غلامعلی رشید؛ متهم گمشده پرونده شلیک به هواپیمای اوکراینی

رادیو فردا :رضا حقیقت نژاد

این روزها در تهران دادسرای نظامی در تهران در حال رسیدگی به اتهام ۱۰ نفر از متهمان پرونده شلیک‌ موشک‌های سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی است. ۱۰ نفری که احتمالاً کمترین نقش را در بروز فاجعه داشته‌اند و قرار است سپر بلا شوند.

خانواده قربانیان هواپیما که دادگاه را نمایشی می‌دانند و برخی‌ از آنها با شعارهای «مرگ بر خامنه‌ای»، «مرگ بر سلامی» و «مرگ بر حاجی‌زاده» به استقبال آن رفته‌اند، نیز فهرستی طولانی از متهمان اصلی این رویداد را که به گفته آنها «جنایت از پیش طراحی‌شده» است، تهیه کرده و خواستار محاکمه آنها شده‌اند.

در شعارهای اعتراضی فریاد «مرگ بر باقری [رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران]» شنیده می‌شود ولی در گزارش‌های مربوط به این پرونده تاکنون کمتر به نام فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء اشاره شده است. به نظر می‌‌رسد غلامعلی رشید که مسئول هماهنگی عملیاتی نیروهای مسلح ایران در وضعیت جنگی است، متهم گمشده این پرونده است.

برای درک نقش قرارگاه و فرمانده‌ آن از وضعیت شب شلیک شروع کنیم. امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، روز ۲۱ دی ماه سال ۹۸، در گزارش خود پیرامون این فاجعه می‌گوید: «شب حادثه وضعیت آمادگی را در سطح جنگی قرار دادند و بالاترین سطح آماده باش توسط شبکه یکپارچه پدافند به سامانه‌ها ابلاغ می‌شود».

اعلام وضعیت جنگی از اختیارات رهبر جمهوری اسلامی به عنوان فرمانده کل قوا و شورای عالی امنیت ملی به عنوان نهاد تصمیم‌گیر بالادستی است و بر اساس گزارش‌های رسانه‌های داخل ایران، مسئولیت هماهنگی عملیاتی در شرایط جنگی بر عهده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا است. از همین رو، در آن شب شلیک موشک به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد در عراق با دستور قرارگاه صورت گرفته است.

عبدالعلی پورشاسب، معاون پیشین ارزیابی قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء، روز ۲۷ شهریور ۱۳۹۹ در برنامه تلویزیونی دستخط، درباره وظایف قرارگاه خاتم و نقش این قرارگاه در آن شب گفته است: «باید حدی از بحران وجود داشته باشد تا وظیفه قرارگاه است که تمام نیرو‌ها را در اختیار بگیرد و فرمانده سردار رشید است ... حمله عین‌الاسد را قرارگاه خاتم‌الانبیاء دستور داد».

او درباره نحوه صدور دستورات قرارگاه در شب شلیک به هواپیما گفت: «ما یکسری مسائل آتش به اختیار داریم. به فلان فرمانده گفتیم اگر این اقدام شد، شما این اقدام را بلافاصله انجام دهید ... هواپیمایی اوکراینی هم که زده شد بخاطر این بود که فکر می‌شد موشک دشمن است، چون موشک دشمن شلیک شده بود و زمانی که گرفتند، همزمان با این شد که هواپیما در منطقه ظاهر شد».

او ادعا کرد که شلیک به هواپیمای اوکراینی «یک جنگ الکترونیک بود که توسط آمریکا انجام گرفت» که این موضوع در سخنرانی‌های متعدد حاجی‌زاده به عنوان نگاه نهادهای بالادستی مورد اشاره قرار گرفته است.

اظهارات این فرمانده ارشد قرارگاه نشان می‌دهد که مسئولیت اصلی هماهنگی شرایط در «سطح جنگی» که شب شلیک به هواپیمای اوکراینی مشمول آن می‌شود، بر عهده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء و فرمانده آن غلامعلی رشیده بوده است. احتمالاً دستوراتی چون لغو پرواز هواپیماهای مسافربری در چنین شرایطی نیز نیازمند دخالت یا تأیید این قرارگاه بوده است.

قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا، ماهیت مستقل دارد و تحت نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شود.

علی خامنه‌ای سال ۹۵ غلامعلی رشید را به عنوان فرمانده این قرارگاه منصوب کرد. بر اساس گزارش خبرگزاری فارس تا آن زمان «فرماندهی این قرارگاه» بر عهده رهبر جمهوری اسلامی بود و جانشین او غلامعلی رشید و معاون هماهنگ کننده قرارگاه نیز محمد باقری بود ولی «در تغییر و تحولات»، غلامعلی رشید «به فرماندهی این قرارگاه منصوب» شد.

آقای رشید که اهل دزفول و ۶۸ ساله است، با درجه سرلشکری، از فرماندهان قدیمی سپاه و وفادار به علی خامنه‌ای است که پیش از این مسئولیت به مدت ۱۷ سال جانشین فرمانده ستاد کل نیروهای مسلح بود. او از آبان ۹۸ در فهرست تحریم‌های دولت آمریکا قرار گرفته است.

وب‌سایت نور نیوز، نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، اول آذر ۱۳۹۸ در گزارشی درباره وظایف این قرارگاه نوشت: «قرار گاه مرکزی خاتم الانبیاء مرکز عملیات مشترک کل نیروهای مسلح ایران بوده و ماموریت آن غیرستادی و ناظر بر فرماندهی عملیات‌های آفندی و پدافندی در ابعاد سخت و نرم است».

گزارش‌های منتشره درباره دیدارهای مقامات با غلامعلی رشید هم بیانگر نوع مأموریت این نهاد است. به عنوان مثال، روز ۳۱ تیرماه در گزارش دیدار علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی با غلامعلی رشید آمده است که در این دیدار « آخرین وضعیت منطقه و مخاطرات احتمالی و همچنین میزان آمادگی نیروهای مسلح» بررسی شد که بیانگر مأموریت جنگی این قرارگاه است.

آقای رشید در سخنرانی روز ۸ مهرماه ۱۳۹۸ در مجمع سراسری فرماندهان سپاه تأکید می‌کند که این قرارگاه «دکترین نظامی» و «شیوه جنگیدن در برابر تهدیدات و جنگ آینده» را برنامه‌ریزی می‌کند.

در برخی گزارش‌ها قرارگاه را جزو ستاد کل نیروهای مسلح دانسته‌اند ولی بررسی برخی احکام صادره نشان می‌دهد که رهبر جمهوری اسلامی آن را هم‌عرض ستاد کل نیروهای مسلح می‌داند.

به عنوان نمونه، ارتش جمهوری اسلامی تا خرداد سال ۹۸ دارای سه نیرو بود: هوایی، دریایی و زمینی. خرداد ۹۸ رهبر جمهوری اسلامی در حکمی اعلام کرد که با پیشنهاد مشترک قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا و ستاد کل نیروهای مسلح ایران، ارتش دارای رکن چهارم تحت عنوان «پدافند هوایی» می‌شود. عبارت «پیشنهاد مشترک» نمایانگر هم‌عرضی این دو نهاد است.

نوع حضور رشید در دیدارهای رسمی نیز بیانگر هم‌عرض بودن مسئولیت اوست. به عنوان مثال در دیدار فرماندهان ارشد نظامی با محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، او به همراه رئیس ستاد کل نیروی‌های مسلح، فرمانده ناجا و فرماندهان کل رتش و سپاه در جلسه حضور داشت.

غلامعلی رشید همچنین همزمان معاونت امور دفاعی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی را نیز بر عهده دارد و طبعا هر گونه تصمیم‌گیری در حوزه وضعیت جنگی نیز با حضور و نظر او در این نهاد بررسی خواهد شد.

علاوه بر شرایط جنگی، فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیاء، روز ۲۰ مهر ۱۴۰۰ در مصاحبه‌ای به مسئولیت‌های این نهاد در دوران آمادگی و رزمایش نیز اشاره کرده است: « نیروی پدافند هوایی ارتش، نیروی هوایی ارتش و نیروی هوافضای سپاه، تحت کنترل و فرماندهی قرارگاه مشترک پدافند هوایی کشور» قرار دارند و «قرارگاه مرکزی حضرت خاتم‌الانبیا» از سوی فرمانده کل قوا (رهبر جمهوری اسلامی) بر رزمایش آنها «نظارت و ارزیابی می‌کند».

این نشانه‌ها روایتگر این است که ماموریت و مسئولیت غلامعلی رشید در شب حمله که با شلیک به هواپیمای اوکراینی خاتمه یافت، بالاتر از همه ارکان نیروهای مسلح حتی رئیس ستاد نیروهای مسلح ایران بوده است. او متهم ردیف اول این پرونده است.