سابقه حضور اعضای ارشد القاعده در ایران

موضوع حضور اعضای ارشد القاعده در ایران اگرچه با اتهام حضور سیف العدل و پیش از آن با ترور در تهران به‌صورت جدی مطرح شده، اما از دهه ۸۰ این موضوع همواره مطرح بوده است.ایران وایر: احسان مهرابی

سازمان ملل متحد، روز ۲۵بهمن در گزارشی اعلام کرد که تحلیل اکثر کشورهای عضو این نهاد این است که «سیف العدل»، رهبر کنونی القاعده است و در ایران زندگی می‌کند.

وزارت خارجه آمریکا نیز یک روز بعد این موضوع را تایید و اعلام کرد سیف العدل، که پس از کشته شدن «ایمن الظواهری» در مرداد گذشته رهبری گروه القاعده را به‌عهده گرفته، در ایران زندگی می‌کند. این موضوع از سوی ایران رد شده. «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه ایران، این موضوع را «خنده‌دار» توصیف کرد و آن را «بازی شکست خورده ایران‌هراسی» نامید. با این حال، این اولین بار نیست که موضوع حضور اعضای ارشد القاعده در ایران مطرح می‌شود.

***

موضوع حضور اعضای ارشد القاعده در ایران اگرچه با اتهام حضور سیف العدل و پیش از آن با ترور در تهران به‌صورت جدی مطرح شده، اما از دهه ۸۰ این موضوع همواره مطرح بوده است.

تناقض ماجرا اما این بود که هم‌زمان با حضور اعضای ارشد القاعده در ایران، تعدادی از اعضای عادی ایرانی القاعده به زندان‌هایی تا ۱۰ سال محکوم شدند. در این میان، ایران برخی از اعضای القاعده را نیز به آمریکا تحویل داده است.

پس از حمله آمریکا به افغانستان، «حمیدرضا آصفی»، سخنگو و «امیرحسین زمانی نیا»، مدیر کل سیاسی وزارت خارجه، در نشست‌های غیرعلنی و پشت درهای بسته که مرسوم بود، به خبرنگاران اعلام کردند که ایران تعدادی از اعضای ارشد القاعده را به آمریکا تحویل داده است.
«حمیدرضا آصفی»در آن زمان شایعه حضور اعضای القاعده در ایران مطرح بود. در دولت «محمود احمدی‌نژاد» نیز شایعه بود که ایمن الظواهری در حین سفرهای خود از ایران عبور کرده است. اعضای غیر ایرانی القاعده نیز از ایران عبور می‌کردند و در صورت بازداشت، به چند ماه زندان یا جریمه محکوم می‌شدند.

وضعیت درباره اعضای ایرانی القاعده متفاوت بود و آنان به چندین سال زندان محکوم می‌شدند.
حضور دختران و زن بن لادن در ایران و سفر ایمن الظواهری
خبرها درباره حضور اعضای القاعده در ایران در دولت محمود احمدی‌نژاد شدت گرفت.

سال ۱۳۸۷، مقامات آمریکا اعلام کردند که «سعد بن لادن» که در چند حمله تروریستی القاعده نقش داشته است، از زمان حمله آمریکا به افغانستان و سقوط طالبان، در ایران زندگی می‌کرده است.

پس از آن «مایکل مک‌کانل»، مدیر سازمان اطلاعات ملی آمریکا، اعلام کرد که سعد بن لادن ایران را ترک کرده و احتمالا در پاکستان است.

سال ۱۳۸۸ روزنامه عرب زبان «الشرق الاوسط»، خبر داد که «ایمان بن لادن»، یکى از دختران اسامه بن لادن، رهبر گروه القاعده، پس از گریختن از حبس خانگى در ایران به سفارت عربستان در تهران پناهنده شده است.

بر اساس این گزارش، ایمان در تماس تلفنى خود از سفارت عربستان در تهران به خانواده‌اش گفته بود که سعد ۲۹ ساله و چهار برادر دیگر او همچنان در بازداشت ایران به‌سر مى‌برند.

عبدالله، پسر دیگر بن لادن، نیز در گفت‌وگویی با «الجزیره» گفت که ایمان پس از اینکه در جریان خرید از یک فروشگاه در تهران از دست ماموران ایرانى فرار کرد، به وى زنگ زد.
تحویل داماد بن لادن توسط ایران به آمریکا
«سلیمان ابوغیث»در آن زمان تحلیل این بود که ایران از فرزندان بن لادن به‌عنوان حربه‌ای برای مذاکره با مقامات غربی و کشورهای عربی استفاده می‌کند.

«سلیمان ابوغیث»، سخنگوی سابق القاعده و داماد اسامه بن‌لادن، در جریان دادگاهش در نیویورک مدعی شده است که دستگیری و زندانی شدنش در ایران، با تبانی آمریکا و ایران صورت گرفت.

«دیلی‌تلگراف» نیز اعلام کرد که «اسماعیل کاموکا»، عضو سابق القاعده، برای دیدار با اعضای ارشد این شبکه چندین‌بار به ایران سفر کرده است.

اتهام‌های آمریکا درباره همکاری جمهوری اسلامی و القاعده، در دهه ۹۰ جدی‌تر شد. در مرداد۱۳۹۰، وزارت خزانه‌داری آمریکا، ایران را متهم کرد که در یک «توافق سری» با شاخه‌ای از القاعده، برای عضوگیری و جمع‌آوری پول، تسهیلات در اختیار آن می‌گذاشته تا برای حمله در افغانستان و پاکستان استفاده شود.

وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که شخصی به نام «عزالدین عبدالعزیز خلیل»، شش ماه تحت «عنایت‌های مقام‌های تهران، در ایران فعالیت می‌کرده و منابع مالی جمع‌آوری شده در جهان عرب را به رهبران ارشد القاعده در پاکستان انتقال می‌داده است.»

در همان سال، «فارِن افرز» گزارشی درباره اعضای کلیدی شورای مدیریت القاعده در ایران منتشر کرد و از «سیف العادل(سیف العدل)»، «سلیمان ابوغیث»، «ابوخیر المصری»، «ابو محمد المصری» و «ابوحفص الموریتانی»، به‌عنوان اعضای کلیدی القاعده در ایران نام برد. در این گزارش آمده که هر پنج تن اعضای شورا در سال‌های بعد از ۲۰۰۲، نقش موثری در فعالیت‌های القاعده ایفا کردند و از مقر خود در ایران رابطه تنگاتنگ خود را با بن لادن، رهبر گروه، حفظ کردند.

وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز اعلام کرد که «فیصل جاسم محمد العَمری الخالدی» اهل عربستان سعودی، «یزرا محمد ابراهیم بَیومی» مصری‌تبار و «‌ابوبکر محمد قومین» اهل الجزایر، سه عضو ارشد القاعده در ایران هستند.
نصب ردیاب در دندان زن بن لادن
در اسناد منتشر شده از اسامه بن لادن، رهبر سابق القاعده، ‌اسامه بن لادن به یکی از همسرانش که در ایران اقامت داشته نامه نوشته و درباره احتمال نصب یک ردیاب کوچک در دندان او ابراز نگرانی کرده است.

بر اساس این اسناد، «ابومُصعب الزرقاوی» رهبر القاعده در عراق در ایران دستگیر شد و به او اجازه داده شد تا تصمیم بگیرد که چه می‌خواهد، و او تصمیم گرفت که به عراق برود.

وزارت خارجه آمریکا همچنین اعلام کرد که «محسن الفضلی» و «عادل رضی صغر الوهابی»، به‌عنوان عاملان کلیدی در اعزام افراط گرایان به عراق و افغانستان در ایران حضور دارند.

سال ۱۳۹۲ نیز روزنامه «واشنگتن پست»، به نقل از مقامات امنیتی آمریکا نوشت که یک چهره ارشد القاعده که پس از هجوم نیروهای ایالات متحده به افغانستان در سال ۲۰۰۱ به ایران پناه برده بود، این کشور را ترک کرده است.

این روزنامه همچنین نوشت که ده‌ها چهره شاخص القاعده در دو سال اخیر ایران را ترک کرده‌اند، از جمله «نزیه عبدالحمید الرقیعی» یا همان «ابو انس اللیبی»، متهم حمله به سفارتخانه‌های آمریکا در تانزانیا و کنیا، و «سلیمان بوغیث»، داماد بن لادن و سخنگوی سابق القاعده، که هر دو آن‌ها نیز در نهایت بازداشت و روانه بازداشتگاه‌های ایالات متحده شدند.

مقامات آمریکا پیش از این اعلام کرده بودند که برخی از اعضای القاعده از «عبدالله محمد رجب» معروف به «ابوخیر»، «عبدالعزیز مصری» و «ابومحمد مصری»، در ایران هستند.
ترور محمد المصری در تهرانسال ۱۳۹۹ با ترور «عبدالله احمد عبدالله»، معروف به ابومحمد المصری توسط دو موتورسوار در خیابان پاسداران تهران، موضوع حضور سران القاعده در ایران به‌صورت جدی مطرح شد.

خبرگزاری «آسوشیتدپرس» نوشت که آمریکا اطلاعات درباره مکان و هویت مرد شماره دو القاعده را به ماموران موساد داده بود.

 به نوشته «نیویورک تایمز»، المصری در سال ۲۰۰۳ در ایران بازداشت شد، اما بعدا در جریان یک تبادل زندانی آزاد شد.

ماجرای تبادل زندانی به فروردین ۱۳۸۹ بازمی‌گردد که ایران اعلام کرد «حشمت‌الله عطارزاده نیارکی»، دیپلمات خود را که که یک سال و نیم پیش از آن در پاکستان ربوده شده بود، آزاد کرده است. وزیر اطلاعات، «حیدر مصلحی»، از ««عملیات مهم و پیچیده اطلاعاتی» خبر داد اما رسانه‌ها بعدا گزارش دادند که این دیپلمات در ازای آزادی پنج تن از مقام‌های ارشد القاعده که در ایران زندانی بودند، آزاد شد.
«حشمت‌الله عطارزاده نیارکی»با این حال، نیویورک تایمز نوشته است المصری با اینکه در ایران آزاد بود، در پنج سال اخیر در محله پاسداران تهران زندگی می‌کرد و ظاهرا برای سفرهایش به بیرون از ایران نیز محدودیتی نداشت.
بازداشت اعضای ایرانی القاعده
علی یونسیبا وجود حضور سران القاعده در ایران، اعضای ایرانی القاعده به زندان‌های طولانی مدت محکوم شدند. «علی یونسی»، وزیر اطلاعات دولت «خاتمی»، سال ۱۳۸۳، از دستگیری کسانی خبر داد که او آن‌ها را «شاخک‌های القاعده» می‌نامید.

پس از دستگیری گسترده فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران در ایران بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، تعدادی از فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران برای اولین‌بار این افراد در سلول‌های بند ۲۰۹ زندان اوین که متعلق به وزارت اطلاعات است، دیدند.

اعضای ایرانی القاعده که همگی سنی بودند، در ابتدا به سختی با دیگر زندانیان بند ۳۵۰ زندان اوین که اکثرا شیعه بودند رابطه برقرار می کردند و هر چند وقت یکبار نیز با زندانیان سیاسی بند درگیر می‌شدند.

«عمادالدین باقی»، فعال شناخته شده حقوق‌بشر ایرانی که سال‌ها در حوزه علمیه قم درس خوانده و تدریس کرده بود و همچنین «سعید نورمحمدی»، از اعضای جوان حزب اصلاح‌طلب جبهه مشارکت، از جمله زندانیانی بودند که توانستند رابطه خوبی با این افراد برقرار کنند.این روابط به حدی بود که برخی از دیگر زندانیان به شوخی به این دو نفر می‌گفتند «القاعده شیعه.»

زندانیان القاعده اتهامات مختلفی داشتند و حکم زندان آن‌ها از یک سال تا ده سال بود. برخی از آن‌ها در افغانستان علیه نیروهای آمریکایی جنگیده بودند و پس از بازگشت به ایران دستگیر شده بودند. برخی اما می‌گفتند که در عملیات نظامی القاعده حضور نداشته‌اند و تنها در سمینارهای مذهبی در کشورهای پاکستان یا عراق شرکت کرده‌اند.
حضور رهبران طالبان در ایران
پس از کشته شدن «ملا اختر منصور»، رهبر طالبان افغانستان نیز، حضور سران طالبان در ایران به‌صورت جدی مطرح شد.پس از کشته شدن «ملا اختر منصور»، رهبر طالبان افغانستان نیز، حضور سران طالبان در ایران به‌صورت جدی مطرح شد. برخی سایت‌های داخل ایران نوشتند که ملا منصور یک هفته قبل از کشته شدنش توسط پهپادهای آمریکایی، به مدت دو ماه در ایران اقامت داشته‌است.

رسانه‌های پاکستان نیز خبر دادند که در خودرو او، گذرنامه‌ای با نام «ولی محمد، پسر شاه محمد» پیدا شده و بر روی این گذرنامه مهر روادید ایران دیده می‌شود.

پیش از این نیز وجود شورای مشهد و شورای زاهدان طالبان در ایران مطرح شده بود و این موضوع در مصاحبه «محمد جواد ظریف» با «طلوع‌نیوز» نیز مطرح شد.

پیش از آن، روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» نوشت که تهران به طالبان اجازه داده در شهر زاهدان، در جنوب شرق ایران دفتر باز کند.