شغلی دیوانه‌کننده اما پرطرفدار/گزارشی از مشکلات شغل مهمانداری هواپیما

آفتاب یزد : این گزارش به شغلی اختصاص دارد که داشتن آن آرزوی جوانان بسیاری است؛ شغلی جذاب، پرطرفدار و پر از ویژگی‌های جوان‌پسندانه و البته با درآمدی خوب، شغلی که سفر به شهرها و کشورهای خارجی بارزترین ویژگی آن است اما گویا همه این ویژگی‌های خوب شغلی تنها یک روی سکه است. در این گزارش پای درددل مهمانداران هواپیما نشستیم تا مشکلاتشان را از زبان خودشان جویا شویم؛ شغلی که یکی از صاحبانش آن را دیوانه‌کننده توصیف می‌کند. وقتی خواب شب حکم طلا را پیدا می‌کند

یک مهماندار هواپیما درباره مشکلات شغلی اش می‌گوید: اصولا عوام و مردم درباره مهمانداران اینگونه فکر می‌کنند که آنها جوانان خوش قیافه و خوش هیکلی هستند که یونیفرم‌های شیک به تن دارند ، مثل مدل‌ها در هواپیما راه می‌روند ، دائم در سفر هستند ،بیشتر کشورها و شهرهای دنیا را دیده اند ، حقوق‌های آنچنانی می‌گیرند و... شاید این تصور را ما مهمانداران هم قبل از وارد شدن به این شغل داشتیم اما واقعیت شغل مهمانداری با این تصورات زمین تا آسمان متفاوت است. به نظر من بزرگترین مشکلی که این شغل دارد تاثیر آن روی فیزیک ، جسم و سلامتی افراد است. مهمترین این تاثیرات بی خوابی است .برای مهمانداران تایم ثابت خواب وجود ندارد. طی یک هفته ممکن است مهمانداران 4 شب را اصلا نخوابند. گاهی فرد شب نمی‌خوابد اما مقابل تلویزیون و روی کاناپه دراز کشیده ، اما بیدار ماندن مهمانداران در شرایطی است که روی ارتفاع و در حال کارکردن هستند. تا جایی بی خوابی در شغل ما آزاردهنده است که خواب شب حکم طلا را برایمان پیدا می‌کند.وی درباره مشکلات ناشی از فشار هوا و اکسیژن نیز می‌گوید: هواپیمایی که در ارتفاع است از اکسیژن طبیعی خبری نیست بلکه از اکسیژن مصنوعی و گازی استفاده می‌شود. این موضوع برای مسافران حتی کسانی که کثیرالسفر هستند آسیب رسان نیست اما برای من مهماندار که محل کارم هواپیماست و پیش از آنکه در خانه باشم در محل کارم ، حتما آسیب رسان خواهد بود. به طوری که بعد از مدتی بدن را فرسوده کرده ، روی ریه ، کلیه و... تاثیر می‌گذارد. از سوی دیگر با برهم خوردن تایم خواب ، تایم غذا خوردن هم به هم می‌ریزد . وقتی ساعت 3 شب پرواز داریم و ساعت 11 ماشین به دنبالمان می‌آید مسلما ساعت 4 صبح گرسنه می‌شویم و غذا می‌خوریم ساعت 4 صبح زمانی نیست که سیستم بدن آمادگی هضم غذا را داشته باشد از این رو ناراحتی معده و گوارش در بیشتر مهمانداران وجود دارد. از سوی دیگر مهمانداران اصلا تغذیه مناسبی ندارند، زیرا غذاهایی که در هواپیما سرو می‌شود به دلیل فشارهوا و تایم‌های طولانی پرواز و خطر فاسد شدن درصدی مواد نگه دارنده دارند و معمولا یخ زده هستند.

وی می‌افزاید: بعد از بلند شدن هواپیما از زمین ،زمانی مهمانداران می‌توانند از جای خود بلند شوند که چراغ کمربندها خاموش شود. یعنی تا زمانی که چراغ خاموش نشده فرقی بین مهماندار و مسافر نیست. در برخی ایرلاین‌ها برای سرویس دهی بیشتر به مسافران چراغ کمربند را به گونه ای تنظیم می‌کنند تا زودتر از زمان اصلی و قبل از متعادل شدن هواپیما خاموش شود. در این شرایط هواپیما در حالت نوزآپ (nose up) قرار دارد و سر هواپیما بالاتر است . در این شرایط تصور کنید مهمانداران ناچارند سرویس دهی را با وسایل سنگین آغاز کنند. این موضوع صدمه شدیدی به کمر و زانوی مسافران وارد می‌کند. به ویژه اینکه برخی ایرلاین‌ها مثل ماهان برای جذب مشتری حتی در مسافت‌های کوتاه نیز به مسافران غذا می‌دهند.حال تصور کنید در فصل بهار که جا به جایی هوا وجود دارد ، هواپیما تکان‌های شدیدی می‌خورد .در این شرایط کار ما متوقف نمی‌شود؛ هر چقدر هم که تکان‌ها شدید باشد مهمانداران باید سرویس دهی کنند.
اجازه رفتن به فری‌شاپ نداریم
مهماندار جوان دیگری هم مشکلات گفته شده را تکرار می‌کند و می‌افزاید: شغل ما از بیرون بسیار جوان پسند ، باکلاس و ساده است اما باید واقعیت‌ها را نگاه کرد. برخلاف تصور مردم ، مهمانداران در همه پروازهای خارجی اجازه پیاده شدن و گشت و گذار ندارند. در بیشتر مواقع ما مهمانداران یک مسیر طولانی 5 ساعته مثلا به دوسلدورف داریم بی آنکه استراحت کنیم 5 ساعت هم برمی‌گردیم. واقعا مهمانداران در اینگونه پروازها نابود می‌شوند! وی تاکید می‌کند: حتی در پروازهای ترکیه ، دوبی و... هم اجازه پیاده شدن نداریم. البته قبلا اجازه استفاده از فری شاپ‌ها را داشتیم اما حالا نداریم ولی خلبان‌ها و کمک خلبان‌ها دارند.این مهماندار در پاسخ به اینکه علت این موضوع چیست؟ اظهار می‌کند: متاسفانه ما در ایرلاینمان حق اینکه بپرسیم چرا فلان بخشنامه آمده ، چرا فلان حق از ما سلب شده و... را نداریم، یک شرکت نیمه خصوصی است و هر کاری بخواهد می‌کند. البته پیاده نشدن مهمانداران و عدم اجازه برای استفاده از فری شاپ‌ها تنها مختص ... یا ایرلاین‌های خصوصی نیست . حتی ایران ایر که یک ایرلاین دولتی است و شرایط مهماندارانش بهتر از سایر ایرلاین‌هاست ، این محدودیت را دارند. یکی از دلایل اصلی این محدودیت هزینه بر بودن پیاده شدن مهمانداران از هواپیماست.
بیگاری کشیدن از مهمانداران
مهماندار باسابقه دیگری هم درباره مشکلات شغل مهمانداری به لحاظ حقوق و مزایا به آفتاب یزد می‌گوید:مهمانداران از روز اول پرواز تامین اجتماعی بیمه می‌شوند و نه بیمه تکمیلی دارند نه مزایای دیگری . به لحاظ حقوقی هم مهمانداران به ویژه در ایرلاین‌های خصوصی اصلا شرایط خوبی ندارند؛ نهایتا حقوق سر مهمانداران باسابقه سه و نیم میلیون تومان است. ... برای کمتر هزینه کردن در بحث حقوق کارکنانشان ، تیک آف- لندینگی حقوق مهماندارانش را محاسبه می‌کنند یعنی از زمانی که هواپیما تیک آف می‌کند تا زمانی که لندینگ کند برای مهماندار حقوق می‌پردازد. این در حالی است که تصور کنید هواپیمایی قرار است ساعت 2 پرواز کند. ساعت 12 ماشین به دنبال مهماندار می‌رود، اما از ساعت 12 تا 2 که ما عملا کارمان شروع شده هیچ حقوقی دریافت نمی‌کنیم. البته باید تاکید کنم همه ایرلاین‌ها اینگونه نیستند. بعضی از آنها از لحظه ورود مهماندار به ماشین حقوقشان را محاسبه می‌کنند.در حالی که در این 2 ساعت من مهماندار آن دیوتی (o- duty) هستم یعنی کارم شروع شده به همین دلیل باید موبایلم خاموش باشد ، آدامس نجوم و... اما حقوقی بابت آن دریافت نمی‌کنم. این مهماندار درباره بی توجهی برخی ایرلاین‌ها از جمله ... به شرایط مهمانداران می‌گوید: در ایام عید یکی از همکاران در پرواز برگشتی به تهران دچار حادثه شدیدی شد . حادثه هم از این قرار بود که در هواپیما محفظه‌های فلزی وجود دارد که قبل از تیک آف باید گیره‌هایشان قفل شود. در آن پرواز حال به هر دلیلی این گیره‌ها چفت نشده بود. همکارم روی صندلی مهماندار و روبه روی این محفظه‌ها نشسته بود. به محض تیک آف هواپیما، محتویات داخلی محفظه به صورت این مهماندار می‌خورد و تمام صورتش نابود می‌شود. با این وجود نه تنها هواپیما لندینگ اضطراری نمی‌کند بلکه 3 ساعت این دختر جوان در آن شرایط بد می‌ماند. جالب است بدانید هیچ بیمه ای به این خانم تعلق نگرفت، زیرا در زمان پیش آمدن این حادثه چراغ کمربند هواپیما روشن بوده و چون در زمان روشن بودن این چراغ بین مهماندار و مسافر تفاوتی وجود ندارد ایرلاین هیچ حمایتی از کارمند خود نکرد. واقعا باید بگویم برخی ایرلاین‌های نیمه خصوصی از مهمانداران خود بیگاری می‌کشند.علاوه بر اینکه مهمانداران پنجشنبه و جمعه ندارند، تعطیلات رسمی‌و ایام عید ندارند، ساعت کاری مشخص ندارند. این شرایط برای زنان و مهمانداران متاهل واقعا دشوار است.

تناسبی بین کار و درآمد وجود ندارد مهماندار دیگری که در .... مشغول به کار است در گفتگو با آفتاب یزد درباره مشکل مرخصی می‌گوید: از آنجا که مهمانداران بیمه تامین اجتماعی هستند بالطبع در سال 30 روز مرخصی استحقاقی دارند. برای مهمانداران هم با توجه به اینکه پنجشنبه و جمعه و تعطیلات رسمی‌دارند همین 30 روز است، اما ما حتی حق استفاده از 30 روز هم نداریم. با همه فشار کاری هیچ تناسبی بین کار و درآمد ما وجود ندارد.ما امنیت شغلی و آینده شغلی نداریم. اگر مهمانداری دیسک کمر بگیرد دیگر اجازه ندارد پرواز کند. اگر من مهماندار به هر دلیلی شغلم را رها کنم اطلاعات شغلی و تخصصی من به درد شغل دیگری نمی‌خورد و مجبورم تنها مهماندار باشم. سابقه شغلی مهمانداری حتی به درد منشی شدن هم نمی‌خورد.همه این مشکلات و سختی در حالی است که مسئولان برخی ایرلاین‌ها رفتار خوبی با مهماندارانشان ندارند و کار ما را صرفا سرویس دهی می‌دانند. در شغل مهمانداری دو جنبه مهم وجود دارد ؛ ایمنی پرواز و سرویس پرواز . در حالی که وظیفه اصلی ما ایمنی پرواز است . اما فشار کار روی ما آنقدر زیاد است که در شرایط اضطراری مهمانداران بازدهی کافی و لازم را ندارند این کاملا خلاف قوانین دنیاست.
مسافرانی که هواپیما را با رستوران اشتباه می‌گیرند
وی با اشاره به یکی از مهمترین مشکلات شغل مهمانداری می‌گوید: متاسفانه فرهنگ حاکم بر جامعه و مردم باعث شده آنها تصور کنند مهمانداران برده حلقه به گوش آنها هستند که فقط باید به آنها سرویس غذا و نوشیدنی بدهند. از این رو تمام انرژی مهمانداران صرف سرویس دهی می‌شود. مسافران خارجی از اول تا آخر پرواز یک کتاب دست می‌گیرند و مشغول مطالعه می‌شوند یا می‌خوابند، اما مسافران ایرانی وقتی وارد هواپیما می‌شوند تصور می‌کنند به رستوران آمده اند!این مهماندار باسابقه می‌افزاید: بدون اغراق می‌گویم در این شرایط مهمانداری شغلی دیوانه کننده است .

علاوه بر فشار کار و شرایط سخت پرواز ، فشار ایرلاین روی مهمانداران و تحمیل قوانین جدید ، استرس هواپیما ربایی ، بمب گذاری و... فشار روحی زیادی به مهمانداران وارد می‌کند.

در هفته مهمانداران یک روز را به عنوان آف دیوتی (off duty) دارند که تعطیل اند.
نگاه مدیران ایرلاین‌ها به مهمانداران

این مهماندار می‌افزاید: مهمانداران به طور کلی 3 حالت دارند آف باشند یا استندبای یا حالت پرواز . در شرایط آف که کامل تعطیلیم ، در شرایط استندبای در خانه هستیم اما به محض تماس از ایرلاین باید به پروازی بروم که در شرایط استندبای حقوق در نظر گرفته می‌شود. اخیرا ایرلاین ماهان شرایطی را برای مهمانداران ایجاد کرده به نام خانه خالی که هیچ کجای دیگر وجود ندارد. در شرایط خانه خالی مهماندار باید هر لحظه آماده پرواز باشد اما مثل استندبای حقوقی به مهماندار در صورت عدم پرواز تعلق نمی‌گیرد. این اجحاف در حق مهمانداران است . متاسفانه هیچ کس به این موضوع واقف نیست که یک ساعت کار هوایی مطابق است با چند ساعت کار روی زمین !

و کسی نمی‌بیند چه انرژی و توانی از مهمانداران گرفته می‌شود تا یک پرواز با مشترهای راضی به اتمام برسد.اکسیژن مصنوعی ، بدن تحت فشار ،اشعه ، ارتفاع ، بر هم خوردن ساعت بیولوژیک بدن ، افسردگی ، بیماریهای عفونی ، مشکلات روانی و .....

بارها پیش آمده روی آسمان کشورهای دیگر وقتی مشکلات پزشکی و یا حوادث غیره روی داده مهمانداران با تبحر ایمنی پرواز را حفظ کرده‌اند تا هواپیما در خاک دیگر کشورها ننشیند و برای شرکت وقت و هزینه در بر نداشته باشد مثلا پیرمردی در پرواز کوالالامپور به تهران سکته کرده بود و هواپیما می‌بایست در کراچی فرود می‌آمد اما مهمانداران مدیریت کردند یا پیرزنی در پرواز ساری به مدینه متادون خورده و به اغما رفته بود و در کویت می‌بایست فرود می‌آمدیم یا پیرمردی که در پرواز نجف به تهران مرده بود و سرمهماندار تا خود مقصد به امید زنده شدنش تنفس دهان به دهان به او می‌داد، اما متاسفانه برخی مسئولان و مدیران ایرلاین‌ها به ما مهمانداران فقط به چشم گارسون نگاه می‌کنند.

مسافران خارجی از اول تا آخر پرواز یک کتاب دست می‌گیرند و مشغول مطالعه می‌شوند یا می‌خوابند، اما مسافران ایرانی وقتی وارد هواپیما می‌شوند تصور می‌کنند به رستوران آمده اند!