«مه‌آلودگی ذهنی»، یکی از علائم کمتر شناخته شده یائسگی

بی بی سی :گایاتری دوی متخصص بیماری‌های دستگاه عصبی در بیمارستان لنوکس هیل در نیویورک، زمانی که تازه‌کار بود، اشتباهی فاحش کرد. او و همکارانش برای زنی یائسه شده بود، تشخیص آلزایمر گذاشتند.

بعد از درمان‌های مختلف که آخرینش حاوی استروژن بود، حال این زن بهتر شد و دکتر دوی متوجه شد که علائمی مثل از دست رفتن حافظه و ناآگاهی از زمان و مکان در واقع علت دیگری داشته است.

کم شدن توانایی‌های شناختی در این بیمار ربط مستقیم با کاهش شدید استروژن داشت. در سال‌های قبل از یائسگی، که از نظر طبی یک سال بعد از آخرین پریود شروع می‌شود، ترشح استروژن نوسان پیدا می‌کند.

این برای دکتر دوی نقطه عطف بود و باعث شد او درباره یکی از علائم یائسگی که زیاد شناخته شده نیست، یعنی مه‌آلودگی ذهنی تحقیق کند.
بعضی زنان در دوران پیش‌یائسگی یا یائسگی بعضی اسامی و گاهی حتی کل بک مکالمه را به یاد نمی‌آورندیکی از ناگوارترین جنبه‌های مه‌آلودگی ذهن (که به آن مه ذهنی هم گفته می‌شود) این است که بسیاری از زنان دچارش می‌شوند ولی از علت آن آگاهی ندارند. دکتر دوی به بی‌بی‌سی می‌گوید: "در دوره پیش از یائسگی که می‌تواند تا هفت سال طول بکشد، بسیاری از زنان در به خاطر سپردن و یافتن کلمات یا تمرکز همزمان بر چند کار دچار مشکل می‌شوند".

پولین مکی استاد روانپزشکی، روانشناسی و بیماری‌های زنان و زایمان در دانشگاه ایلینوی در شیکاگو و رئیس سابق انجمن یائسگی آمریکا می‌گوید مه‌آلودگی ذهنی اینگونه بر حافظه تاثیر می‌گذارد که مثلا به فروشگاه می‌رویم و به یاد نمی‌آوریم چه می‌خواستیم بخریم.

علاوه بر این، توانایی تعریف کردن یک موضوع یا شرکت در مکالمه با به یادآوردن آنچه پیشتر گفته‌ایم نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

این مشکل ظاهرا شایع‌تر از آن است که تصور می‌شد. پروفسور مکی می‌گوید: "ما در تحقیقاتمان اختلالات بالینی قابل توجهی دیدیم، ده درصد زنان بسیار کمتر از آنچه از سن‌شان انتظار می‌رفت در مهارت‌های شناختی نمره گرفتند. اما بسیاری دیگر مشکلات نامحسوس‌تری را تجربه می‌کنند، به این معنا که توانایی کلی آنها در انجام کارها کم نمی‌شود اما متوجه هستند که چیزی فرق کرده است."

به گفته دکتر دوی "حدود ۶۰ درصد زنان در دوران پیش‌یائسگی یا یائسگی تغییرهای شناختی را در ذهن احساس می‌کنند و تقریبا در همه موارد می‌توان این را با آزمایش‌های پزشکی تایید کرد."
کاهش ترشح استروژن در شروع یائسگی بر گیرنده‌های این هورمون در مغز اثر می‌گذاردحساسیت به استروژن
مغز گیرنده‌های استروژن دارد که بیشترشان در جایی هستند به نام هیپوکامپ، بخشی از مغز که برای بازسازی و بازیابی انواع خاصی از حافظه اهمیت دارد. دکتر دوی توضیح می‌دهد: "وقتی استروژن ناگهان افت می‌کند، بر بعضی از فعالیت‌های هیپوکامپ اثر می‌گذارد".

پرفسور مکی می‌گوید تحقیقات درباره زنانی که تخمدان‌هایشان را برداشته‌اند، یعنی عضوی که بیشترِ استروژن را تولید می‌کند، نشان داده با تجویز استروژن توانایی‌های شناختی بهبود پیدا می‌کنند.

ولی همه زنان در دوران پیش‌یائسگی دچار مه‌آلودگی ذهنی نمی‌شوند. چرا؟ به این دلیل که حساسیت هر زن به تغییرات استروژن متفاوت است.

اصطلاح "مه‌آلودگی ذهنی" را در اواسط قرن نوزدهم ادوراد تیلت پزشک بریتانیایی ابداع کرد تا به ابرهایی اشاره کند که بیمارانش در عصر ویکتوریا توصیف می‌کردند، وقتی در دوران یائسگی می‌گفتند نمی‌توانند به خاطر بیاورند کیفشان را کجا گذاشته‌اند یا چگونه باید به خانه بازگردند.
گرگرفتگی و حافظه
پروفسور ربکا تورستون استاد روانپزشکی در دانشگاه پیتسبورگ می‌گوید: "فقط استروژن نیست که مهم است. باید عوامل دیگر را هم در نظر گرفت، مانند اختلال خواب".

"در گذر به دوران یائسگی، ۶۰ درصد زنان مشکلات خواب را گزارش می‌کنند که به حافظه ربط دارد".

کمبود خواب و گرگرفتگی باعث اختلال در مدارهای حافظه می‌شوند. گرگرفتگی، احساس ناگهانی گرمای شدید است در تمام بدن که باعث قرمز شدن پوست و تعریق شدید می‌شود.

جز اینکه بعضی‌ها می‌گویند این گرگرفتگی شب از خواب بیدارشان می‌کند یا اینکه اینقدر عرق می‌کنند که نصفه شب باید لباس خواب یا ملافه‌ها را عوض کنند، گرگرفتگی به خودی خود هم مسئله‌ساز است.

پروفسور تورستون می‌گوید: "ما قبلا فکر می‌کردیم گرگفتگی علامت خوش‌خیمی است که خانم‌ها باید آن را تحمل کنند، ولی اکنون می‌بینیم گرگرفتگی با خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی و بیماری مویرگ‌های مغز مرتبط است و بر ارتباط دو نیمه هیپوکامپ اثر می‌گذارد و باعث تغییرات حافظه می‌شود".

نوسانات خلق، اضطراب و افسردگی هم که در دوره پیش‌یائسگی شدت پیدا می‌کنند، تاثیر زیادی بر حافظه می‌گذارند.
علائم یائسگیمنبع: بهداشت و درمان ملی بریتانیا

 

ناآگاهی و تابو
اگر اینها علائمی شایعی هستند، پس چرا اینقدر ناشناخته مانده‌اند؟ یائسگی هنوز در خیلی جاها تابو است و به نظر می‌رسد در این زمینه کمبود آگاهی وجود دارد.

کارین فریک پروفسور روانشناسی در دانشگاه ویسکانسین در میلواکی آمریکا می‌گوید: "مسئله این است که روند یائسگی ممکن است سال‌ها طول بکشد و ممکن است زن‌ها حتی ندانند در دوران پیش‌یائسگی هستند، بنابراین علائم به عوامل دیگر نسبت داده می‌شوند".

پروفسور فریک می‌گوید: "زنان معمولا در دهه ۴۰ زندگی بسیار پر مشغله هستند، ممکن است شاغل باشند، احتمالا به امور خانه رسیدگی می‌کنند، شاید فرزندانی در سنین مختلف داشته باشند، شاید از والدین سالمندشان مراقبت می‌کنند... از این رو، اغلب، این تغییرات شناحتی را به استرس ربط می‌دهند".

"بسیاری از زنان شاغل می‌ترسند درباره یائسگی حرف بزنند. زن‌ها برای رسیدن به مدارج شغلی باید سخت کار کنند و نمی‌خواهند پیر یا ضعیف به نظر برسند".

متخصصانی که بی‌بی‌سی با آنها مشورت کرد همه معتقدند باید در باره افت توانایی‌های شناختی در یائسگی مطالعات دقیقی انجام شوند و از آن مهمترین آگاهی‌رسانی است تا میلیون‌ها زن در دنیا رنج بیهوده نبرند.
درمان
پروفسور مکی می‌گوید در قدم اول "مهم این است که خانم‌ها به وحشت نیفتند و گمان نکنند ممکن است آلزایمر گرفته باشند که احتمال آن بسیار کم است، آنچه اتفاق می‌افتد طبیعی است".

با اینکه نتایج مطالعات متفاوت بوده‌اند اما نشانه‌هایی وجود دارند که مه‌ ذهنی موقتی است و بعد از اینکه مغز عادت کرد بدون استروژن یا با اندکی استروژن کار کند، از بین می‌رود.

پرفسور مکی می‌گوید: "اگر گرگرفتگی خواب شب را به هم می‌ریزد، با پزشک مشورت کنید که ممکن است در بعضی موارد به شما درمان با هورمون استروژن را توصیه کند، بخصوص برای زن‌های جوان‌تر، چون مزایای آن از خطرش بیشتر است".

دکتر دوی موافق است که درمان هورمونی برای بسیاری زنان نتایج خوبی دارد. البته حدود دو دهه قبل، پس از انتشار یک مطالعه بحث‌برانگیز که درمان هورمونی را با سرطان پستان مرتبط می‌کرد، استفاده از این روش درمانی کاهش چشمگیری پیدا کرد. نتایج این مطالعه بعدا به چالش کشده شدند.

پروفسور فریک می‌گوید: "درمان‌های امروزی برای جایگزین کردن هورمون اختصاصی‌تر از گذشته هستند و انواع مختلف استروژن وجود دارند که در بسیاری موارد مفیدند".

زن‌هایی که علائم خفیف‌تری دارند یا نمی‌خواهند از درمان هورمونی استفاده کنند، می‌توانند از راه‌های دیگر به بهبود عملکرد شناختی خود کمک کنند؛ ورزش‌های هوازی، تحریک مغز با بازی یا تمرین‌های ذهنی، خواب بسیار منظم، محدود کردن مصرف الکل و رژیم مدیترانه‌ای همه در کاهش علائم ناخوشایند یائسگی موثرند.