هیات نظارت متا مجوز انتشار پست‌های فیسبوکی حاوی «مرگ بر خامنه‌ای» را صادر کرد

بی بی سی: ، بهرنگ تاج دین

هیئت نظارت شرکت متا - مالک اینستاگرام، فیسبوک و واتس‌اپ - حکم داده که این شرکت نباید شعار «مرگ بر خامنه‌ای» را سانسور کند.

این هیئت از شرکت متا بابت «حذف بیش از حد» محتوای اعتراضی «در برهه‌ای تاریخی در ایران» انتقاد کرده و گفته عبارت «مرگ بر خامنه‌ای» در زبان فارسی بیشتر به معنی درخواست سقوط است تا تشویق به کشتن شخص رهبر جمهوری اسلامی.

در حکم ۲۸ صفحه‌ای ان نهاد، شرکت متا تأیید کرده که در ماه مه ۲۰۲۲ (بهار ۱۴۰۱) در دستورالعملی داخلی، گفته بود پست‌های حاوی عبارت «مرگ بر خامنه‌ای» باید بابت «نقض مقررات مربوط به ترویج و دعوت به خشونت» حذف شوند.

این حکم در پی شکایت بابت حذف یک پست حاوی این شعار در فیسبوک صادر شده است. به گفته هیئت نظارت متا، حذف این‌گونه پست‌ها با «مقررات داخلی، ارزش‌ها، و مسئولیت‌های حقوق بشری» این شرکت همخوانی ندارد.

هیئت نظارت که بعضاً از آن به عنوان «دیوان عالی» فیسبوک و اینستاگرام نام برده می‌شود، حدود دو سال و نیم پیش تشکیل شد و از شرکت متا مستقل است. اعضای آن شامل عده‌ای حقوقدان، روزنامه‌نگار، و فعال حقوق بشر از پنج قاره جهان است و مرجع نهایی رسیدگی به شکایت‌ها بابت حذف محتوا یا حساب‌ها در شبکه‌های اجتماعی متعلق به شرکت متا است.
نگرانی از «نفوذ» حکومت ایران به اینستاگرام
افشای دستورالعمل داخلی متا درباره حذف پست‌های حاوی شعار «مرگ بر خامنه‌ای» می‌تواند به نگرانی‌ها درباره میزان تأثیرگذاری حکومت ایران روی تیم‌های مسئول بازبینی محتوای فیسبوک و اینستاگرام دامن بزند.

شرکت متا مسئولیت رسیدگی به شکایت‌ها از مطالب منتشرشده در فیسبوک و اینستاگرام را به شرکت‌های پیمانکار برون‌سپاری می‌کند.

بهار امسال چند نفر از کارکنان سابق و فعلی یکی از این شرکت‌ها به نام تلاس‌اینترنشنال به همکاران بی‌بی‌سی فارسی گفتند که با «دخالت» بازبین‌های این شرکت، بعضی از مطالب مخالف حکومت ایران از اینستاگرام حذف شده و در مواردی دستگاه‌های امنیتی ایران «قصد داشته‌اند با پرداخت رشوه تا ۱۰ هزار یورو‌» صفحه بعضی از چهره‌های مخالف جمهوری اسلامی را ببندند.

شرکت متا و نیز تلاس‌اینترنشنال که در شهر اسن آلمان مستقر است، با رد این اتهام‌ها، گفتند «شواهدی برای این ادعاها مشاهده نکرده‌اند.»

هیئت نظارت متا می‌گوید این شرکت ۱۰ روز پس از کشته شدن مهسا امینی، به افراد مسئول بازبینی دستور داد که پست‌های حاوی شعار «می‌کشم می‌کشم هر آن‌که خواهرم\برادرم کشت» را حذف نکنند.

ولی به گفته هیئت نظارت، این شرکت باید «حذف بیش از حد محتوای اعتراضی مربوط به ایران» را پیش‌بینی می‌کرد و به افراد مسئول بازبینی پست‌ها دستور می‌داد که مطالب حاوی شعار «مرگ بر خامنه‌ای» را هم حذف نکنند.
محتوای پست حذف‌شده چه بود؟
پست حذف‌شده ظاهراً این کارتون با زیرنویس «مرگ بر ... خامنه‌ای» بوده استهیئت نظارت متا عکس یا لینکی از پست مورد بحث منتشر نکرده است. ولی گفته این پست ژوئیه ۲۰۲۲ (تیر ۱۴۰۱) در آستانه «روز حجاب و عفاف» در ایران، در گروهی در فیسبوک گذاشته شده بود ولی پس از چند ساعت حذف شد.

پست مربوطه - که چند ماه پیش از شروع موج اخیر اعتراض‌ها منتشر شده بود - شامل کاریکاتوری از آیت‌الله علی خامنه‌ای است و ریش او را به شکل مشتی به تصویر کشیده که زنی را محکم گرفته است؛ زنی که چشم‌بند دارد و پاهایش به هم زنجیر شده‌اند و عبارت «زن بودن ممنوع» در بالای آن نوشته شده است.

به نظر می‌رسد این کارتون اولین بار اسفند ۱۳۸۸ در وبلاگی به نام بادبان منتشر شده باشد.

آن‌چه باعث حذف پست شده، نه خود تصویر، بلکه متنی است که در زیر آن نوشته شده و شامل عبارت «مرگ بر حکومت ضد زن اسلامی و رهبر کثیفش خامنه‌ای» بوده است.

در پی شکایت یک کاربر از این پست بابت نقض مقررات ممنوعیت تشویق به خشونت، فیسبوک آن را حذف کرد و حساب نویسنده‌اش را هم برای یک هفته از پست کردن و کامنت گذاشتن روی فیسبوک محروم کرد.

درخواست تجدید نظر این کاربر هم «به دلیل کاهش ظرفیت بازبینی به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹» بررسی نشد و در نهایت او به هیئت نظارت متا شکایت کرد.
یک معترض در فرانکفورت آلمان پلاکاردی را به دست دارد که روی آن خطاب به شبکه‌های اجتماعی نوشته «محتوای حساس برای شما، زندگی روزمره در ایران است.»پس از این‌که هیئت نظارت، این شکایت را برای بررسی انتخاب کرد، فیسبوک تأکید کرد تصمیم اولیه‌اش که محتوای پست ناقض مقررات ممنوعیت تشویق به خشونت است. با وجود این، متا آن مطلب را واجد «استثنای ارزش خبری» دانست و به همین خاطر آن را برگرداند.

ولی هیئت نظارت حکم داده که از عبارت «مرگ بر خامنه‌ای» در جریان اعتراض و شعارهای سیاسی، و نه به عنوان تهدیدی جدی استفاده شده و احتمال این‌که باعث تشویق به خشونت شود، بسیار کم است.

ظاهراً پست‌های شامل عبارت «مرگ بر خامنه‌ای» تنها در صورت شکایت حذف می‌شده‌اند و در زمان نگارش این خبر، بیش از ۳۵۰ هزار پست با این هشتگ روی اینستاگرام وجود داشت.

این نهاد از متا خواسته پست‌های دیگری را هم که به دلیل این عبارت حذف شده‌اند، برگرداند و توضیح دهد که استفاده شعاری و مجازی از «مرگ بر» در اکثر موارد قابل قبول است.

هیئت نظارت البته تأکید کرده که عبارت «مرگ بر» در زبان‌ها یا شرایط دیگر باید به عنوان تهدید جدی گرفته شود. مثلاً اگر این شعار علیه افراد «پرخطر» نظیر سلمان رشدی، نویسنده بریتانیایی کتاب آیات شیطانی داده شود، (شخصی که آیت‌الله خمینی فتوای قتل او را داده بود و مورد سوء قصد هم واقع شده) نشان‌دهنده دعوت به خشونت فیزیکی علیه اوست و نقض مقررات است.خطر فیلترینگ آخرین شبکه اجتماعی
سال‌هاست که اکثر شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار جهان مانند فیسبوک، یوتیوب و توییتر در ایران فیلتر هستند. در این میان تنها اینستاگرام بود که - حداقل تا چند ماه پیش - از تیغ فیلترینگ مصون مانده بود.

ولی از زمان آغاز اعتراض‌ها مقام‌های ایران بارها آن را به صورت محدود یا سراسری مسدود کرده‌اند؛ کاری که علاوه بر جلوگیری از دسترسی کاربران به اطلاعات، به بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط هم خسارتی جدی زده است.

وزیر ارتباطات ایران پیش‌تر گفته بود که برای جلوگیری از فیلتر شدن اینستاگرام و واتس‌اپ، شرکت متا باید نماینده‌ای در ایران معرفی کند و به مقررات ایران پایبند باشد.

ولی شرکت متا در پاسخ گفت با مقام‌های ایران وارد گفت‌وگو نمی‌شود و به درخواست تعیین نماینده اهمیتی نمی‌دهد.