اگر زنبورها نابود شوند ، ما زنده خواهیم ماند؟

هرجای دنیا که زندگی کنیم به زنبورهای عسل نیاز داریم چون علاوه بر تولید عسل، در اکوسیستم و باروری گیاهان و چرخه حیات نقش اساسی دارند‌

فرقی نمی‌کند ساکن کدام منطقه از کره‌ زمین باشیم یا اینکه ذائقه ما به کدام منابع غذایی بیشتر متمایل باشد. هرجای دنیا که زندگی کنیم و هرنوع عادت غذایی که داشته باشیم به زنبورهای عسل نیاز داریم چون این حشرات خارق‌العاده علاوه بر تولید عسل، در اکوسیستم و باروری گیاهان و چرخه حیات نقش اساسی دارند. شاید برای همین است که موریس مترلینگ جایی گفته بود: «اگر همین امروز زنبور عسل از بین برود، هزاران نوع گیاه از بین خواهد رفت و از کجا معلوم که پس از آن تمدن بشری نیز از بین نرود.»

نقش بی‌جایگزین زنبورعسل در چرخه حیات این ضرورت را ایجاد می‌کند که عوامل تهدیدکننده آن شناسایی شده و برای مراقبت و نگهداری‌اش تلاش شود اما آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد این است که جمعیت زنبورهای عسل روزبه‌روز در حال کاهش است؛ به خصوص در کشورهایی که سیستم کشاورزی و سم‌پاشی آفات بدون در نظر گرفتن اثرات زیست‌محیطی انجام می‌شود. مثل اتفاقی که در ایران در حال جریان است. بی‌توجهی به وضعیت زنبورستان‌های کشور در حالی اتفاق می‌افتد که علاوه بر نقش حیاتی زنبور در چرخه حیات، عسل ایران در جدول جهانی به‌ عنوان یکی از مرغوب‌ترین عسل‌های دنیا شناخته می‌شود که توقف تولید آن خسارت‌های زیادی در پی خواهد داشت؛ اما اتحادیه مرکزی زنبورداران ایران می‌گوید مسئولان توجهی به تلفات زنبورهای عسل ندارند.

میرمحسن موسویان یک ماه پیش اعلام کرده بود که حدود ۴۰ درصد جمعیت زنبورهای عسل ایران به دلایل ناشناخته تلف شده‌اند. او از مسئولان خواسته بود برای جلوگیری از این فاجعه اقدام‌های فوری انجام دهند. در همان زمان سازمان دامپزشکی مدعی شد عامل تلفات زنبورها شناسایی شده است و از ادامه این روند جلوگیری خواهد شد اما در همین مدت یک‌ماهه، ۱۲ درصد دیگر از جمعیت زنبورهای کشور تلف شدند و آمار تلفات به بیش از نیمی از جمعیت زنبورها افزایش پیدا کرد.

موسویان آمار تلفات ۵۲ درصدی جمعیت زنبورهای کشور را با استناد به گزارش‌های به روز اتحادیه‌های استانی ارائه کرد و گفت: «این آمار فاجعه‌بار است و به نظر می‌رسد مسئولان آگاه به نتایج از دست رفتن جمعیت زنبورعسل و آثار مخرب آن بر کشور نیستند.» به گفته او، علاوه بر عوامل ناشناخته مرگ زنبورهای عسل، ناهماهنگی در سم‌پاشی باغ‌ها و مزارع با زنبورستان‌ها یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش تلفات زنبورهای عسل است.

مرگ‌ومیر زنبورها به دلایل ناشناخته و در فصل زمستان، در بسیاری از نقاط دنیا شایع است و همچنان دانشمندان در تلاش‌اند عوامل ناشناخته تلفات زنبورها را شناسایی کنند اما برخی عوامل بیرونی هستند که به مرگ این حشره سرعت می‌بخشند.

دیوید مندز، رئیس انجمن پرورش‌دهندگان زنبورعسل در آمریکا، گفت: «با توجه به اینکه در گذشته مرگ‌ومیر گسترده زنبورها رایج نبود می‌توان گفت عاملی در محیط بیرون از کندوها برای زنبورهای عسل تغییر کرده و دلیل مرگ زنبورها می‌تواند ناشی از شرایط محیط کشاورزی باشد که این جانداران را احاطه کرده و آن‌ها را ضعیف‌تر و بیمارتر می‌سازد.»

اشاره دیوید مندز به سیستم‌های مکانیزه کشاورزی و سم‌پاشی‌ آفات بدون در نظر گرفتن آثار مخرب زیست‌محیطی است که جان زنبورها را به خطر می‌اندازد.

یافته‌های مطالعات برخی پژوهشگران برزیلی نشان داده که استفاده از سموم دفع آفات ممنوعه عامل اصلی کشتار و مرگ گسترده زنبورها بوده است. محققان برزیلی در تحقیقات گسترده‌ای متوجه تلفات گسترده زنبورها پس از استفاده از مواد شیمیایی سموم دفع آفات شدند که ترکیباتی همچون نئونیوتینوئیدها (neonicotinoids) و فیپرنیل (fipronil) داشتند.

اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹ به دلیل آسیب جدی که از طریق این سموم به زنبورها وارد می‌شود استفاده از نئونیوتینوئیدها را ممنوع اعلام کرد. با وجود این، همچنان در برخی نقاط دنیا استفاده از این ترکیبات به مرگ گسترده زنبورهای عسل می‌انجامد، حشراتی که علاوه بر تولید ماده شفابخش عسل، عامل رشد و تکثیر گیاهان‌اند و انسان برای ادامه بقا به آن‌ها نیاز دارد.