غلامرضا ضیایی، رییس زندان اوین؛ یک آدم «اشتباهی» و «عاشق ماجراجویی»

ایران وایر - احسان مهرابی: روز چهارشنبه ۱۷ آذر ۱۴۰۰، پارلمان بریتانیا یک فهرست ۱۳ نفره از ناقضان حقوق بشر را برای قرار گرفتن تحت تحریم‌های بریتانیا پیشنهاد داد. در این فهرست، نام سه ایرانی به چشم می‌خورد. پارلمان اروپا می‌گوید این افراد در آزار شهروندان دو تابعیتی که توسط جمهوری اسلامی گروگان گرفته شده‌اند، نقش کلیدی داشته‌اند. 
 
غلامرضا ضیایی یکی از این افراد است. او در سال‌های اخیر ریاست زندان اوین و ریاست زندان رجایی شهر را به عهده داشته است، درباره او چه می‌دانیم؟
 
***
برخی زندانیان او را «عاشق ماجراجویی» دانسته‌اند و برخی آدم «اشتباهی»؛ تعداد زیادی از زندانیان نیز از مشارکت مستقیم او در ضرب‌وشتم خود سخن گفته‌اند.
 
«غلامرضا ضیایی»، رییس سابق زندان اوین است که در دوره ریاست بر این زندان و زندان رجایی شهر به ضرب‌وشتم زندانیان، فحش دادن و بددهنی شهرت داشت و به محض ورود به اوین محدودیت‌های زیادی برای زندانیان به خصوص زندانیان سیاسی وضع کرد.
 
زندانیان زندان رجایی شهر روایت‌های مختلفی از کتک زدن زندانیان توسط شخص خود او را بیان کرده‌اند؛ اما نام او زمانی مطرح شد که تعدادی از زندانیان از جمله «نرگس محمدی» از مشارکت مستقیم او در ضرب‌وشتم خود سخن گفتند.
 
ضیایی در دهه ۱۳۸۰ رییس بندهای زندان اوین از جمله بند ۸ بوده و خودش به زندانیان گفته بود که در سال ۱۳۸۸ رییس بازداشتگاه کهریزک نیز بوده است. با این حال در حکم دادگاه اعلام شده بود که این بازداشتگاه زیر نظر نیروی انتظامی اداره می‌شده و در آن زمان سرهنگ «فرج کمیجانی»، فرمانده بازداشتگاه، «روانبخش فلاح» معاون وی و «محمد عامریان»، فرمانده بازرسی بازداشتگاه بوده‌اند.
 
در میان زندانیانی که در دهه ۱۳۸۰ در بند ۸ زندان اوین بوده اند، «مجید توکلی»، فعال دانشجویی خاطرات مربوط به ضرب و شتم شدن توسط او را روایت کرده و گفته که او را به همراه چند وکیل بند مورد ضرب‌وشتم قرار داده‌اند، به طوری که تمام بدنش زخمی شده و یک هفته در بستر مانده است.
 
توکلی نوشته است: «ضیایی عاشق ماجراجویی‌های زندان بود و مهم‌ترین خاطرات و لحظاتش به بازداشتِ فراری‌های زندان (عدمِ بازگشت پس از پایانِ مرخصی) مربوط بود که چگونه وارد خانه‌ها می‌شوند یا چگونه غافلگیرشان می‌کرده است یا چگونه ضرب‌وشتم می‌کرده‌اند.»
 
این روایت یا روایت ریاست زندان کهریزک که توسط خود ضیایی برای زندانیان بیان شده، ممکن است حتی ساخته خود او برای ایجاد رعب و وحشت در بین زندانیان و ارائه تصویری خاص از خود بوده باشد.
 
ضیایی از آبان ۱۳۹۶ ریاست زندان رجایی‌شهر کرج را بر عهده داشت و در بین زندانیان مشهور شده بود که حتی در حین راه رفتن هم زندانیان را کتک می‌زند. در دوره ریاست او گزارش‌های مختلفی مبنی بر جلوگیری از اعزام زندانیان به بیمارستان و ایجاد محدودیت‌های بسیار برای آنان منتشر شد.
 
او در مرداد ۱۳۹۸ رییس زندان اوین شد و پس از انتصاب در اولین اقدام ورود کتاب برای زندانیان سیاسی را ممنوع کرد و ملاقات حضوری با آنان را که هر ماه یک بار بود، به هر دو ماه یک بار کاهش داد. سخت‌گیری در بازرسی بدنی خانواده زندانیان، محدود شدن تماس‎های تلفنی، کاهش ملاقات‎های حضوری، لغو ملاقات مادران زندانی با فرزندان خود نیز از جمله دیگر اتفاق‌های پس از انتصاب او بود.
 
 «مسعود کاظمی»، روزنامه‌نگاری که  در دوران حبس‌ خود چند بار با او برخورد داشته است، به «ایران‌وایر» می‌گوید که ضیایی یک روز پس از انتصابش به ریاست زندان اوین به بند چهار آمد. بندی که گروهی از زندانیان سیاسی و زندانیان مالی در آن زندانی بودند.
 
 به گفته کاظمی، در اتاقی که تعدادی از زندانیان ورزش می‌کردند، چند نفر از زندانیان مالی با ورود ضیایی به استقبالش رفتند؛ اما دیگران به ورزش خود ادامه دادند و او با عصبانیت خطاب به آنان گفت: «مگر شما آدم نیستید؟ حیوان هستید که وقتی یک نفر برای بازدید آمده، از جای خود بلند نمی شوید؟»
 
کاظمی همچنین می‌گوید که یک بار ضیایی را در بند دیده و به ممنوع شدن ورود کتاب اعتراض کرده و او در پاسخ کم‌پشت بودن موهای او را مسخره کرده و گفته است: «این کله که حتی مو را هم نگه نمی‌دارد، نشان می‌دهد که مغز توش نیست.»
 
حدود دو ماه پس از انتصاب ضیایی نیز «فرهاد میثمی»، زندانی سیاسی در نامه‌ای به «ابراهیم رئیسی»، رییس قوه قضاییه ایران، مدیر زندان اوین را آدمی «اشتباهی» خواند و تاکید کرد که فقط یک جلسه دیدار و گفت‌وگو با او کافی است تا هر کسی «بی‌تناسبی مطلق» ویژگی‌های او با مقامی که به آن گمارده شده را دریابد.
 
فرهاد میثمی همچنین به همراه «محمد حبیبی»، در اعتراض به محدودیت‌های اعمال شده علیه زندانیان سیاسی از پیروی از مقررات زندان از جمله حاضر شدن در آمارگیری روزانه و مراسم اجباری صبحگاه خودداری کرده بودند که در نتیجه آن ابتدا از ملاقات با خانواده‌های خود محروم شدند و پس از آن هم فرهاد میثمی به زندان رجایی‌شهر و محمد حبیبی به زندان تهران بزرگ تبعید شد.
 
همچنین پس از اعتصاب غذای «امیر سالار داوودی»، حقوقدان و فعال حقوق بشر،  مقامات زندان به نقل از ضیایی اعلام کردند که او گفته است: «در دوره من جنگولک‌بازی‌ها جواب نمی‌دهد.»
 
یکی از دیگر اقدام‌های ضیایی در زندان اوین جلوگیری از ثبت درخواست مرخصی زندانیان بود. درخواست برای مرخصی زندانیان سیاسی پروسه مفصلی داشت که اولین گام آن ثبت درخواست در زندان بود؛ اما ضیایی از این اقدام جلوگیری کرد.
 
موضوعی که نام ضیایی را بیشتر از قبل مطرح کرد، ضرب‌وشتم «نرگس محمدی» بود.
 
در این نامه آمده است که خانم محمدی را، به بهانه دیدار با وکیلش، از بند زنان به دفتر رییس زندان می‌برند تا او را به زندان زنجان منتقل کنند و وقتی که متوجه می‌شود فریبش داده‌اند، تصمیم می‌گیرد اتاق را ترک کند که ضیایی و ماموران او را ضرب‌وشتم می‌کنند.
 
او در این‌باره گفته است:«می‌خواستند من را به اجبار سوار ماشین کنند، بر زمین نشستم، رییس زندان من را بلند کرد و به سوی ماشین برد. سرم داخل ماشین بود و پایین تنه‌ام بیرون بود، وقیحانه پایین تنه من را گرفت و هل داد داخل ماشین و روی ساق پایم نشست. از آن‌طرف هم ماموری دست و‌پاهای مرا گرفت و‌ در حالی که حجاب نداشتم، مثل گوسفند داخل ماشین پرتم کردند.»
 
پس از این اتفاق‌ها، جمعی از فعالان سیاسی و مدنی محبوس در زندان اوین ضمن محکوم کردن برخوردهای صورت گرفته با زندانیان سیاسی به ویژه نرگس محمدی در روزهای اخیر، نسبت به تداوم مدیریت غلامرضا ضیایی بر زندان اوین و بروز خشونت‌های بیشتر علیه زندانیان سیاسی هشدار دادند.
 
مسعود کاظمی می‌گوید که پس از این اعتراض «سلمانی»، معاون ضیایی به جمع تعدادی از زندانیان سیاسی معترض آمده و به آنان اعتراض کرده که چرا در این‌باره بیانیه داده‌اند؛ اما درباره «ترور قاسم سلیمانی بیانیه نمی‌دهند.»
 
در تیر ۱۳۹۹ ضیایی برکنار و «حمید محمدی»، رییس بازداشتگاه اوین شد. ضیایی از سال ۱۳۹۶ و در زمان ریاست بر زندان رجایی شهر مورد توجه بوده و ایالات متحده در سال ۱۳۹۶ او را به دلیل نقض حقوق بشر تحریم کرد.
 
 ۲۳فروردین۱۴۰۰ نیز او در کنار تعدادی از فرماندهان سپاه پاسداران به فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا اضافه شد.