آیا ژاپنی‌ها نسبت به ویروسِ کرونا مصونیت دارند؟

بی بی سی :«وقتی به تست‌ها نگاه کردیم، شگفت‌زده شدیم، در تمامی بیماران آی‌جی‌جی به سرعت واکنش نشان داده بود و آی‌جی‌ام بعد از آن و بسیار ضعیف واکنش نشان داده بود. شبیه این بود که این افراد قبلاً در معرضِ ویروسِ مشابهی قرار گرفته باشند.»

چرا در ژاپن آمارِ مرگ ناشی از کووید-۱۹ پایین است؟ این معمایی است که ده‌ها نظریه برای آن مطرح شده است: از رفتار و آدابِ ژاپنی گرفته تا مصونیتِ برتر که در ژنِ ژاپنی‌ها وجود دارد. در ماه فوریه که کرونا در ووهانِ چین در اوج خود بود، بیمارستان‌های این کشور مملو از بیمار بود و جهان دیوار‌های دفاعی خود را در مقابل مسافرانی که از چین وارد می‌شدند بالا کشیده بود، ژاپن همچنان مرز‌های خود را بازنگه داشته بود.

همزمان با شیوعِ ویروس، مشخص شد که کووید بیماری‌ای است که سالمندان را بیشتر از پای درمی‌آورد و تماس نزدیک با دیگران و بودن در میانِ جمع سرعتِ شیوع آن را چند برابر می‌کند.

سرانه سالمندان در ژاپن بالاتر از هر کشورِ دیگری است و دارای جمعیتِ متراکم در شهر‌های بزرگ است. توکیو ۳۷‌میلیون جمعیت دارد که اغلب آن‌ها برای تردد از شهر از واگن‌های مملو از جمعیتِ قطار استفاده می‌کنند. با‌این‌حال، ژاپن توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی که مدام بر تست گرفتن از افراد تأکید می‌کند، نادیده می‌گیرد. حتی همین لحظه هم فقط ۰.۲۷‌درصد از جمعیت ژاپن که معادل ۳۴۸۰۰۰‌نفر است، تستِ پی‌سی‌آر داده‌اند.

ژاپن حتی قرنطینه به آن شکلی که اروپا اجرا کرد را هرگز اجرا نکرد. در اوایل ماه آوریل دولتِ ژاپن وضعیت اضطراری اعلام کرد. اما ماندن در خانه یک درخواست از طرف دولت بود که افراد مجبور نبودند آن را انجام دهند. هیچ کسب‌وکاری به اجبار تعطیل نشد و هیچ تنبیه قانونی‌ای برای افرادی که در خانه نماندند یا کسب‌وکار‌های خود را تعطیل نکنند هم وجود نداشت.

کشور‌هایی مانند نیوزیلند و ویتنام موفقیتِ خود در مهارِ کرونا را مدیونِ  معرفی قوانین سختگیرانه مانند بستنِ مرزها، اعلامِ قرنطینه، آزمایش گرفتن از شهروندان در سطحِ وسیع و اعلام محدودیت‌ها هستند. اما ژاپن هیچ‌کدام از این اقدامات را انجام نداد.

با‌این‌حال، ۵ ماه از شناسایی نخستین بیمار مبتلا به کووید-۱۹ در ژاپن گذشته و کمتر از ۲۰۰۰۰ موردِ تأیید‌شده بیماری و کمتر از ۱۰۰۰‌مرگِ ناشی از ویروسِ کرونا در این کشور گزارش شده است. وضعیتِ اضطرای در ژاپن برداشته شده و زندگی به سرعت در حال بازگشت به وضعیتِ عادی است.

همچنین شواهد علمی بیشتری نشان می‌دهد که ژاپن –حداقل تا این لحظه – توانسته گسترش ویروس را مهار کند. سافت‌بنک، یکی از غول‌های صنعتِ ارتباطاتِ را دور، بر روی ۴۰۰۰۰‌نفر از کارمندان خود تستِ کرونا انجام داده که نشان می‌دهد فقط ۰.۲۴‌درصد از آن‌ها در معرض ویروس قرار گرفته‌اند.

آزمایشِ ۸۰۰۰‌نفر در توکیو و دو منطقه دیگر که به شکلِ تصادفی انتخاب شده بودند، حتی کمتر از این مقدار آلودگی را نشان می‌دهد. در توکیو فقط ۰.۱‌درصد از آزمایش‌ها مثبت بود. نخست‌وزیر ژاپن، شینزو آبه، وقتی ماه گذشته با افتخار درباره برداشتن وضعیتِ اضطراری در ژاپن صحبت می‌کرد، به «مدلِ ژاپنی» اشاره کرد و گفت: کشور‌های دیگر باید از ژاپن یاد بگیرند.
اما مگر ژاپن چه کرده که دیگر کشور‌ها نکرده‌اند؟
اگر به صحبت‌های معاون نخست‌وزیرِ ژاپن، تارو آسو، گوش داده باشید، او به «برتریِ کیفیتِ» مردمانِ ژاپنی اشاره کرد. آسو گفت که سرانِ کشور‌های دیگر از او درخواست کرده‌اند توضیح دهد که چطور ژاپن به موفقیت دست پیدا کرده است. «من به این مردمان گفتم: بینِ کشور شما و کشور ما در «میندو»]سطحِ مردم [ اختلاف وجود دارد و آن‌ها ساکت شدند.» برخی گفته‌اند منظور از میندو، سطحِ فرهنگیِ مردم است.
 آیا علتِ پایین بودنِ مرگ و میر ناشی از کرونا در ژاپن برتریِ فرهنگی و نژادی است؟
میندو، مفهومی است که به دورانِ امپراتوریِ ژاپن برمی‌گردد و نشانه‌ای از احساسِ برتریِ نژادی و شوونیسمِ فرهنگی است. از آسو به دلیلِ استفاده از این مفهوم انتقاد شده است. اما تردیدی نیست که بسیاری از ژاپنی‌ها و برخی دانشمندان فکر می‌کنند که چیزِ خاصی درباره ژاپنی‌ها وجود دارد که آن‌ها را متفاوت کرده است؛ یک به اصطلاح «فاکتورِ ایکس» که جمعیتِ ژاپن را در مقابلِ کووید-۱۹ مصون نگه داشته است.

البته آداب و رسومِ ژاپنی که در آن آغوش و بوسه کمتر اتفاق می‌افتد و خودبه‌خود فاصله اجتماعی بینِ مردمِ آن بیشتر است، می‌تواند یکی از عوامل باشد، اما هیچ‌کس فکر نمی‌کند که پاسخ این باشد.
آیا ژاپنی‌ها مصونیتِ خاص دارند؟
استاد دانشگاه توکیو، تاتسوهیکو کوداما، که بروی چگونگیِ واکنشِ بیماران به ویروس مطالعه می‌کند، باور دارد که ژاپنی‌ها قبلاً کووید را گرفته‌اند. کووید-۱۹ نه، ولی چیزی شبیه آن را گرفته‌اند که باعث شده آن‌ها نسبت به کووید-۱۹ «مصونیتِ تاریخی» پیدا کنند.

او اینطور توضیح می‌دهد: «وقتی ویروسی وارد بدنِ انسان می‌شود، سیستمِ ایمنی شروع به تولید آنتی‌بادی‌ها می‌کند که به پاتوژن یا عاملِ بیماری‌زا حمله می‌کنند. دو نوع آنتی‌بادی وجود دارد - آی‌جی‌اِم و آی‌جی‌جی. چگونگیِ واکنشِ این آنتی‌بادی‌ها نشان می‌دهد که آیا فرد قبلاً در معرضِ یک ویروس یا چیزی شبیه آن بوده است، یا نه.

اگر آلودگیِ ویروسی جدید باشد، معمولاً آی‌جی‌اِم است که اول واکنش واکنش می‌دهد. بعد از آن آی‌جی‌جی واکنش نشان می‌دهد. اما بار دوم، لمفوسیت‌ها آن را در حافظه دارند، بنابراین فقط واکنشِ آی‌جی‌جی به سرعت افزایش پیدا می‌کند.»
برای بیمارانِ او چه اتفاقی افتاد؟
«وقتی به تست‌ها نگاه کردیم، شگفت‌زده شدیم، در تمامی بیماران آی‌جی‌جی به سرعت واکنش نشان داده بود و آی‌جی‌ام بعد از آن و بسیار ضعیف واکنش نشان داده بود. شبیه این بود که این افراد قبلاً در معرضِ ویروسِ مشابهی قرار گرفته باشند.»

او فکر می‌کنم امکان دارد که ویروسی شبیه سارس قبلا در منطقه در حالِ چرخش بوده و این دلیلِ پایین بودنِ مرگ‌ومیرِ ناشی از کووید-۱۹ نه‌تن‌ها در ژاپن بلکه در چین، کره جنوبی، تایوان، هنگ‌کنگ و جنوب‌شرق آسیاست.
این نظریه با تردید‌هایی مواجه است.

پروفسور کنجی شیبویا، مدیرِ بهداشت عمومی در کینگز کالج لندن، می‌گوید: «نمی‌دانم چنین ویروسی چطور فقط به آسیا محدود شده است.» شیبویا احتمالِ وجود تفاوت در ایمنیِ منطقه‌ای یا ژنتیکی به کووید را رد نمی‌کند، اما او مطمئن نیست که ایمنیِ ژنتیکی آن فاکتورِ ایکسی باشد که تفاوت در مرگ‌ومیر با توضیح دهد.

او فکر می‌کند کشور‌هایی که در مهار ویروس موفقیت‌آمیز عمل کرده‌اند، این کار را از طریقِ کاهشِ انتقالِ ویروس انجام داده‌اند. ژاپنی‌ها پوشیدنِ ماسک را بیش از ۱۰۰‌سال پیش و در زمانِ همه‌گیریِ آنفولانزا در سالِ ۱۹۱۹ شروع کردند و این سنت را کنار نگذاشتند. اگر در این کشور سرما بخورید، از شما انتظار می‌رود که ماسک بزنید تا دیگران را آلوده نکنید.

کیجی فوکودا، یک متخصص آنفولانزا و مدیرِ مدرسه بهداشتِ عمومی در دانشگاه هنگ‌کنگ می‌گوید: «فکر می‌کنم [ماسک]مانند یک مانعِ فیزیکی عمل می‌کند. اما همچنین به شکلِ ذهنی به افراد یادآوری می‌کند که مراقب باشند؛ اینکه همچنان باید مراقبِ آنچه در اطرافمان رخ می‌دهد، باشیم.»

سیستمِ ردیابیِ بیماران در ژاپن نیز به دهه ۱۹۵۰ باز می‌گردد که این کشور در حالِ مبارزه با همه‌گیریِ سل بود. دولت شبکه‌ای از مراکزی بهداشت عمومی را در سراسر ژاپن برپا کرد تا بتواند عفونت‌ها را ردیابی و به وزارتِ بهداشت گزارش کند.

اگر در ژاپن احتمالِ انتقالِ بیماری در جمعیت‌ها وجود داشته باشد، یک تیمِ مخصوص برای ردیابیِ عفونت به محل اعزام می‌شود و از طریقِ شناسایی ارتباطاتِ افراد و قرنطینه کردن به آن واکنش نشان می‌دهد.
ژاپن ۳ نکته مهم را رعایت کرد
ژاپن دو الگوی بسیار مهم را بسیار زود کشف کرد. دکتر کازوکای جیندای، محقق پزشکی در دانشگاه کیوتو و عضوِ گروه اقدام برای سرکوبِ خوشه‌ها، می‌گوید داده‌ها نشان می‌دهند که یک‌سوم از عفونت‌ها از مناطقِ مشابه سرچشمه گرفته‌اند.

«داده‌های ما نشان می‌دهد که بسیاری از افراد آلوده به محل‌هایی رفته بودند که در آن موسیقی پخش می‌شد و افراد جیغ می‌کشیدند و آواز می‌خواندند... ما می‌دانستیم که مردم باید از حضور در این مکان‌ها اجتناب کنند.»

این تیم کشف کرد که «تنفسِ عمیق در نزدیکی به سایرین» شاملِ «مهمانی‌ها»، «کلوپ‌ها»، «رستوران‌ها»، «باشگاه‌های ورزشی» و فعالیت‌هایی از این قبیل، احتمالِ ابتلا به ویروس را افزایش می‌دهد.

ژاپنی‌ها، همچنین دریافتند که شیوعِ بیماری توسطِ یک درصد کوچکی از مبتلایان صورت می‌گیرد. مطالعاتِ اولیه نشان داد که در حدود ۸۰‌درصد از کسانی که ویروسِ ساری-کووی-۲ را دارند، نمی‌توانند دیگران را آلوده کنند درحالیکه ۲۰‌درصد به شدت دیگران را آلوده می‌کنند. این یافته‌ها به ژاپن کمک کرد تا یک کارزار راه‌اندازی کند با سه فاکتوِ مهم شامل:

 

دکتر جیندای می‌گوید: «فکر می‌کنم این اقدامات ازینکه صرفاً به مردم بگویند در خانه بمانند، بسیار بهتر بود.» تا مدتی این سه عامل به خوبی عمل کردند، اما در اواسطِ ماه مارس، بیماری در توکیو ناگهان شیب گرفت و این شهر در مسیری قرار گرفت که به نظر می‌رسد به سرعت شبیه میلان، لندن و نیویورک خواهد شد. در این برهه هم ژاپنی‌ها یا باهوش‌تر عمل کردند یا خوش‌شانس‌تر بودند، چون ورق باز هم برگشت.
فقط زمانبندی
پروفسور شیبویا فکر می‌کند درسی که ژاپن به ما داد مانند درسی بود که دیگر جا‌های جهان به ما داد: «به نظر من موضوع به موقع عمل کردن بود.» نخست‌وزیر ِ. ژاپن، شینزو آبه، در روز ۷ آوریل وضعیتِ اضطراری اعلام کرد و از مردم درخواست کرد «اگر می‌توانند» در خانه بمانند. اگر این اقدامات دیرهنگام انجام می‌شد، ما ممکن بود به همان وضعیتی دچار شویم که لندن و نیویورک دچارش شدند. تحقیقات جدیدی که توسطِ دانشگاه کلمبیا انجام شده نشان می‌دهد اگر نیویورک قرنطینه را ۲ هفته زودتر اجرایی می‌کرد، می‌توانست از مرگِ ده‌ها هزار نفر پیشگیری کند.»

مطالعه اخیری که توسطِ مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا انجام شده نشان می‌دهد که افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی، چاقی و دیابت دارند ۱۲ برابر بیشتر از سایرین احتمال دارد که به دلیلِ گرفتنِ ویروسِ کرونا بستری شوند.

ژاپن در میانِ کشور‌های توسعه‌یافته کمترین میزانِ بیماری‌های قلبی و چاقی را دارد. با‌این‌حال، دانشمندان می‌گویند این مسئله نیز نمی‌تواند نشان دهد برتریِ خاصی در ژاپنی هست که مانع از افزایشِ تعداد مرگ‌ومیر‌ها شده است.
پروفسور فوکودا می‌گوید: «این تفاوت‌های جسمی هم مهم هستند، اما من فکر می‌کنم باید حوزه‌های دیگر را که نقشِ مهمتری دارند جستجو کنیم. ما از کووید یاد گرفته‌ایم که هیچ توضیحِ ساده‌ای نمی‌توان برای این پدیده پیدا کرد. عواملِ بسیاری هستند که در کنار هم نتیجه را تعیین می‌کنند.»
دولت درخواست کرد، مردم گوش دادند
بیایید برگردیم به آن چیزی که نخست‌وزیرِ ژاپن به آن افتخار کرد: «مدلِ ژاپنی»، آیا درسی در مدلِ ژاپنی هست؟

فاکتورِ ایکسی وجود ندارد. درست مانند جا‌های دیگرِ جهان، مهارِ کرونا در ژاپن هم وابسته به قطع کردنِ زنجیره انتقال بود. تنها تفاوت این بود که در ژاپن دولت می‌تواند روی اطاعت کردنِ مردم حساب کند.

با وجودِ اینکه دولت به مردم دستور نداد که در خانه بمانند، مردم در خانه ماندند. شیبویا می‌گوید: «قرنطینه معتدلِ ژاپن، اثراتِ یک قرنطینه واقعی را داشت. هیچ دستور شدید‌الحنی وجود نداشت، ولی مردم ژاپن این درخواست را اجابت کردند. چطور می‌توان تماسِ بینِ افراد آلوده و غیرآلوده را کم کرد؟ این کار نیاز به همکاری ِ عمومی دارد که به سختی در جا‌های دیگر دنیا دیده می‌شود.»

ژاپن از مردم درخواست کرد مراقب باشند، از اماکن شلوغ دور بمانند، ماسک بزنند و دست‌هایشان را بشویند و بخشِ اعظمِ جمعیتِ ژاپن همه این کار‌ها را انجام داده‌اند.