محسن سازگارا: اسرائیل در جنگ اطلاعاتی با ایران دست بالا را دارد

یورونیوز :ترور محسن فخری‌زاده مهابادی، رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع و یکی از مهم‌ترین مقامات صنعت هسته‌ای ایران، بمب خبری مهیبی بود که بعد از ظهر جمعه (7 مهر) در شهر کوچک آبسرد در نزدیکی تهران منفجر شد و امواجش جهان سیاست را درنوردید. رهبر ایران خواستار مجازات عاملان و آمران ترور این دانشمند هسته‌ای شده، اما رئیس‌جمهور ایران گفته است که در دام نمی‌افتیم و به موقع پاسخ می‌دهیم. آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان نیز خواستار خویشتنداری و خودداری از اقدامات تنش‌زا در منطقه شده است. محسن سازگارا، تحلیلگر و فعال سیاسی مقیم آمریکا، در گفت‌وگو با یورونیوز به سوالاتی درباره جنبه‌های گوناگون ترور محسن فخری‌زاده پاسخ داده است.
به نظرتان دلیل اصلی ترور فخری‌زاده، کاستن از توانایی و سرعت برنامه هسته‌ای ایران بوده یا تحریک‌ ایران برای درافتادن به ورطه جنگ در آخرین هفته‌های ریاست جمهوری دونالد ترامپ؟به نظرم دلیل اصلی ترور فخری‌زاده همان دلیل ترور دانشمندان هسته‌ای پیشین است. اسرائیلی‌ها بارها این خط قرمز را اعلام کرده‌اند که ایران نباید به سلاح هسته‌ای نزدیک شود. محسن فخری‌زاده سال‌ها بود که اسمش بر سر زبان‌ها بود و شاید مهم‎‌ترین مهره پروژه نظامی هسته‌ای جمهوری اسلامی و مسئول این پروژه بود. حتی بازرسان آژانس بارها خواسته بودند با او صحبت کنند ولی حکومت ایران اجازه این کار را صادر نکرده بود. نتانیاهو هم دو سال پیش از فخری‌زاده نام برده بود و اسرائیلی‌ها دنبالش بودند. بنابراین دلیل اصلی این ترور این است که جمهوری اسلامی الان پای خودش را در نقاط خیلی قرمزی در پروژه هسته‌ای گذاشته و طبیعتا اسرائیل با این پیشروی مقابله کرده است. البته پروژه ساختن جنگ‌افزار هسته‌ای فقط با مخالفت اسرائیل یا آمریکا مواجه نیست؛ اروپا و کشورهای منطقه هم با این امر مخالفند و حتی روسیه و چین هم با آن موافقتی ندارند.

چرا اسرائیل می‌تواند در خاک ایران عملیات خرابکارانه و امنیتی انجام دهد ولی حکومت ایران نمی‌تواند در خاک اسرائیل چنین اقداماتی انجام دهد؟البته دستگاه اطلاعاتی ایران و نیروی قدس سپاه هم آنچنان در اسرائیل دست‌بسته نیستند. حکومت ایران توسط سازمان‌هایی مثل جهاد اسلامی یا حماس یا حزب‌الله لبنان و یا حتی افرادی داخل خاک اسرائیل، قبلا مشکلات فراوانی برای اسرائیل درست کرده‌ است؛ مثل پاره‌ای بمب‌گذاری‌ها یا چاقوزدن‌ها و غیره. ولی به نظر می‌رسد در جنگ اطلاعاتی بین دو کشور، اسرائیل دست بالا را دارد؛ چونکه کماندوهای اسرائیلی که مسئول انجام این کارها هستند، تاکنون در داخل ایران چندین عملیات ترور، بردن مدارک، بمب‌گذاری در نطنز یا پایگاه موشکی و غیره را انجام داده‌اند و حکومت ایران نتوانسته به اندازه آن‌ها عملیات موفق انجام دهد. ضمنا باید گفت که موساد اسرائیل یکی از قوی‌ترین سازمان‌های اطلاعاتی دنیاست و از غرب آفریقا تا شرق آسیا فعالیت دارد و در انجام این گونه عملیات شهرت دارد. اگرچه جمهوری اسلامی ادعاهای زیادی می‌کند ولی چنانکه در عمل دیده می‌شود، اسرائیلی‌ها در انجام اقداماتی از این دست، پیروزی‌های چشمگیرتری داشته‌اند.

حکومت ایران جنگیدن در سوریه را لازمه‌ی امنیت در داخل ایران می‌دانست. با توجه انفجار در تاسیسات نطنز و ترور نفر دوم القاعده در تهران و اکنون ترور یک دانشمند هسته‌ای رده‌بالا، به نظر می‌رسد در داخل ایران مشکلات امنیتی جدی وجود دارد. چرا؟شکاف‌های امنیتی در داخل ایران قاعدتا عمیق است که اسرائیلی‌ها می‌توانند این قبیل کارها را انجام دهند. نباید فراموش کنیم که قبلا رئیس دفتر سردار نقدی، موقعی که آقای نقدی فرمانده بسیج بود، و یا مسئول میز اسرائیل در اطلاعات سپاه عامل اسرائیل از آب درآمدند. یعنی نفوذ در دستگاه‌های مختلف حکومت ایران نفوذ داشته‌اند. ضمن اینکه باید گفت مهم‌ترین مشکل امنیتی حکومت ایران نه از جانب اسرائیل یا آمریکا، بلکه در داخل ایران و در مواجهه با مردم ایران است. سرکوب گسترده آبان بهترین موید این مدعاست. الان هم مهم‌ترین چالش پیش روی حکومت ایران، اعتراضات سازمان‌یافته یا سازمان‌نیافته مردمی است و جمهوری اسلامی به شدت از آنچه که مردم ایران ممکن است انجام دهند، به شدت وحشت دارد.

مقامات جمهوری اسلامی در واکنش به ترور فخری‌زاده دوباره از 'انتقام سخت' می‌گویند. حدس شما درباره واکنش احتمالی ایران به ترور فخری‌زاده چیست؟حرف‌های عجیب و غریب و من آنم که رستم بود پهلوان، در این مواقع از زبان مقامات جمهوری اسلامی زیاد به گوش می‌رسد. این حرف‌ها را که به شوخی بیشتر شبیه است، باید کنار گذاشت. ولی شورای عالی امنیت ملی ایران شب گذشته جلسه داشته که هنوز معلوم نیست چه تصمیماتی دراین جلسه اتخاذ شده. قاعدتا تصمیماتش هم محرمانه خواهد بود. اما جمهوری اسلامی چند گزینه روی میز دارد که البته این گزینه‌ها مانعه‌الجمع هم نیستند. اول اینکه حکومت ایران مقابله به مثل کند و در داخل خاک اسرائیل شخصیت قابل توجهی را ترور کند. دوم اینکه، به دست نیروهای نیابتی‌اش – مثل حماس و حزب‌الله – عملیاتی را در اسرائیل انجام دهد. این گزینه اندکی دشوار است برای اینکه حکومت ایران مدتی است پول ندارد و به این گروه‌ها پول نرسانده و این‌ها هم به این سادگی دست به کاری نمی‌زنند. گزینه سوم حکومت ایران این است که مستقیم به سمت اسرائیل موشک شلیک کند. این گزینه هم دشوار است برای اینکه اسرائیل جواب می‌دهد. تجربه نشان داده است که اسرائیل اگر حمله مستقیمی به خاکش صورت گیرد، پاسخ چندبرابری خواهد داد. الان هم ارتش اسرائیل در حالت آماده‌باش است. ارتش آمریکا هم در منطقه در حمایت از اسرائیل وجود دارد. جمهوری اسلامی برای انتخاب چنین گزینه‌ای احتمالا باید خیلی فکر کند. گزینه دیگر این است که حکومت ایران از کشورهای دیگر انتقام بگیرد. بخصوص که حکومت ایران نشان داده به عربستان بیش از سایر کشورها حمله می‌کند؛ چون حوثی‌ها را تجهیز کرده است. گزینه بی‌ربطی به نظر می‌رسد ولی جمهوری اسلامی قبلا هم این کار را انجام داده است. یعنی از جای دیگری ضربه خورده ولی خشمش را سر عربستان خالی کرده. در هر صورت، تحقق هر یک از این گزینه‌ها و یا در پیش گرفتن گزینه‌ای به غیر از این مواردی که برشمردم، تبعاتی دارد که حکومت ایران باید اول آن‌ها را اندازه بگیرد. در مجموع دست جمهوری اسلامی برای واکنش نشان دادن خیلی باز نیست؛ چونکه بسیار منزوی و تنهاست و امکانات و منابعش هم بسیار کم است و مشکلاتش نیز بسیار زیاد.

آیا بین این ترور و سفر اخیر نتانیاهو و رئیس موساد به عربستان ارتباطی می‌بینید؟من اطلاع خاصی از سفر پنج‌ساعته آقای نتانیاهو و دیدارش با محمد بن سلمان ندارم. جایی هم اعلام نشده که در این دیدار دقیقا چه گذشته. به هر حال باید موضوع مهمی بوده باشد که در روزگار کرونا گفت‌وگوی مجازی صورت نگرفته و ملاقاتشان حضوری بوده است. البته نماینده آمریکا هم در این ملاقات حضور داشته. این نکته محرز است که اسرائیل در این ملاقات خواستار برقراری روابط با عربستان بوده و ظاهرا سعودی‌ها هم شرط قبلی خودشان، یعنی پذیرش طرح ملک فهد برای حل مساله اسرائیل و فلسطین را اعلام کرده‌اند. اسرائیل هم طیعتا این شرط را نمی‌پذیرد. بنابراین در این زمینه پیشرفتی حاصل نشده. ولی اینکه ممکن است اسرائیل از قصدش برای ترور محسن فخری‌زاده اطلاعی به عربستان داده باشد، بعید است؛ برای اینکه اسرائیلی‌ها معمولا عملیات‌هایی از این دست را با آمریکایی‌ها نیز در میان نمی‌گذارند. اول عملیات را انجام می‌دهند و بعد به آمریکایی‌ها می‌گویند. یعنی چنین اقداماتی بسیار محرمانه می‌ماند. احتمال دیگر این است که نتانیاهو در ملاقات با بن سلمان از آمادگی اسرائیل برای حمله به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی خبر داده باشد؛ برای اینکه – همان طور که عرض کردم – فاصله جمهوری اسلامی با ساخت سلاح هسته‌ای، از حیث ذخیره اورانیوم غنی‌شده، خیلی کم شده است. شاید چنین بحثی در دیدار سران اسرائیل و عربستان مطرح شده باشد؛ چراکه حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران ممکن است واکنش‌هایی در منطقه داشته باشد و این واکنش‌ها متوجه عربستان هم می‌تواند بشود. بنابراین ممکن است اسرائیل عربستان را در جریان این اقدام محتمل و قریب‌الوقوعش گذاشته باشد. اما این‌‌ها همه گمانه‌زنی است و اطلاعات دقیق باید بعدا بدست آید.

اگر ایران در پی ساخت سلاح اتمی باشد، آیا ترور محسن فخری‌زاده می‌تواند مانع این امر شود. او به هر حال یک فرد در یک سیستم بود و با کنار رفتنش بعید است که سیستم از کار بیفتد.درست است که یک "فرد" کشته شده و یک "سیستم" دارد کار می‌کند ولی به هر حال فخری‌زاده یک مدیر ارشد بوده و بسیاری از هماهنگی‌ها و امور اجرایی پروژه‌ها را او پیش می‌برد و تدارکات لازم بر عهده او بود و وسایل مورد نیاز را تحت نظارت او از نقاط گوناگون دنیا به ایران قاچاق می‌کردند و ده‌ها کار دیگر. به هر حال یک فرد مهم در پیشرفت پروژه موثر است. من دقیقا اطلاع ندارم چه مقدار پیشرفت حاصل شده؛ ولی می‌دانم غیر از اعداد و ارقامی که خود جمهوری اسلامی در خصوص افزایش ذخایر اورانیوم و بالا بردن درصد غلظت غنی‌سازی و یا استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر اعلام کرده، اطلاعات دیگری هم گاه و بیگاه به مطبوعات درز کرده که نشان می‌دهد حکومت ایران به سمت آزمایش‌های دیگری از قبیل سوئیچ‌های فشارقوی یا چشمه‌های نوترونی و چیزهای دیگری رفته است که کاملا بوی ساختن جنگ‌افزار می‌دهد و همین موارد نیز فراتر رفتن از نقاط قرمزی است که توجه اسرائیل و بسیاری از محافل دنیا را جلب کرده است.