واکسن روسی چه مقدار ایمنی ایجاد می‌کند؟

درحالی که واکسن روسی اسپوتنیک وی در مرحله تولید قرار گرفته، اما این واکسن مورد توجه بسیاری از کشور‌های دنیا قرار نگرفت؛ چرا که بسیاری از کشور‌های غربی نگاهی آمیخته به تردید دارند و به دلیل طی نکردن مراحل رایج علمی این واکسن در جریان آزمایش بالینی، شک و شبهه بیشتر شد. اما مدتی پیش نشریه معتبر  پزشکی «لنست» واکسن اسپوتنیک وی را یکی از سه واکسن معتبر جهان اعلام کرد.

هفته گذشته مجله پزشکی لنست نشان داد که واکسن روسی همچون واکسن فایزر و مدونا بسیار موثر بوده و افراد را در مقابل ویروس کشنده کرونا محافظت می‌کند. طبق آزمایشی که بین بیست هزار واکسن شرکت کننده در لنست بررسی شد، نشان داد که میزان موفقیت واکسن اسپوتنیک وی ۹۱.۶ ٪ است.

خبرگزاری بین المللی رویترز به نقل از خبرگزاری RIA  اعلام کرد: «سفیر هند اعتقاد دارد که هند می‌تواند واکسن اسپوتنیک روسیه علیه COVID-۱۹ را تأیید کند.»

به گزراش فرادید؛ حداقل ۲۶ کشور از جمله کشور عضو اتحادیه اروپا مجارستان واکسن را برای استفاده تأیید کرده اند، در حالی که بازار‌های اصلی مانند برزیل و هند نزدیک به مجوز آن هستند. این بدان معناست که اسپوتنیک از نظر تعداد تأییدیه‌های تنظیم شده توسط نهاد‌های نظارتی دولت، یکی از سه واکسن برتر ویروس کرونا است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که واکسن اسپوتنیک وی را برخلاف واکسن فایزر می‌توان در یخچال نگهداری کرد تا در فریزر که این کار حمل و نقل و توزیع در کشور‌های فقیرتر و گرمتر را آسان‌تر می‌کند.

بااین حال، در روز‌هایی که این واکسن روسی به کشور وارد شده و مرحله تزریق به برخی از شهروندان کشور آغاز شده است، اما همچنان شک و شبهه درباره واکسن اسپوتنیک وی در میان اکثر مردم وجود دارد که براین اساس مسئولین کشور برای ایجاد اطمینان بیشتر و ایجاد آرامش خاطر در میان عموم مردم، این واکسن را ابتدا به نزدیکان خود تزریق کردند.
میزان ایمنی واکسن اسپوتنیک وی چقدر است؟
واکسن روسی اسپوتنیک وی با استفاده از وکتور آدنو ویروس انسانی ۲۶، برای واکسن نوبت اول و آدنوویروس انسانی ۵، برای واکسن نوبت دوم تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. ژن تولید گلیکوپروتئین S در ژنوم آدنو ویروس قرار داده شده است، آدنو ویروس در سطح خود، دارای آنتی ژن بوده که سبب تحریک سیستم ایمنی می‌شود.

آنتی ژن S باعث متصل شدن ویروس کرونا به سلول‌های بدن شده که این امر باعث شروع روند بیماری می‌شود که با تحریک سیستم ایمنی می‌توان فرد را در مقابل ابتلا به بیماری محافظت کرد. آدنو ویروس استفاده شده به عنوان وکتور، به شکلی تغییر داده شده که قابلیت تکثیر و بیماری زایی در بدن را ندارد.

مصطفی قانعی رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا، درباره اثر بخشی واکسن روسی گفته است که «هم اکنون آرژانتین در خصوص استفاده از این واکسن کار خوبی که انجام می‌دهد این است که نتایج عملکردی دریافت کننده‌های این واکسن را در کشور خود روی یک سایت اعلام می‌کند.
 
واکسن روسیه بر پایه حامل ویروس بوده و از این نظر معادل واکسن آسترازنیکا-آکسفورد است. این واکسن ۲ دوز دارد و در حال حاضر نشان داده که تا ۹۲ درصد در ایجاد ایمنی در انسان موفقیت دارد.»

رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا می‌گوید که «واکسن اسپوتنیک وی روسیه یک ویژگی دارد که در ساخت آن از یک حامل ویروسی به نام «آدنو ویروس» استفاده شده که از این حامل برای تولید واکسن قبلا شرکت آسترازنیکا- آکسفورد استفاده کرده بود.
 
در تولید واکسن آسترازنیکا-آکسفورد از آدنو ویروس جنس شامپانزه‌ای استفاده شده بود، ولی روسیه از آدنو ۵ و ۶ استفاده کرده که پاسخ خیلی بهتری درمقایسه با واکسن آسترازنیکا می‌دهد.»

این مقام مسئول یادآور شد که «به همین دلیل آسترازنیکا به خاطر تجربه موفقی که روسیه داشته است، تصمیم گرفته با روسیه نیز واکسنی مشترک طراحی کند. انتقاد‌هایی که آن زمان به روسیه وارد می‌شد، به خاطر این بود که یک مقدار با سرعت وارد فاز ۳ شده، وگرنه در مورد فناوری و تکنولوژی واکسن نقدی بر آن وارد نبود.»

قانعی به تکنولوژی واکسن روسی اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر واکسن کرونا با ۴ پلتفرم یا شکل متفاوت در دنیا تولید می‌شود؛ نخستین شکل آن شامل تهیه واکسن از ویروس کشته شده است که در ایران در حال حاضر این نوع واکسن در شرکت شفا فارمد وابسته به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) در حال تولید است.

او خاطر نشان کرد: «دومین شکل شامل تهیه واکسن بر پایه حامل ویروسی است، یعنی قطعاتی از ویروس کرونا را روی یک ویروس دیگر به غیر از کرونا که خیلی آسیبی برای بدن ایجاد نمی‌کند و ضرری ندارد، سوار می‌کنند و علیه قطعه ویروس کرونا با استفاده از این واکسن ایمنی ایجاد می‌کنند.»

طبق توضیحات مصطفی قانعی «شکل سوم واکسن‌ها نیز بر پایه پروتئین هستند؛ یعنی یک قطعه از ویروس را به روش نوترکیب استفاده می‌کنند؛ مانند واکسنی که موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی آن را پیش می‌برد و سری چهارم از واکسن‌ها نیز بر پایه MRNA که در حال حاضر واکسن مدرنا و فایزر به این شکل تولید شده است.»
علائم تزریق واکسن روسی
یکی از پرسنل‌های بخش مامایی مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) که واکسن اسپوتنیک وی را تزریق کرده بود در مصاجبه مطبوعاتی اش اعلام کرد: «من پس از تزریق واکسن روسی کرونا علائمی جزئی همچون بدن درد داشتم که آن نیز بعد از دو روز برطرف شد و یک علامت معمولی پس از تزریق هر واکسن است.
 
من پس از تزریق واکسن روسی حس خوبی داشتم. در منزل فرزند دارم و پس از تزریق واکسن با خیال آسوده تری از محل کار به منزل می‌رفتم. من در گذشته به کرونا مبتلا نشده بودم. پس از تزریق واکسن یک بار با من تماس گرفته شد و حال من را جویا شدند و به علت تعطیلات امکان کنترل حضوری وجود نداشت. امروز در سلامت کامل مشغول به کار در درمانگاه هستم.»

همچنین، فرد دیگری از پرسنل این بیمارستان در گفت و گویش با رسانه‌ها گفته بود که «من پس از تزریق واکسن کرونای روسی علائمی نداشتم. در گذشته نیز به کرونا مبتلا نشده بودم. هیچ تغییری در سیستم بدن من پس از تغییر واکسن ایجاد نشد. من مقاله‌های زیادی در این خصوص مطالعه کرده بودم و به یک اطمینان خاطر رسیده بودم و سپس واکسن روسی را تزریق کردم.»

اثربخشی واکسن روسی تاکنون ۹۱.۶ درصد اعلام شده که ممکن است اثربخشی آن در سالمندان یا افراد با ضعف ایمنی کمتر باشد؛ اما بهترین پاسخ ایمنی از حدود ۶ هفته بعد از دریافت نوبت دوم واکسن ایجاد خواهد شد که به طور کل مدت محافظت این واکسن همچون سایر واکسن‌های کرونا تابحال به طور دقیق اعلام نشده است.  

علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور درباره شک و شبهه برخی از افراد می‌گوید که «دیده می‌شود که برخی برای ایجاد شک و تردید در ذهن مردم نسبت به واکسن روسی کرونا، مطالبی می‌گویند در حالی که مجله لنست (the lanset) واکسن روسی کرونا را تأیید کرد و اگر کسی بخواهد باز هم به این واکسن مشکوک شود، این دیگر شک و تردید نابجایی خواهد بود.»

مرندی با اشاره به مشخص نبودن مدت زمان ایمنی ایجاد شده توسط واکسن اسپوتنیک گفت: «مردم باید مراقبت‌های اولیه مانند بهداشت فردی، استفاده از ماسک و فاصله اجتماعی را رعایت کنند.
 
وقتی مسئولین مانند رئیس جمهور و وزیر بهداشت تزریق واکسن روسی کرونا را توصیه کرده و برای تزریق آن اعلام آمادگی می‌کنند دیگر نباید به این واکسن شک کرد البته این واکسن فقط ۹۲ درصد ایمنی زایی دارد و ۸ درصد باقیمانده با رعایت اصول بهداشتی به مردم و رفتار‌های اجتماعی آن‌ها بستگی دارد.»

رئیس فرهنگستان علوم پزشکی با بیان اینکه تقویت شبکه بهداشتی عاملی مؤثر برای کاهش ابتلاء و مرگ و میر حاصل از کرونا است، یادآور شد: «اگر هزینه‌ای که دولت، الان و در این مقطع زمانی برای واکسن سازی صرف می‌کند، در طول ۴۰ سال اخیر هزینه می‌کرد الان در حوزه واکسن سازی از آمریکا هم جلوتر بودیم متأسفانه دولت‌ها برای بهداشت ارزش کافی قائل نیستند و فقط به دنبال درمان و تهیه تجهیزات مدرن و گران قیمت هستند، در حالی که آنچه مردم را نجات می‌دهد، بهداشت، پیشگیری و تهیه واکسن و امثال آن است.»