«اعلان جنگ» عربستان به اردوغان و به خطر افتادن منافع اقتصادی ترکیه

روابط عربستان و ترکیه در سال‌های اخیر سرد شده استبی بی سی :اخیرا گزارش شدکه عربستان سعودی نقشی کلیدی در تحریم کالاهای ترکیه‌ای به عهده گرفته است و اختلافات تجاری دو کشور دارد شدت می‌گیرد.

تنش بین دو کشور در سال‌های گذشته افزایش پیدا کرده است، و شعارهای جدلی و جاه‌طلبی‌های آنکارا در شرق مدیترانه، لیبی و سوریه باعث ناآرامی و ناخشنودی عربستان و دیگر رقیبان ترکیه شده است.

رقابت آنکارا و ریاض بر سر برتری منطقه‌ای با ممنوعیت‌های غیررسمی، تحریم‌های اعلام‌نشده، تاخیر در مرز و درخواست برای بایکوت کالاهای ترکیه‌ای در خاورمیانه و شمال آفریقا همراه بوده است.
مزاحمت و اختلال
طبق گزارش‌ها، ترکیه در ماه‌های اخیر با چالش‌های عمده اقتصادی در عربستان روبه‌رو بوده است.

عجلان بن عبدالعزیز، رئیس شورای اتاق‌های بازرگانی عربستان، روز ۳ اکتبر با ارسال توییتی خواستار تحریم کالاهای ترکیه‌ای شد. از آن زمان به بعد، تعدادی از شرکت‌ها به کارزار او پیوسته‌اند.

فروشگاه زنجیره‌ای مهم العثیم ظاهرا تصمیم گرفته است که تمامی کالاهای ترکیه‌ای را بایکوت کند، و رستوران زنجیره‌ای هرفی نیز اعلام کرده است که می‌خواهد "همبرگرهای یونانی" را جایگزین همبرگرهای "ترکیه‌ای" کند.

شرکت‌های ترکیه‌ای می‌گویند که گرفتن قراردادهای عمرانی در عربستان غیرممکن شده است و ورود کالا نیز به این کشور با تاخیر صورت می‌گیرد.
گزارش یکی از روزنامه‌های غازی عینتاب از "ضربه عربستان به صادرات" در ۲۹ سپتامبرروزنامه اقتصادی دنیا روز ۱ اکتبر گزارش داد که شرکت مرسک، بزرگترین شرکت حمل‌ونقل کانکس در دنیا، به مشتریان خود هشدار داده است که اجناس ارسالی از ترکیه شاید در گمرک عربستان گیر کند.

این روزنامه نوشت که "محموله‌های ارسالی از ترکیه شامل برخی محدودیت‌های ورودی یا کندی در ترخیص از گمرک می‌شوند و شاید مدت زیادی در پایانه متوقف شوند، یا با تاخیر به مقصد برسند... یا کلا در گمرک گرفتار شوند."

یکی از فعالان اقتصادی به این روزنامه گفت که به "چشم خود دیده است" که مقامات سعودی گفته‌اند کلاهایی که رویشان نوشته باشد "ساخت ترکیه" نمی‌خواهند.

اسمائیل کوجوکایا، مجری محبوب شبکه خبری فاکس، روز ۲۲ اکتبر گفت که "حتی اگر اجناس بتوانند وارد کشور شوند... در مغازه‌ها برچسب‌هایی کنار محصولات ترکیه‌ای می‌چسبانند که رویشان نوشته شده است 'به محصولات ترکیه‌ای دست نزنید'."

روزنامه‌های محلی نیز گزارش‌هایی از شکایت‌های صادرکنندگان مبنی بر مانع‌تراشی در عربستان منتشر کرده‌اند. مخصوصا روزنامه‌های چاپ دو استان جنوبی این کشور یعنی غازی عینتاب و ختای.

روزنامه پوسولا در شماره ۲۹ سپتامبر خود نوشت که "عربستان بازار مهمی برای غازی عینتاب محسوب می‌شود و به نقل از نماینده کسب‌وکارها گفت که محدودیت‌های تجاری "به ضرر منافع هر دو کشور" است.

تیتر نخست روزنامه اوزیورت نیز در همان روز به نقل قول از شهردار ختای اختصاص داشت که گفته بود "ممنوعیت بر ختای تاثیر خواهد داشت" و در ادامه اضافه کرده بود که ارزش صادرات این استان به عربستان بیش از ۷۰ میلیون دلار است.
مشکلات در کل منطقه
کسب‌وکارهای ترکیه‌ای در عین حال از وجود مشکلات در نقاط دیگر خلیج فارس و شمال آفریقا خبر می‌دهند.

یکی از نمایندگان بخش عمران گفته بود که در امارات عربی متحده نیز "مشکلاتی" هست، اما در مقایسه با "مشکلات روزافزون" صادرات به عربستان "نسبتا کمتر" است.

روزنامه انگلیسی‌زبان صباح که طرفدار دولت است نیز روز ۱۳ اکتبر گزارش کرد که صادرکنندگان ترکیه‌ای با "درخواست مدرک و تاخیرهای غیرعادی" در مراکش و الجزایر روبه‌رو شده‌اند.

جتین اوسالان، ستون‌نویس وبسایت خبری ملی‌گرای افراطی اولوسال، روز ۱۴ اکتبر گفت که "روند رسیدگی گمرکی در مراکش، الجزایر و تونس در یک ماه گذشته پنج برابر طولانیتر شده است."

و وبسایت غیردولتی ورلد نیوز در مراکش گزارش کرد که توافق تجارت آزادی که بین ترکیه و مراکش در ماه اوت امضا شده بود در اوایل اکتبر اصلاح شد و به این ترتیب تعدای از کالاهای صنعتی ساخت ترکیه با تعرفه گمرکی ۹۰ درصدی مواجه شدند.

اسلام اوزکان، استاد دانشگاه، می‌گوید که رهبران عربستان علاقه‌ای به تحرکات نظامی ترکیه در لیبی، مدیترانه شرقی و سوریه ندارند و "این کشور دارد به همراه امارات از قدرت اقتصادی و پولی خود و روابطش با آمریکا و تسلطی که بر اتحادیه عرب دارد برای نفوذ بیشتر در دنیای عرب استفاده می‌کند."

به گفته امین جاپا، خبرنگار، عربستان دارد "امارات را به جان ما می‌اندازد" و به "تونس و الجزایر فشار می‌آورد" که محدودیت اعمال کنند. او اضافه می‌کند که "عربستان به ترکیه اعلان جنگ روانی، اقتصادی و سیاسی کرده است."

روابط ابوظبی و آنکارا به خاطر اختلاف در مسائل مختلف از مدت‌ها پیش سرد شده است، مخصوصا از زمانی که عبدالفتاح سیسی، یکی از متحدان اصلی امارات، با براندازی دولت مصر در سال ۲۰۱۳ که با اخوان المسلمین رابطه داشت در این کشور به قدرت رسید.
نومان کورتولموس، معاون دبیرکل حزب حاکم عدالت و توسعه، گفته است که ترکیه به تحریم‌های عربستان "می‌خندد"پیامدها
انجمن ترابری ترکیه روز ۱ اکتبر هشدار داد که صادرات ۳ میلیارد دلاری این کشور به عربستان در خطر است.

مریخ کپز، معاون دبیرکل هیات روابط اقتصادی خارجی ترکیه، روز ۱۹ اکتبر گفت که ادامه این محدودیت‌ها "به ضرر" صنایع ترکیه خواهد بود و "تلاش‌های اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها برای دستیابی به زنجیره تامین مقاوم و متنوع مناسب برای دوران جدید مختل خواهد شد."

جونیت اوزدمیر، خبرنگار، روز ۱۴ اکتبر از آنکارا خواست که به "تحریم‌های بالفعل" عربستان واکنش نشان دهد. او با انتشار ویدیویی در توییتر گفت که "اگر من جای مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه، بودم نگران می‌شدم."

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور، تا به امروز درباره تحریم‌های عربستان حرفی نزده است.

اما دیگر مقامات ترکیه مشکلات را بی‌اهمیت جلوه داده‌اند، و نومان کورتولموس، معاون دبیرکل حزب حاکم عدالت و توسعه، روز ۲۴ اکتبر به شبکه خبری سی‌ان‌ان ترک گفت که این تحریم‌ها "هیچ تاثیری ندارند".

به گفته او این تحریم‌ها نتیجه "نگرانی" بابت "ظهور ترکیه به عنوان بازیگری منطقه‌ای و جهانی است".
انگیزه‌های سیاسی
شدت گرفتن رقابت‌های منطقه‌ای باعث سردی شدید روابط ریاض و آنکارا شده است.

مواضع متفاوت در قبال کودتای نظامی مصر در سال ۲۰۱۳، تحریم قطر توسط کشورهای خلیج فارس، قتل جمال خاشقچی در کنسولگری عربستان در آنکارا در سال ۲۰۱۸، و عادی‌سازی روابط اسرائیل با برخی کشورها باعث عمقتر شدن این شکاف شده است.

میهات رنده، دیپلمات سابق ترکیه، به روزنامه دنیا گفت که "مساله دیگری که بر روابط با عربستان و امارات تاثیر منفی می‌گذارد این ایده است که قطر و متحدش ترکیه از برخی جنبش‌های اسلام‌گرا علیه این دو کشور در منطقه حمایت می‌کنند."

وی گفت "علاقه" ترکیه و قطر به اخوان المسلمین "که مشروعیت خاندان‌های سلطنتی و امیرنشین‌های خلیج فارس را زیر سوال می‌برد" یکی از عوامل اصلی مشکلات است و قتل خاشقچی "کاسه صبر را لبریز کرد".

در جریان تحریم دوحه توسط کشورهای خلیج فارس که از سال ۲۰۱۷ آغاز شد، آنکارا از قطر حمایت مادی و معنوی کرده است.

به گفته روهسان پکجان، وزیر تجارت ترکیه، قطر یکی از سرمایه‌گذاران بزرگ در این کشور محسوب می‌شود و در سال ۲۰۱۹ حدود ۶.۳ میلیارد دلار در ترکیه سرمایه‌گذاری کرد.

همچنین یکی از تحلیلگران خبرگزاری دولتی آناتولی معتقد است که تصمیم اخیر اسرائیل مبنی بر عادی‌سازی روابط دیپلماتیک در خاورمیانه و شمال آفریقا به احساس شکاف در منطقه و ایستادن ترکیه و عربستان در دو طرف آن دامن زده است.
قتل جمال خاشقچی تنش‌ها بین آنکارا و ریاض را تشدید کردبرتری منطقه‌ای
نمایندگان کسب‌وکارهای ترکیه خواستار "گفت‌وگو" با ریاض برای حل مشکلات شده‌اند.

برخی از کسب‌وکارهای عمده این کشور روز ۱۱ اکتبر در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که "باور خالصانه ما بر این است که می‌توان مشکلات و موانع را با گفت‌وگوی سازنده و همکاری متقابل حل و برطرف کرد."

اما خیلی از مفسران حامی دولت می‌گویند که مبارزه برای برتری منطقه‌ای و "رهبری" جهان اسلام از هزینه‌هایش مهمتر است.

ابراهیم کاراگول، سردبیر روزنامه ینی شفق، روز ۱۴ اوت گفته بود که عربستان به همراه امارات، کشورهای خلیج فارس و مصر "جبهه‌ای ضد ترکیه" ایجاد کرده است.

به گفته او "این جبهه دارد سعی می‌کند که ترکیه را از آفریقا تا جنوب آسیا تضعیف کند... آن‌ها جنگی اعلام‌نشده را در لیبی، مدیترانه شرقی، قفقاز، خلیج فارس، دریای سیاه، و آفریقای مرکزی علیه ترکیه آغاز کرده‌‌اند."

در میان این شعارهای تند، سوال اصلی این است که آینده روابط ترکیه و عربستان را منافع اقتصادی تعیین خواهد کرد یا ملاحظات ژئوپلیتیک.