، سیستم‌های دفاعی به‌سختی و البته دیرهنگام می‌توانند در مقابل آنها دست به واکنش بزنند.

از سوی دیگر، تغییرهای مسیر اغلب پرتعداد آنها نیز پیش‌بینی مسیر این موشک‌ها را دشوار و گاه غیرممکن می‌سازد.

با این حال، بسیاری از کارشناسان نظامی معتقدند که موشک‌های مافوق صوت الزاما سطح جدیدی از تهدید‌های نظامی را ارائه نمی‌کند؛ بلکه مهمترین ویژگی آنها همچنان ناتوانی رادارها در شناسایی این موشک‌ها و دست زدن به اقدام‌های مناسب دفاعی در برابر آنها است.
موشک کینژال می‌تواند یک هدف را تا فاصله ٢٠٠٠ کیلومتری مورد اصابت قرار دهدبه این ترتیب، سامانه‌های دفاعی که با موشک‌های مافوق صوت مواجه می‌شوند، ناگزیر هستند تا در زمان بسیار کوتاهی دست به تصمیم‌های بسیار سریعی بزنند و همین موضوع احتمال اشتباه و تخمین‌های نادرست را افزایش می‌دهد.

به بیانی دیگر، موشک‌های مافوق صوت اغلب زمانی به درستی تشخیص داده می‌شوند که در فاصله بسیار نزدیکی با هدف خود قرار گرفته‌اند و یا اساسا به هدف اصابت کرده‌اند.
چه کشورهایی دارای موشک‌های مافوق صوت هستند؟
در حال حاضر چندین کشور مجهز به سلاح‌های مافوق صوت هستند و برخی نیز ادعا می‌کنند که به چنین سلاح‌هایی دست یافته‌اند.

روسیه در اواخر سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که مجهز به موشک هدایت‌شونده مافوق صوت شده است.
موشک مافوق صوت آزمایش‌شده توسط کره شمالی، ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۱آمریکا، چین، فرانسه، هند و ژاپن هم شماری از کشورهایی هستند که در سطوح مختلفی در حال کار بر روی سلاح‌های مافوق صوت و توسعه آنها هستند.

کره شمالی نیز مهرماه سال ۱۴۰۰ اعلام کرد از سواحل شرقی خود یک موشک جدید مافوق صوت را پرتاب و آزمایش کرده است.

در ایران نیز فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، میانه‌های آبان ماه سال ۱۴۰۱ از ساخت موشک بالستیک هایپرسونیک پیشرفته خبر داد و گفت که این موشک قادر به عبور از سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته است.