تنفیذ ریاست جمهوری؛ انتصاب از سوی خامنه ای به جای انتخاب از طرف مردم

ایران وایر - فرامرز داور: امروز سه‌شنبه دوازدهم مرداد، مراسم تنفیذ ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی با حضور آیت‌الله خامنه‌ای برگزار می‌شود. این مراسم سیزدهمین بار است که در عمر جمهوری اسلامی برگزار می‌شود و همین مراسم ریاست جمهوری در ایران را از ریاست جمهوری در کشورهای دموکراتیک متفاوت می‌کند. مراسم تنفیذ چیست و ریاست جمهوری در نظام جمهوری اسلامی چه تفاوتی با ریاست جمهوری در نظام‌های دموکراتیک دارد؟
 
***
 
رییس جمهور ایران تنها رییس جمهوری در جهان است که بر خلاف همتایان خود در دیگر کشورها، مقام مافوق دارد و توسط مافوقش در سمت ریاست جمهوری «منصوب» می‌شود. روسای جمهور در کشورهایی که نظام ریاستی آن‌ها جمهوری است، پس از پیروزی در انتخابات، مراسم تحلیف یا سوگند ریاست جمهوری به جا می‌آورند و دوره خود را آغاز می‌کنند؛ اما در جمهوری اسلامی وضعیت شباهتی به جمهوری‌های مرسوم و دموکراتیک ندارد.
 
پس از آنکه شورای نگهبان نامزدهای نهایی انتخابات ریاست جمهوری را «انتخاب» کرد و فهرست خود را در معرض رای عمومی گذاشت، رای‌گیری انجام می‌شود و بعد باید نتیجه انتخابات توسط شورای نگهبان تایید شود با این حال فراید انتخابات هنوز  نهایی نیست. رییس جمهور منتخب باید از سوی رهبر جمهوری اسلامی «منصوب» شود تا بتواند سوگند ریاست جمهوری یاد و وظایف خود را به عنوان نفر اول اجرایی کشور آغاز کند.
 
متن حکم ریاست جمهوری «حسن روحانی» توسط آیت‌الله خامنه‌ای در ۱۲ مرداد ۱۳۹۶ این وضعیت را نشان می‌دهد: «این‌جانب به پیروی از گزینش ملت ایران، رای آنان را تنفیذ و دانشمند محترم جناب حجت‌الاسلام آقای دکتر حسن روحانی  را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌کنم.»
 
به بیان دیگر، حتی نتیجه انتخابات مهندسی شده ریاست جمهوری در ایران هم به خودی خود فاقد اعتبار است و باید مشروعیت قانونی خود را از حکم آیت‌الله «علی خامنه‌ای» بگیرد که اصطلاحا به این حکم «تنفیذ» می‌گویند؛ یعنی رای شهروندان ایرانی به نامزد پیروز توسط ولی مطلقه فقیه نافذ شده است. «ابراهیم رئیسی» پس از «اکبر هاشمی رفسنجانی»، «محمد خاتمی»، «محمود احمدی‌نژاد» و «حسن روحانی» پنجمین فردی است که با حکم خامنه‌ای رییس جمهور ایران می‌شود.
 
شگفتی‌های قانون اساسی جمهوری اسلامی درباره قدرت رهبر در کنترل رییس جمهور محدود به منصوب کردن وی نیست.
 
بر اساس اصل ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی، امضا حکم‏ ریاست‏ جمهوری‏ پس‏ از انتخاب‏ مردم‏ از وظایف و اختیارات رهبر جمهوری اسلامی است. اصطلاح تنفیذ در قانون اساسی جمهوری اسلامی نیامده است و از قانون انتخابات ریاست جمهوری گرفته شده است که می‌گوید: «دوره ریاست جمهوری ایران از تاریخ تنفیذ اعتبارنامه مقام معظم رهبری آغاز می‌شود.» 
 
یعنی حتی سوگند ریاست جمهوری که مبنای شروع دوره ریاست جمهوری در نظام‌های دموکراتیک است، در جمهوری اسلامی فرع به تنفیذ از سوی آیت‌الله خامنه‌ای است.
 
حالا سوال اینجاست که اختیار رهبر جمهوری اسلامی درباره رییس جمهور با صدور حکم وی به پایان می‌رسد؟ به‌هیچ‌وجه. به غیر از قدرت اصلی و ابزارهای متعددی که آیت‌الله خامنه‌ای برای کنترل رییس جمهور دارد، او اختیار دارد که مانع به پایان رسیدن دوره ریاست جمهوری فرد شود. این اختیار در حکم انتصاب ریاست جمهوری «ابوالحسن بنی‌صدر» اولین رییس جمهور ایران از سوی آیت‌الله خمینی به طور واضح ذکر شده است:
 
«براساس آن‌که ملت شریف ایران با اکثریت قاطع جناب آقای دکتر سیدابوالحسن بنی‌صدر را به ریاست جمهوری کشور جمهوری اسلامی ایران برگزیده‌اند و به حسب آن‌که مشروعیت آن باید به نصب فقیه جامع‌الشرایط باشد، این‌جانب به موجب این حکم رای ملت را تنفیذ و ایشان را به این سمت منصوب نمودم. لکن تنفیذ و نصب این‌جانب و رای ملت مسلمان ایران محدود است به عدم تخلف ایشان از احکام مقدسه‌ اسلام و تبعیت از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.»
 
 عزل رییس جمهور ایران مطابق قانون اساسی، با حکم دیوان عالی کشور یا رای مجلس شورای اسلامی ممکن است. هر دوی این نهاد به طور غیرمستقیم تحت فرمان رهبر جمهوری اسلامی قرار دارند. رییس دیوان عالی کشور از سوی رییس قوه قضاییه منصوب می‌شود که حکم خود را از آیت‌الله خامنه‌ای گرفته است و رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم با حکم حکومتی رهبر جمهوری اسلامی بارها مطابق میل او تغییر کرده است. در صورتی که هر کدام از این دو نهاد بخواهند، رهبر جمهوری اسلامی «اختیار» دارد حکم عزل رییس جمهور را صادر کند؛ اما هیچ تعهدی قانونی برای این عزل ندارد.
 
معنی اصل ۱۱۰ قانون اساسی این است آیت‌الله خامنه‌ای نه تنها اختیار دارد، حتی نتیجه انتخابات مهندسی شده توسط شورای نگهبان را نپذیرد و حکم ریاست جمهوری رییس جمهور منتخب را صادر نکند؛ بلکه پس از آن هنوز اختیار دارد حکم عزل رییس جمهور از سوی دیوان عالی کشور یا مجلس شورای اسلامی را نپذیرد و نظر خود را عملا به عنوان ولی مطلقه فقیه تحمیل کند که این اختیار با یک نظام جمهوری دمکراتیک هیچ نسبتی ندارد.
 
رییس جمهور ایران که بر خلاف همتایان خود در کشورهای دموکراتیک منصوب و نه انتخاب می‌شود، قدرت نهایی خود را نه از شهروندان ایرانی بلکه از رهبر جمهوری اسلامی  و با مراسم تنفیذ می‌گیرد. به این ترتیب تنفیذ حکم ریاست جمهوری در نظام حاکم بر ایران یک امر تشریفاتی در قانون اساسی نیست. بلکه دارای مفهومی برآمده از تئوری حکومت اسلامی است که قدرت در آن در اختیار فردی غیر پاسخگو است که خود را «منصوب الهی» می‌داند.
 
در وب‌سایت رسمی آیت‌الله خامنه‌ای آمده است: «رهبری با این تنفیذ، رییس‌جمهور ر ا از سوی شارع مقدس به این سمت منصوب می‌نماید و در واقع ولایت الهی را به بدنه‌ اجرایی کشور تسری می‌بخشد.» به همین اعتبار نظام ولایی از نظر محتوایی نام مناسب‌تری از جمهوری اسلامی برای ساختار حاکم بر ایران است. رییس جمهور ایران هم از نظر قدرت و اختیار تنها نامی مشابه همتایان خود در جمهوری‌های دموکراتیک دارد.