خبر دروغ داریم تا دروغ؛ سوءاستفاده خبرگزاری فارس از نام نیویورک تایمز

ایران وایر - پژمان تهوری: خبر دروغ داریم تا دروغ. برای درک جنس اخبار جعلی، نگاه می‌کنیم که آیا راوی می‌داند که دروغ می‌گوید یا نادانسته خبر جعلی را منتشر می‌کند. در علم رسانه بین این دو تفاوت وجود دارد، وقتی راوی خبر از دروغ بودن خبر خود آگاه است، یعنی عامدانه دیس‌اینفورمیشن تولید و منتشر می‌کند، ولی گاهی راوی چندان به جعلی بودن خبر آگاه نیست و فکر می‌کند، خبری که منتشر می‌کند، صحیح است که به آن «میس‌اینفورمیشن» می‌گویند. میس‌اینفورمیشن می‌تواند خطای رسانه‌ای باشد، ولی دیس‌اینفورمیشن آگاهانه صورت می‌گیرد و گاهی حتی از آن، به عنوان یک تاکتیک برای جنگ اطلاعاتی استفاده می‌شود.

کمتر در رسانه‌های معتبر و مستقل می‌توان خبری یافت که مصداق «دیس‌اینفورمیشن» باشد، چون رسانه‌های معتبر می‌دانند که اهمیت‌شان به اعتباری است که نزد مخاطب دارند. به همین دلیل همواره در حال پاسداری از این اعتبار هستند. اما برای رسانه‌های وابسته و حکومتی، دیس‌اینفورمیشن مثل نقل و نبات مجلس عروسی است، بسیاری از اخبار این رسانه‌ها مصداق دیس‌اینفورمیشن است. برای نمونه به این خبر خبرگزاری فارس که با عنوان «نیویورک‌تایمز: ایران به یک بازیگر جهانی در صادرات پهپاد تبدیل شده است» نگاه کنید.

 اگرچه خبرگزاری فارس لینک مطلب اصلی منتشر شده در نیویورک تایمز را منتشر نکرده و مخاطب را به مطلب اصلی ارجاع نمی‌دهد، اما این گزارش در نیویورک تایمز به قلم «فرناز فصیحی» و همکارش «یوان وآرد»، منتشر شده، البته با تیتری متفاوت. بخش‌هایی از مطلب منتشرشده در گزارش خبرگزاری فارس، در مطلب خانم فرناز فصیحی نیز وجود دارد؛ اما واضح است که هم ترجمه نیمه‌درستی از متن اصلی ارائه شده و هم نکاتی به گزارش اضافه شده که در گزارش نیویورک تایمز وجود ندارد.

ضمن اینکه خانم فصیحی در این گزارش تاکید دارد که خبرگزاری تسنیم و تحلیلگران داخلی و خارجی فکت‌های این گزارش هستند. برای مخاطب غیرایرانی شاید تسنیم و منابع مورد اشاره داخلی شناخته شده نباشد، ولی برای خبرگزاری فارس و مخاطب داخلی روشن است که این منابع بخشی از دستگاه پروپاگاندای نظام جمهوری اسلامی هستند نه منابع معتبر و قابل استناد.

از جمله اطلاعاتی که در گزارش خبرگزاری فارس آمده ولی آن را نمی‌توان در گزارش نیویورک تایمز یافت، این عبارت است:

«مقام‌های آمریکایی در ماه‌های گذشته گفته‌اند که توان پهپادی ایران موجب شده آمریکا برای اولین بار برتری در عرصه هوایی در منطقه غرب آسیا را از دست بدهد» و برعکس این اطلاعات مهم و دقیق‌تر مقاله نیویورک تایمز در گزارش فارس ترجمه نشده است:
  یعنی: پهپادهای ایرانی هنوز در بازار جهانی در حاشیه قرار دارند و عمدتاً توسط کشورهای کم درآمد یا تحریم شده خریداری می‌شوند که قادر به خرید آن از جای دیگر نیستند.

خانم فصیحی در این گزارش به ترکیه به عنوان یک رقیب برای ایران در بازار پهپاد اشاره می‌کند، ولی نمی‌گوید که حتی ترکیه در قیاس با اسراییل سهمی از بازار جهانی پهپاد ندارد.

تیم مدیریتی خبرگزاری فارس خوب می‌داند که ایران حتی اگر یک بازیگر در بازار پهپاد باشد، یک بازیگر نوپاست که هنوز مشتری واقعی و دست به جیب ندارد، ولی می‌کوشد با استفاده از نام و اعتبار «نیویورک تایمز»، تصویری غیرواقعی به مخاطب ارائه کند.

برای آشنایی با بازار جهانی پهپاد می‌توانید روی این لینک اینتراکتیو کلیک کنید و روی نقشه سهم هر کشور را از بازار جهانی ببینید:
همان‌طور که در گزارش نیویورک تایمز و گزارش «نیوآمریکا» آمده است، گروه‌های شبه نظامی حماس، حزب‌الله لبنان و یمن و کشورهای تحریم شده و فقیر سوریه، سودان، ونزوئلا، مشتری پهپاد‌های ایران هستند که البته روشن هم نیست که پولی به ایران پرداخت می‌کنند یا ایران آنها را برای توسعه شبکه نفوذ خود به رایگان در اختیار آنها می‌گذارد.

جدول زیر سهم رقبای ایران در بازار جهانی پهپاد را نشان می‌دهد که نیویورک تایمز نیز به آن نپرداخته است:واقعیت این است که رسانه‌های حکومتی از نام‌های معتبر و بین‌المللی مثل «نیویورک تایمز» برای اعتبار بخشی به حکومت و بزرگ‌نمایی خود استفاده می‌کنند؛ ولی به عنوان مخاطب نباید اسیر چنین صحنه‌آرایی‌هایی شد. اینترنت و فضای مجازی این مجال را به مخاطب می‌دهد که با کمی تحقیق نسبت به صحت و سقم هر خبری آگاه شود. مخاطبان اگر وقت و حوصله این کار را ندارند، می‌توانند از رسانه‌هایی که کار فکت چک انجام می‌دهند، مثل «ایران وایر»، بخواهند تا نسبت به درستی‌سنجی اطلاعات منتشر شده اقدام کنند.
پس مهم این است که:نسبت به اصالت اخبار رسانه‌های وابسته و حکومتی همیشه تردید کنیم و نگاه انتقادی به آن داشته باشیم.اطلاعات آنها را با فکت‌های معتبر تطابق دهیم و مطلب را راستی‌سنجی کنیم.تا حصول اطمینان نسبت به درستی یک خبر آن را با دیگران به اشتراک نگذاریم و در گردش اخبار جعلی بازیگر نباشیم.به اعتبار رسانه‌ها خیلی حساس باشیم و اطلاعات را از منابع معتبر دریافت کنیم.