دوستان جمهوری اسلامی، بزرگترین بدهکاران ایران

شی‌جین پینگ، رییس جمهوری چین در دیدار با خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامیدویچه وله :ایران نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار پول بلوکه‌شده در کشورهای مختلف دارد. طرفه آنکه همه این کشورها از دوستان نزدیک جمهوری اسلامی هستند. آیا راهی برای آزاد شدن این پول‌ها وجود دارد؟

چین، هند، کره جنوبی، عراق و ژاپن کشورهایی هستند که به ترتیب بیشترین میزان دارایی‌های ایران را بلوکه کرده‌اند. روزنامه جهان صنعت با انتشار گزارشی میزان این بدهی‌ها را نیز منتشر کرده است: چین ۲۰ میلیارد دلار، هند هفت میلیارد دلار، کره‌جنوبی شش میلیارد دلار، عراق دو میلیارد دلار و ژاپن یک و نیم میلیارد دلار.

این ارقام البته در برخی موارد بسیار کمتر از ارقامی است که مسئولان جمهوری اسلامی پیشتر اعلام کرده‌اند.

طرفه آنکه همه این کشورها جزو کشورهای "دوست" جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند و روابط سیاسی و اقتصادی مطلوبی با ایران دارند. با این حال تا کنون یا نتوانسته‌ و یا نخواسته‌اند در شرایط تحریم به نفع ایران مقابل آمریکا بایستند.
مذاکرات بی‌نتیجه با کره جنوبی
۲۲ مهر رییس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی اعلام کرد که مذاکرات با این کشور برای بازگرداندن پول‌های بلوکه‌شده ایران آغاز شده اما هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است.

حسین تنهایی میزان پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی را هشت و نیم میلیون دلار برآورد کرده است؛ دو و نیم میلیارد کمتر از رقمی که روزنامه جهان صنعت در گزارشش به آن اشاره کرده است.

کره جنوبی ششمین شریک بزرگ تجاری ایالات متحده است و روابط سیاسی و اقتصادی خوبی با این کشور دارد. بنابراین بعید به نظر می‌‌رسد که سئول مایل به ایستادن کنار تهران در مقابل واشنگتن باشد.
چین؛ دوست بی‌خاصیت
محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در روز ۱۸ مهر به پکن رفت. موضوع اصلی مذاکرات وزرای خارجه ایران و چین البته سند همکاری ۲۵ ساله دو کشور اعلام شد اما آنچه درباره آن صحبتی نشد این بود که جمهوری اسلامی چگونه می‌خواهد با کشوری که ۲۰ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را بلوکه کرده، قرارداد همکاری ۲۵ ساله ببندد.

روزنامه جهان صنعت در گزارشش از چین به عنوان "دوست بی‌تفاوت" نام برده و نوشته است: «دست کم در خبرهای آشکار منتشر شده نشانی از این نیست که چین برخلاف اراده آمریکا در مسیر تشدید تحریم ایران، کاری کرده باشد. اگر در پنهان نیز رهبران چینی هیچ همکاری‌ای با ایران برای آزادسازی منابع ارزی نکرده باشند باید گفت این کشور یک دوست بی‌تفاوت و دوست روزهای خوب است و از این نظر باید نسبت به تعمیق دوستی با این کشور دقت کرد.»

امید مقامات جمهوری اسلامی به دعوای تجاری چین و آمریکاست. آنها امیدوارند که به دلیل تیرگی روابط کنونی این دو کشور، پکن جانب تهران را بگیرد. این امید اما چندان واقع‌بینانه نیست. نگاهی به جدول مبادلات تجاری چین و امریکا نشان می‌دهد که علیرغم جنگ تجاری بین دو کشور  میزان این مبادلات تا پایان ماه اوت امسال ۳۳۲ میلیارد و ۲۴۴ میلیون دلار بوده است.

این در حالی است که حجم مبادلات تجاری ایران و چین در شش ماهه نخست سال جاری میلادی تنها ۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است. چین بزرگترین شریک تجاری ایران است. با این حال نگاهی به همین دو رقم مشخص می‌کند که اگر قرار به انتخاب باشد، پکن کدام کشور را انتخاب خواهد کرد.
هند؛ روز به روز نزدیکتر به آمریکا
کشور هند بیش از پیش راه نزدیکی با آمریکا را پیش گرفته و به همین دلیل مایل نیست به خاطر ایران مقابل ایالات متحده بایستد. این کشور یکی از اولین کشورهایی بود که پس از تحریم‌های جدید آمریکا علیه جمهوری اسلامی، خرید نفت از ایران را قطع کرد و برای خرید نفت و گاز با آمریکا وارد مذاکره شد.

هند نهمین شریک تجاری بزرگ امریکاست. بنابراین به نظر می‌رسد که این کشور نیز به این زودی‌ها خیال آزاد کردن هفت میلیارد دلار ایران را ندارد.
ژاپن؛ چهارمین شریک تجاری آمریکا
در میان این کشورها موضع ژاپن از همه مشخص‌تر است؛ این کشور روابطی بسیار نزدیک با امریکا دارد و هیچ نشانه‌ای از اینکه بخواهد تغییری در این سیاست بدهد دیده نمی‌شود.

به نوشته سایت وزارت خزانه‌داری آمریکا، ژاپن چهارمین شریک بزرگ تجاری این کشور است و در سال ۲۰۱۹ مبادلات تجاری دو کشور بالغ بر ۳۰۳ میلیارد دلار بوده است.

بنابراین شاید تکلیف جمهوری اسلامی با ژاپن از همه مشخص‌تر باشد.
عراق؛ بزرگترین امید جمهوری اسلامی؟
روز ۲۱ مهرماه عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی ایران به عراق رفت تا درباره دارایی‌های مسدودشده ایران در این کشور مذاکره کند اما خبر جدید و امیدوار کننده‌ای از این مذاکرات منتشر نشد.

این دومین سفر رییس بانک مرکزی ایران به عراق طی چهار ماه گذشته بود که ظاهرا هردو بی‌نتیجه مانده است.

آمریکا اواخر ماه سپتامبر معافیت عراق برای واردات گاز و برق از ایران را برای دو ماه دیگر به طور مشروط تمدید کرد. بر این اساس عراق مجاز است پول واردات گاز و برق از ایران را با دینار به حسابی در بانک تجارت واریز کند و جمهوری اسلامی مجاز است از این منابع فقط برای خرید کالاهای غیرتحریمی استفاده کند.

حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی ۹ بهمن ۹۸ به خبرگزاری ایرنا گفته بود که "بین چهار تا پنج میلیارد دلار در حساب بانک مرکزی عراق رسوب کرده است". این رقم بیش از دو برابر رقمی است که روزنامه جهان صنعت نوشته است.

با تغییر و تحولاتی که اخیرا در صحنه سیاست عراق به وجود آمد و از جمله رییس کل بانک مرکزی این کشور تغییر کرد، بسیاری از تحلیلگران معتقدند این تغییر و تحولات به نفع ایران نخواهد بود و ممکن است عراق نیز سیاست سختگیرانه‌تری در مقابل ایران در پیش بگیرد.

در ماه اوت امسال نخست‌وزیر عراق به آمریکا سفر و با دونالد ترامپ دیدار کرد. آنچه از این ملاقات به بیرون درز کرد، خبر خوشی برای ایران نبود. پس از این ملاقات در رسانه‌ها اعلام شد که وزارت نفت عراق با شرکت‌های بزرگ نفتی آمریکا و از جمله با شرکت شورون، قراردادهای متعددی امضا کرده است؛ قراردادهایی که می‌توانند از وابستگی عراق به گاز و برق ایران بکاهند.

بدین ترتیب عراق نیز در آینده شاید نه چندان دور دیگر چندان محتاج ایران نخواهد بود و بر عکس به دلیل نزدیکی‌بیشتر به آمریکا احتمالا دیگر تمایلی به ایستادگی در برابر آمریکا به نفع ایران نخواهد داشت.