باید و نبایدهای تغذیه‌ای برای مهار سنگ کلیه

مهمترین کار برای پیشگیری از بروز سنگ کلیه مصرف به اندازه مایعات و بیشتر آب است. اکثریت متخصصان توصیه می‌کنند روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید مگر اینکه نارسایی کلیه داشته باشید. می‌توانید از پزشک خود درباره اینکه چه مقدار آب در طول روز می‌توانید بنوشید سوال کنید.

پژوهش‌ها نشان دادند رویکرد‌های رژیمی جهت متوقف ساختن فشار خون، خطر بروز سنگ کلیه را کاهش می‌دهد. همچنین مشکل اضافه وزن خطر سنگ کلیه را نیز افزایش می‌دهد. متخصص تغذیه می‌تواند با ارائه برنامه غذایی مناسب کمکتان کند وزن کم کنید.

اگر در حال حاضر دچار سنگ کلیه هستید از پزشکتان بخواهید به شما بگوید مبتلا به چه نوع سنگ کلیه‌ای هستید. بر اساس نوع سنگ کلیه تان قادر خواهید بود با ایجاد تغییر در مقدار مصرف سدیم، پروتئین حیوانی، کلسیم یا اگزالات از سنگ کلیه پیشگیری کنید.

برای این نوع از سنگ‌های کلیه ممکن است نیاز باشد در آنچه می‌خورید و می‌نوشید تغییر ایجاد کنید:

 

 

 

 

یک فرد متخصص در تغذیه و کلیه می‌تواند برای جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه در برنامه ریزی تغذیه‌ای کمکتان کند.
علت تشکیل سنگ کلیه
علت سنگ کلیه می تواند ارثی بوده یا به دلیل بعضی از بیماری های مشخص باشد ولی غالبا علت آن نامشخص و در 80% موارد از نوع اگزالات کلسیم و بقیه موارد غالبا از نوع فسفات کلسیم و اسید اوریک می باشد.

    در دو محدوده سنی بیشتر رخ می دهد:

 

 

    عادات غذایی و شیوه زندگی اثر مستقیمی بر روی خطر سنگ سازی دارند.
    عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های اگزالات کلسیم عبارتند از:

    عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های فسفات کلسیم علاوه بر موارد فوق عبارتند از:

    عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های اسید اوریکی که 10 تا 15 درصد سنگ ها را می سازند عبارتند از:

علت تشکیل سنگ اگزالات کلسیم
اگزالات ماده ای طبیعی است که در بسیاری از مواد غذایی یافت می شود. بدن، انرژی خود را از غذا تأمین می کند. پس از اینکه بدن شما مواد مورد نیاز خود را دریافت کرد، مواد اضافی از طریق جریان خون به کلیه رفته و از طریق ادرار خارج می شود. در ادرار مواد مختلفی وجود دارد. اگر ادرار غلیظ بوده و مقدار مواد زائد بیشتر از مایعات بدن باشد، کریستال ها شکل می گیرند. این کریستال ها ممکن است به هم بچسبند و تشکیل جرم سختی به نام سنگ کلیه را دهند. اگزالات یکی از موادی است که می تواند باعث تشکیل کریستال در ادرار شود. در صورتی که مقدار زیادی اگزالات در حجم کمی از مایع ادرار وجود داشته باشد، اگزالات به کلسیم موجود در ادرار ساخته شده توسط کلیه می چسبد و تشکیل سنگ کلیه اگزالات کلسیم را می دهد.
کلسیم سیترات و سنگ کلیه
اگر شما به مقدار  1500 میلی گرم در روز از منابع مختلف (غذا و مکمل ها) کلسیم دریافت کنید، مشکلی ندارد. همیشه دریافت کلسیم همراه با غذا ریسک بیشتری برای تشکیل سنگ کلیه به نسبت دریافت کلسیم بین وعده های غذایی دارد. از آنجایی که کلسیم کربنات و کلسیم سیترات هردو برای جذب اگزالات موجود در دستگاه گوارش مفید هستند، کلسیم سیترات برای کمک به دفع سیترات موجود در ادرار و کاهش ریسک تشکیل سنگ های کلسیمی توصیه می شود.
سنگ کلیه و  عادات غذایی
نقش آب
 مطالعات نشان می دهند که اگر حجم ادرار روزانه بیش از دو لیتر باشد میزان عود سنگ به طور قابل توجهی کاهش می یابد. برای رسیدن به این میزان حجم ادرار بایستی حدود 3 لیتر آب در روز نوشید.

نقش دیگر نوشیدنی‌ها
 اگرچه نقش آب در کاهش ایجاد و/یا عود سنگ های کلیوی مورد پذیرش همه می باشد ولی نقش دیگر نوشیدنی ها در سنگ کلیه در متون علمی مورد توافق همه نیست.
برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟
نوشیدنی هایی که از طریق افزایش PH، سیترات و/یا حجم ادرار تاثیر مثبتی در کاهش ایجاد و/یا عود سنگ کلیه دارند شامل افشره های صنعتی یا آب میوه های ظبیعیپرتقال ولیمو (لیموناد)، قهوه، چای سبز، آبجو، و شراب (البته به دلیل دستورات دینی در اسلام شراب توصیه نمی شود)می باشد.
آب زغال اخته (Blueberry juice) به دلیل خاصیت اسیدی کردن ادرار در درمان سنگ های عفونی بویژه مفید است.
برای سنگ کلیه چه نخوریم؟
نوشیدنی هایی که اگزالات را افزایش می دهند مثل چای یا استعداد سنگ سازی را افزایش می دهند مثل آب گریپ فروت و آب سیب و کولا می باشد.

نوشابه ها (soft drink) که متاسفانه مصرف آن نیز بالا است به خاطر داشتن فروکتوز، ساکروز و اسید فسفریک، خطر سنگ های کلسیمی و اسید اوریکی را بالا می برند.

در مورد نوشابه های ورزشی و انرژی زا اگر چه مطالعات ضد و نقیضی وجود دارد ولی به نظر می رسد این نوشابه ها به دلیل این که غنی از سدیم، کربوهیدرات و کافئین می باشند لذا خطر سنگ کلیه را بالا می برد
نقش پروتئین
 اثر پروتئین حیوانی در مقایسه با پروتئین گیاهی متفاوت است به طوری که شیوع سنگ های کلیوی در گیاه خواران نصف جمعیت عمومی می باشد. محدود کردن پروتئین های حیوانی در رژیم غذایی می تواند در کاهش ایجاد و/یا عود سنگ های کلیوی سودمند باشد. پروتئین های حیوانی از طریق افزایش کلسیم، اگزالات و اسید اوریک در ادرار و کاهش سیترات و PH ادرار باعث سنگ سازی می شوند.
نقش نمک
نمک از طریق افزایش کلسیم و اگزالات ادرار و کاهش سیترات ادرار در افزایش ایجاد و/یا عود سنگ نقش دارد.
نقش میوه ها و سبزیجات
 میوه ها و سبزیجات می توانند اثرات ضد سنگ سازی داشته باشند. این غذاها به دلیل داشتن مقادیر زیادی آب، پتاسیم، منیزیوم و مقادیر کم کلرید سدیم و قدرت قلیایی کردن بالا به خاطر بیکربنات و سیترات بالا  نقش به سزایی در کاهش سنگ سازی دارد.
نقش شیر و محصولات لبنی
محدود کردن کلسیم رژیم غذایی در بیماران با ریسک بالای سنگ کلیه توصیه نمی شود. رژیم کم کلسیم نه تنها منجر به کاهش کلسیم ادرار نمی شود بلکه باعث افزایش اگزالات ادرار نیز می شود لذا به این افراد توصیه به استفاده از شیر و لبنیات در حد معمول می شود.
کربوهیدرات، چربی، مولتی ویتامین و سنگ کلیه
    اثر گلوکز در افزایش میزان کلسیم ادرار به خوبی شناخته شده است. این اثر در بیماران با ریسک بالای سنگ کلیه و خانواده ی آن ها بیشتر است.
    مقاومت به انسولین، سندروم متابولیک و دیابت نوع 2 می توانند منجر به بروز سنگ کلیه به ویژه سنگ های اسید اوریکی شوند. ولیکن بیماران دیابتی که کنترل قند خونشان مطلوب می باشد میزان کلسیم ادرار به طور قابل توجهی کاهش می یابد.
    بین چربی رژیم غذایی و سنگ های کلیه ارتباط وجود دارد. رژیم های پرچربی و پر کلسترول می توانند باعث افزایش بروز سنگ کلیه شوند. از طرف دیگر مصرف مقادیر کافی روغن ماهی که سرشار از اسید چرب امگا-3 می باشد باعث کاهش کلسیم و اگزالات ادرار و درنتیجه کاهش سنگ کلیه می شود.
    اگرچه در مطالعات بین مصرف ویتامین D و افزایش خطر بروز سنگ ارتباطی وجود ندارد ولی توصیه می شود در افراد با سنگ کلیه کمتر مصرف شود.
    از ویتامین B6 در درمان مبتلایان به سنگ کلیه که میزان اگزالات ادرار بالایی دارند استفاده می شود.
    ویتامین A با افزایش میزان سیترات ادرار باعث کاهش خطر بروز سنگ می شود.
ویتامین c و سنگ کلیه
    در افراد مبتلا به سنگ کلیه مصرف مکمل های حاوی ویتامین C توصیه نمی شود. حداکثر میزان توصیه شده ویتامین C 1500 میلی گرم در روز می باشد.
سنگ کلیه و وزن بدن
اگرچه نقش وزن بدن، شاخص توده بدن (BMI) و ترکیبات بدن در ایجاد سنگ هنوز مورد بحث است ولی مطالعات بزرگ نشان می دهند که با افزایش وزن بدن، شاخص توده بدن (BMI) و دور مچ دست، خطر تولید سنگ کلیه هم افزایش می یابد. جنس سنگ در این گروه از افراد نسبت به عموم مردم متفاوت بوده و بجای سنگ های کلسیمی، شیوع سنگ های اسید اوریکی بیشتر می باشد.
سنگ کلیه و ورزش
 مطالعاتی که اثر ورزش بر روی کاهش بروز سنگ را نشان دهندکم می باشد. از طرف دیگر شواهد قابل توجهی نشان می دهد که بین بی حرکتی و در بستر ماندن و خطر بالای بروز سنگ کلیه ارتباط وجود دارد. در کل ورزش باعث کنترل فشار خون، افزایش جریان خون کلیه، کاهش التهابات، و بهبود حساسیت به انسولین می شود. در کل برآیند مطالعات به این سمت است که ورزش در کاهش بروز سنگ مؤثر است.
سنگ کلیه و وقایع استرس زا در زندگی
 زندگی پر استرس با خطر بالاتر سنگ کلیه همراه است. این مسئله به ویژه در زنان به اثبات رسیده است. استرس نه تنها خطر شروع بیماری را افزایش می دهد بلکه دفعات دفع سنگ را نیز بالا می برد. به نظر می رسد پاسخ های هورمونی به استرس در این امر دخیل باشند.
ده قانون برای پیشگیری از سنگ کلیه