«گران‌ترین لیموزین آمریکا» در دربار ایران؛ حکایت اتومبیل دست‌ساز رضا‌شاه

پیرس ارو قبل از ارسال خودروی سفارشی رضاشاه آن را در نیویورک به نمایش گذاشتبی بی سی :خشایار جنیدی

نود و یک سال پیش، در آوریل ۱۹۳۰ اهالی نیویورک برای دیدن یک خودروی تشریفاتی که از آن به عنوان گران ترین خودروی ساخت آمریکا نام برده می شد، به نمایشگاه شرکت پیرس ارو مراجعه می کردند.

آن چه که چشم مراجعه کنندگان را خیره می کرد، خودرویی سفیدرنگ بود که یراق آلاتش آب طلا داده شده بودند.

بر درهای دو طرف این خودرو تاج جواهرنشان پهلوی به چشم می خورد.

یک هفته بعد، این ماشین تشریفاتی را سوار کشتی کردند تا برای استفاده رضا‌شاه به تهران فرستاده شود.

این ماشین تشریفاتی امروز به همراه ۶۰ اتومبیل ارزشمند دیگر در موزه خودروهای تاریخی ایران که اول آبان افتتاح شد، به نمایش گذاشته شده است، هر چند که رنگ آن تغییر کرده است.
عکس شرکت برون که اتاق دست ساز خودروی رضاشاه را تولید کرده بودخودروی "متفاوت"
از پیرس ارو به عنوان ''رولزرویس خودروسازی آمریکا '' در سال های پیش از جنگ جهانی دوم نام برده می شود.

در فاصله سال های ۱۹۰۹ تا ۱۹۳۶ همه روسای جمهوری ایالات متحده سوار خودروهای این شرکت می شدند.

ملک عبدالعزیز آل سعود، از پادشاهان عربستان، هم از دیگر خریداران سرشناس خودروهای پیرس ارو بود.

اما در حالی که متوسط بهای خودروهای تجملاتی پیرس ارو در آن سال ها حدود ۲۵ هزار دلار بود، به گفته مسئولان انجمن دوستداران پیرس ارو در آمریکا، ''رضاشاه پهلوی مشتری گران ترین خودروی تولید شده به وسیله این شرکت است. ''

کورتیس پوول، از اعضای این انجمن می گوید خودرویی که به سفارش رضاشاه پهلوی در سال ۱۹۳۰ (۱۳۰۹) ساخته شد، سی هزار دلار قیمت داشت که به پول امروز تقریبا معادل ۴۹۰ هزار دلار ارزش دارد.

نیویورک تایمز در آن زمان، از این اتومبیل به عنوان ''مجلل ترین مرکب اربابان تخت طاووس در طول تاریخ '' نام برد.
اتومبیلی زیبنده تخت طاووسلیموزین رضاشاه حالا در نمایشگاه خودروهای تاریخی ایران به نمایش گذاشته شده استبه نوشته نیویورک تایمز، رضا‌شاه به دنبال خودرویی ''متفاوت '' بود تا در مراسم رسمی استفاده کند.

دربار سلطنتی ایران برای سفارش خودروی تشریفاتی مورد نظر رضاشاه به سراغ نمایندگی پیرس ارو در تهران رفت.

کورتیس پوول می گوید ''پس از انحلال شرکت پیرس ارو در سال ۱۹۳۸ کلیه اسناد آن از بین رفت و اطلاعات چندانی از خودروی رضاشاه و دیگر محصولات این شرکت باقی نمانده است. ''

او می گوید خودروی رضاشاه نمونه سفارشی مدل تاون کار پیرس ارو بود که موتوری ۸ سیلندر داشت.

شاسی و موتور این ماشین با دیگر انواع این مدل تفاوت چندانی نداشت اما بدنه آن کاملا دست ساز بود.

شرکت پیئرس ارو برای ساخت بدنه این خودرو به سراغ شرکت برون و شرکا در بوفالوی نیویورک رفت.

در آن سال ها، هرمان برون به خاطر تولید خودروهای تجملاتی افراد سرشناس مانند جی پی مورگان، بانکدار بزرگ آمریکایی شناخته می‌شد.

او خودروی مورد استفاده پادشاهان یونان و رومانی را هم ساخته بود.

به گفته آقای پوول بعضی از خصوصیات این خودرو که در اسناد باقی مانده ذکر شده، به این شرح است:

 

محمدرضا شاه سوار بر خودروی پیرس ارو هنگام بازدید از مجلس شورای ملیدو تاج پهلوی که نگینی سبز رنگ بر روی آنها دیده می شد، بر درهای دو طرف این خودرو قرار گرفته بودند و نشان پادشاهی پهلوی هم بر روی صندلی ها حک شده بود.

دو تاج طلایی رنگ دیگر هم بر بالای قاب چراغ های جلوی خودرو نصب شده بودند.

به نوشته نیویورک تایمز، جاسیگاری داخل اتاق این ماشین به طور کامل از طلا ساخته شده بود و چند نگین الماس بر روی آن قرار داشت.
تغییر رنگ در تهران
خودروی پیرس ارو رضاشاه امروز با رنگی متفاوت در موزه دیده می شود.

آقای پوول می گوید این خودرو پس از انتقال به تهران دوباره رنگ شده است.

او از نحوه تغییر رنگ اطلاعی ندارد ولی به نظر می رسد رضاشاه ترجیح داده رنگ آن از سفید به سرمه ای تغییر کند.

در تمام تصاویر موجود از آن زمان، این خودرو به رنگ سرمه ای دیده می شود.

کورتیس پوول به یک تغییر دیگر هم در ظاهر این خودرو اشاره می کند.

به گفته او در تصاویر موجود از خودروی رضاشاه در آمریکا، چرخ یدکی بر روی رکاب ماشین نصب نشده است در حالی که در تصاویر آن در تهران چرخ یدکی به چشم می خورد.

آقای پوول می گوید دربار ایران پیش از سفارش خودروی تشریفاتی رضاشاه، یک خودروی دیگر از پیرس ارو خریده بود.

او معتقد است که بعدها به دلایلی، رکاب آن خودرو جایگزین رکاب خودروی تشریفاتی شده است.
سردنده طلایی لیموزین رضاشاه از جمله قطعات گم شده آن استیازده سال پس از انتقال خودروی تشریفاتی پیرس ارو به تهران، با یورش متفقین به خاک ایران رضاشاه از سلطنت کناره گیری کرد.

اما ماموریت این خودرو به پایان نرسید و محمدرضا شاه هم در سال های ابتدایی سلطنت خود از آن در مراسم رسمی استفاده می کرد.

این خودرو در سال های پس از انقلاب همراه با بعضی دیگر از خودروهای تاریخی به جا مانده از دوره پهلوی در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت و در موارد متعددی به نمایش گذاشته شده است.