نامه محمد خاتمی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری به آیتالله علی خامنهای، رهبر ایران، مورد توجه محافل سیاسی و خبری قرار گرفته، نامه ۳۷ صفحهای که چنانکه گفته شده حاوی چند پیشنهاد و راهحل است.
این نامه دو ماه پیش به دفتر آیت الله خامنهای ارسال شده و مشخص نیست آیا رهبر ایران نگاهی به آن کرده یا نه، جوابی داده یا بایگانی شده یا اینکه اصلا دفتر آقای خامنهای فقط خلاصهای از نامه را به او منتقل کرده است.
با توجه به بیتوجهی آشکار آیتالله خامنه ای به محمد خاتمی در یک دهه گذشته، درباره اهمیت این نامه در این مقطع زمانی، نظرهای متفاوتی وجود دارد، ممکن است کسانی آن را نوعی "اتمام حجت" و کسانی مثل محمد مرندی، از اصولگرایان و از افراد نزدیک به حکومت آن را "کم اهمیت " بخوانند.
در فضای رسانهای ایران گهگاه خبرهایی از نامهنگاری به آیتالله خامنهای منتشر میشود. گاهی نامهها، همراه با تشکر و تقدیر از رهبر است که بازتاب گستردهای در رسانههای دولتی پیدا میکند و گاهی انتقادی است که حداکثر در چند سایت خبری منتشر میشود و از انتقادهای گسترده به نویسنده نامه در رسانههای حکومتی، میتوان متوجه ارسال نامهای به رهبر ایران شد.
محمد موسوی خوئینیها، دبیرکل مجمع روحانیون مبارز و از نزدیکان محمد خاتمی، هشت ماه پیش در نامهای به آیتالله خامنهای، درباره "عمق بیاعتقادی" و "بیاعتمادی" مردم نسبت به مدیریت کلان و مدیریت کشور نوشت و به طور تلویحی از شیوه مدیریت رهبر جمهوری اسلامی و "اوضاع غیر قابل دوام" در کشور انتقاد کرد.
حالا آقای خاتمی به عنوان رئیس مجمع روحانیون مبارز و رئیس جمهور پیشین، برخلاف نامه آقای موسوی خوئینیها که علنی بود، نامهاش را محرمانه به دفتر خامنهای فرستاده به این امید که خوانده شود و موثر باشد. با توجه به شخصیت و رفتاری که او در این سالها از خود نشان داده، انتظار هم نمیرفت که نامهاش را علنی منتشر کند و چنانکه علی خاتمی برادر و رئیس دفتر آقای خاتمی گفته، او می خواهد دغدغههایش را به دور از "تبلیغات" دنبال کند.
بیش از یک دهه است که دیداری بین محمد خاتمی و رهبر ایران صورت نگرفته استخاتمی؛ آنچه از او میدانیم با وجود این که برادر آقای خاتمی گفته آنچه در رسانهها منتشر شده براساس "گمانهزنی" آنهاست اما با توجه به دیدگاه محمد خاتمی به خصوص تاکید و اصرار او بر "آشتی ملی" در این سالها، نوشتههای رسانه ها در باره این نامه میتواند به واقعیت نزدیک باشد.
به نظر میرسد او با بیان این که «هیچگاه علیه انقلاب و رهبری و حاکمیت» عمل نمیکند، خواسته حسن نیت و حسن نظرش را برای چندمینبار به آقای خامنهای نشان دهد و تاکید کند که با وجود اتفاقهایی که از سال ۸۸ رخ داده، او همچنان خیرخواه و وفادار به رهبر است و چنانکه بارها گفته عملا در چارچوب نظام خودش را تعریف میکند و میخواهد در همین چارچوب نقشآفرینی کند.
محمد خاتمی در شهریورماه سال ۹۳ نیز بعد از عمل جراحی آقای خامنهای، در نامه ای از طرف مجمع روحانیون مبارز، نامه را با عبارت «محضر مبارک رهبر عالیقدر حضرت آیتالله خامنهای (مدظلهالعالی)» آغاز و برای «وجود مبارک» او دعا کرد.
از این رو محمد خاتمی نه محمد موسوی خوئینیها است که نامه علنی به رهبر ایران بنویسد و نه اکبر هاشمی رفسنجانی که قبل از انتخابات سال ۱۳۸۸ نامه "بدون سلام" و انتقادی به آیتالله خامنهای بنویسد و از او بخواهد جلو کجرویها را بگیرد.
آقای خاتمی در جریان اعتراضهای گسترده آبانماه سال گذشته و دیماه ۱۳۹۶ با وجود آن که انتقادهایی از اوضاع کشور داشت اما سعی کرد به جایگاه رهبر ایران ارج بگذارد و مدیریت او را در کنترل اوضاع مهم و موثر نشان دهد.
رسانهها از جمله وبسایت رویداد ۲۴ درباره سرفصلهای دیگر این نامه گفتهاند: آقای خاتمی تاکید داشته که "اصلاحطلبان نیروهای وفادار به رهبر و نظام هستند که توان خود را برای حفظ آن گذاشتهاند" و از او خواسته مساله حصر میرحسین موسوی و مهدی کروبی و زهرا رهنورد ، روابط با آمریکا و مساله انتخابات در ایران را حل کند و هشدار داده که واگذار کردن این مساله به آینده مشکلاتی برای جمهوری اسلامی پدید خواهد آورد.
به نظر میرسد نگرانی آقای خاتمی بیشتر متوجه بحرانهای عمیق سیاسی در ایران و شرایط سن و سال رهبر ایران باشد. او در این سالها بارها نگرانیاش در مورد مسائل کشور را مطرح کرده و موارد مطرح در این نامه هم شاید به گوش رهبر ایران تازگی نداشته باشد. چنانکه وقتی آقای خاتمی صحبت از آشتی ملی کرد، آقای خامنهای بدون نام بردن از او ، طرح اینگونه مسائل را "بی معنی" خواند و گفت "قهری وجود ندارد".
آنچه میتواند نگرانی رئیس جمهور پیشین را بیشتر کند، جا افتادن روندی انتخاباتی است که دایره خودیها را تنگتر میکند و انتخابها را به حداقل ممکن میرساند و عملا فقط پوستهای از "جمهوریت" نظام باقی میگذارد.
محمد خاتمی اعلام کرده که نامزد انتخابات ریاست جمهوری سال آینده نخواهد شد. او بارها خواهان انتخابات رقابتی و آزاد شده اما با وجود رقابتی نبودن انتخابات و ایجاد محدودیتهای بیشتر برای ورود اصلاحطلبان، از جمله در انتخابات سال گذشته مجلس یازدهم، همچنان پای صندوق رای حاضر میشود.
منتقدان آقای خاتمی میگویند تا زمانی که او به چنین شیوهای روی میآورد و از پشتوانه سیاسی و حمایتی مردمیاش استفاده نمیکند، عملا نمیتواند برنامهها و دیدگاهایش را پیش ببرد و نامه ۳۷ صفحهای او هم به همان سرنوشتی گرفتار میشود که در پیدا و پنهان تلاش داشته روابطش را با رهبر ایران بهبود ببخشد و سهمی در آشتی ملی داشته باشد.