اعتراضات سراسری؛ چرا فائزه هاشمی بازداشت شد؟

بی بی سی: مسعود آذر

فائزه هاشمی‌رفسنجانی به اتهام «تحریک اغتشاشگران به اعتراضات خیابانی» بازداشت و روانه زندان شد. در سال‌های اخیر، این چندمین بار است که او به دلیل اظهاراتش به زندان می‌رود.

در این دور از اعتراضات خیابانی، با وجود انتقادات و اعتراض بخشی از فعالان سیاسی شناخته شده از جان باختن مهسا امینی و حمایت آنان از معترضان، نیروهای امنیتی همانند انتخابات ۸۸ ، دست به دستگیری گسترده این فعالان سیاسی نزدند.

به نظر می‌رسد حکومت در این دور از ناآرامی‌ها، کمتر از ناحیه سیاسیون منتقد احساس خطر می‌کند و آنان نیز جانب احتیاط را رعایت می‌کنند و پا فراتر از مرزهای انتقاد و اعتراض نمی‌گذارند یا اکثر آنان در چنین حوادثی با ابهام و ایهام حرف می‌زنند و در نهایت از خط قرمز نظام که دستگاه رهبری و آیت‌الله خامنه‌ای است، عبور نمی‌کنند.

در میان این منتقدان، فائزه هاشمی از معدود کنشگران سیاسی است که صریح و بی‌پرده حرف می‌زند و وقتی می‌خواهد درباره رهبر جمهوری اسلامی و ساختار جمهوری اسلامی حرف بزند، زبانش به لکنت نمی‌افتد و به صراحت می‌گوید «کارهایی که در این دوره انجام شده یک هزارم آن را، شاه انجام نداد» و «ما شاه را رو سفید کردیم».

فرزند اکبر هاشمی رفسنجانی، هیچ ابایی ندارد که در بحبوحه اعتراضات گسترده به جان باختن مهسا امینی، نظام جمهوری اسلامی را «دیکتاتوری» خطاب کند و اختیارات ولایت مطلقه فقیه را از اختیارات شاه فراتر بداند.

در جدیدترین فایل صوتی که پیش از بازداشت‌اش در «رادیو فردا» منتشر شده خانم هاشمی می‌گوید« اگر مردم رای بدهند که ولیعهد (رضا پهلوی) برگردد، نگرانی ندارد چون ولیعهد بدتر از ما نیست» و یا در گفت‌وگو با سایت «معاصر» می‌گوید «چون جمهوری اسلامی در همه زمینه ها دچار بحران و ضعف شده برای پوشاندن این ضعف‌ها سیاست‌های غیر عاقلانه مانند گشت ارشاد، برخورد با بهائیان، دستگیری فعالان سیاسی و اجتماعی را اعمال می‌کند».
«فائزه» و اصلاح‌طلبان
طرفداران حکومت می‌گویند یکی از دلایل بالا گرفتن اعتراضات خیابانی، اطلاعیه‌ها و اعلام مواضع اصلاح‌طلبان و شماری از فعالان سیاسی و مدنی مانند محمد خاتمی، رئیس جمهوری پیشین ایران است و خواهان محاکمه و بازداشت آنها شده‌اند.

مواضع این گروه و افراد تقریبا در روز به کما رفتن مهسا امینی و بعد از درگذشت او اعلام شد و درباره ادامه اعتراضات سکوت اختیار کردند. برای همین رسانه‌های نزدیک به حکومت می‌گویند این افرد و گروه‌ها «آتش بیار معرکه» بودند و آتش افروزی کردند و کنار کشیدند.

روزنامه کیهان می‌گوید «جبهه اصلاحات، حزب اتحاد ملت، حزب کارگزاران و یک مشت آدم‌ها و گروه‌های دم دستی» در جان باختن مهسا امینی، به دنبال «فرصت طلبی» هستند و «خوشحال» هستند.

در حالی که گروه‌های اصلاح‌طلب از دادن چند اطلاعیه جلوتر نرفتند، اما فائزه هاشمی جدا از اظهارات تند و تیزش، در بین معترضان نیز حضور پیدا می‌کند و با آنان هم‌قدم می‌شود و این ویژگی را دارد که به دلیل تجربه و آشنایی که با ساختار حکومت دارد، نقش موثری در اعتراضات بازی کند.
آغازی برای جنبش زنان
فائزه هاشمی با انتخابات مجلس پنجم به یک چهره تبدیل شد. انتخاب او به عنوان نماینده دوم شهر تهران، وامدار نام اکبر هاشمی رفسنجانی بود که از شهرت و جایگاهی در دستگاه حکومتی آن زمان، برخوردار بود.

صحبت‌های فائزه هاشمی درباره مسایلی مانند دوچرخه سواری زنان، مخالفت با حجاب اجباری و انتقاد از جایگاه زن در جمهوری اسلامی، آرام آرام او را از زیر چترپدرش بیرون آورد و شخصیت مستقلی در عرصه سیاست و فعالیت‌های اجتماعی از او به نمایش گذاشت.

راه اندازی روزنامه «زن» در سال ۱۳۷۷، نماد روشنی از دغدغه او به جایگاه زنان در جمهوری اسلامی بود، روزنامه‌ای که در عصر اصلاحات بیرون آمد اما حکومت تحمل شنیدن موضوعاتی مانند نقد حجاب اجباری و پیگیری مطالبات حقوق زنان را نداشت و در فروردین‌ماه سال ۷۸ با حکم قضایی، برای همیشه تعطیل شد. فائزه هاشمی پس از مجلس پنجم و رای نیاوردن در مجلس ششم، برای دوره‌ای از سیاست دور شد یا کمتر نامی از او شنیده می‌شد و به گفته خودش «انگیزه‌ها و اعتقادات خود نسبت به یک سری از مسائل» را از دست داد تا انتخابات جنجالی ۸۸ رخ داد. فائزه هاشمی در جنبش سبز حضور فعالی داشت و نام او دوباره سرزبان‌ها افتاد. صراحت گفتار و انتقادات او، از او چهره‌ای منتقد و معترض به سیاست‌های حکومت به نمایش گذاشت و در کنار حقوق زنان، مسایل حاکمیتی و حکومتی را به نقد کشید و دور جدیدی از فشارها به او آغاز شد.

خانم هاشمی در پی توهین و ناسزاهایی که در حرم شاه عبدالعظیم در سال ۸۹ ، شنیده بود، به «روزآنلاین» گفته بود «حکومت به دست اراذل و اوباش و شعبان بی‌مخ‌ها» افتاده و برای همین به شش ماه زندان محکوم شد.

مصاحبه‌های جنجالی خانم هاشمی درباره مسایل اجتماعی و سیاسی کم نیست، مخالفت با خروج سپاه پاسداران از لیست تحریم آمریکا، حمایت از انتخاب مجدد دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا، مخالفت با به کار بردن کلماتی مانند «مقام معظم رهبری و امام خمینی»، انتقاد از گشت ارشاد، طرح عفاف و حجاب، مخالفت با حکومت دینی، مخالفت با حضور ایران در سوریه و دیدار با تعدادی از خانواده‌های بهایی از جمله مواردی است که بازتاب و واکنش‌های گسترده‌ای در جامعه و محافل سیاسی به دنبال داشته است.

در پی اکثر این مصاحبه‌ها گروهی از اصولگرایان خواهان محاکمه یا بازداشت خانم هاشمی بودند و در آخرین مورد، در تیرماه امسال درباره پیامبر اسلام گفته بود « «حضرت محمد هم، پول‌های حضرت خدیجه را حروم کرده ... حضرت محمد کار اقتصادی که نمی‌کرده، پیامبری می‌کرده» و به شوخی گفته بود «خودش می‌رفت پول درمی‌آورد و خرج اسلام می‌کرد».

در مقابل اصولگرایان، معمولا واکنش اصلاح‌طلبان و هم حزبی‌های خانم هاشمی در «کارگزاران سازندگی ایران» سکوت و گاهی انتقاد بوده چنانکه غلامحسین کرباسچی در واکنش به موضوع توهین به پیامبر اسلام گفته بود «فائزه قبل از بیان مطلب خیلی درباره آن فکر نمی‌کند و وقتی که آدم زیاد حرف بزند این مشکلات هم پیش می‌آید».
دیدار فائزه هاشمی با جمعی از خانواده‌های بهایینیروهای امنیتی و «فائزه»
فائزه هاشمی رفسنجانی در بین زنان فعال سیاسی و اجتماعی پس از انقلاب اسلامی، یکی از شاخص‌ترین و تاثیرگذارترین زنان است، او در کنار کسانی مانند اعظم طالقانی، هاله سحابی، نرگس محمدی، نسرین ستوده، زهرا رهنورد و شماری از زنان، نقش انکار ناپذیری در تحولات جامعه بخصوص حقوق زنان داشته است.

به نظر می‌رسد حضور پیوسته او در صحنه‌های اجتماعی و سیاسی به او این امکان را داده که فراتر از یک منتقد عمل کند و این ظرفیت را به دست آورده که به عنوان یکی از افراد جریان ساز و هدایت‌گر اعتراضات عمومی از جمله حوادث اخیر نقش داشته باشد و دست‌کم به چنین محبوبیت و مقبولیتی دست یافته که صدایش از طرف بخشی از جامعه شنیده شود.

رفتار خانم هاشمی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد او بیشتر ترجیح داده در جایگاه منتقدی مستقل و بدون توجه به «آقازادگی‌»اش فعال باشد و در تلاش برای کسب قدرت فعالیت نکند.

در جریان نام‌نویسی انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته، محمود احمدی‌نژاد به فائزه هاشمی پیشنهاد معاون اولی رئیس جمهور و ائتلاف داده بود اما خانم هاشمی این پیشنهاد را رد کرد اگرچه آقای احمدی‌نژاد نیز از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد.

فائزه هاشمی در گفت‌وگو با رسانه‌ها، جایگاهی بیشتر از منتقد سیاسی و «دادخواهی» برای خودش قایل نیست اما این روزها صحبت از رهبری و سازماندهی معترضان می‌شود و رسانه‌های حکومتی افراد مشهور و هنرمندان و ورزشکاران را «سردسته اغتشاشگران» می‌خوانند.

مصاحبه و سخنرانی‌های اخیر انتقادی فائزه هاشمی پس از جان باختن مهسا امینی، می‌تواند موجب نگرانی مقام‌های امنیتی و سیاسی شده باشد و احتمال دارد بازداشت او به نوعی اقدام پیشگیرانه نیروهای امنیتی برای کنترل خانم هاشمی برای نقش آفرینی‌های بیشتر او در ناآرامی‌ها باشد.