زنبورهای مخملی برای زودتر گل دادن به گیاهان «کلک می‌زنند»

بی بی سی :پژوهشگران دریافته‌اند که زنبورهای مخملی برای اینکه گیاهان زودتر گل بدهند به آنها کلک می‌زنند.

زنبور مخملی که به فارسی زنبور دم نخودی یا زنبور بزرگ خاکی هم نامیده شده، نوعی زنبور وحشی اروپایی است که مانند زنبور عسل، از گرده و شیره گل‌ها تغذیه می‌کند اما معمولا لانه خود را زیر زمین می‌سازد.

معمولا برخلاف زنبور عسل، در پایان تابستان ساکنان کندوی زنبور مخملی به استثنای ملکه های جوان از بین می‌روند و ملکه‌ها هستند که سال بعد کندوهای جدیدی را پایه گذاری می‌کنند.

انواع این زنبور بومی نقاط مختلف اروپاست.

تحقیقاتی که در مورد این گروه از زنبورها انجام گرفته نشان می دهد که در صورتی که آنها با کمبود گرده گل مواجه باشند، برگ گیاهان بدون گل را گاز می‌گیرند.

آسیب ناشی از گاز گرفتن برگ گیاهان ظاهرا آنها را تشویق می‌کند زودتر گل بدهند و گاه زمان گل دهی آنها تا سی روز پیش از موعد طبیعی است.

نتیجه تحقیقات در این مورد در نشریه نیچر منتشر شده است اما پژوهشگران می‌گویند با دشواری توانسته‌اند زنبور مخملی را وادار کنند تا در محیط آزمایشگاه هم این نوع رفتار را از خود نشان دهد.
زنبورهای مخملی با جثه درشت و پر مو و نرهایی که ظاهر کاملا مشخصی دارند در سراسر جهان دیده می‌شوند.

جثه جنس نر این زنبور پوشیده از مو است و به همین خاطر در گرده افشانی گیاهانی مانند گوجه فرنگی و بلوبری بسیار مفید است.

آنها از جمله اولین زنبورهایی هستند که در فصل بهار کار خود را آغاز می‌کنند و در نتیجه، مدت بیشتری فعال هستند. در بعضی نقاط گرم‌تر اروپا و مناطق شهری بریتانیا بعضی کندوها در تمامی طول سال و حتی زمستان فعال باقی می‌مانند.

با اینهمه، در دهه های اخیر جمعیت این زنبور مانند بسیاری دیگر از حشرات گرده افشان کاهش داشته است.

یکی از تحقیقاتی که اخیرا در این زمینه صورت گرفته تغییر در آب و هوای کره زمین را عامل این کاهش دانسته و گفته است که افزایش تعداد روزهای گرم در سال به کاهش تعداد گونه‌هایی از زنبورها انجامیده است.

اما کشف جدید پژوهشگران می تواند به بقای زنبور مخملی کمک کند.

تحقیقات انجام شده در سوییس نشان داده است که وقتی گرده گل در دسترس زنبورهای مخملی نباشد، آنها به گاز گرفتن برگ گیاهانی که هنوز گل نداده‌اند روی می‌آورند.

این زنبورها با استفاده زبان خرطومی و دهان خود سوراخ های مشخصی را در برگ گیاهان ایجاد می‌کنند.

اما از برگ بریده به عنوان خوراک یا برای ساختن لانه استفاده نمی‌شود.

گیاهی که به این شکل "آزار دیده‌اند" پیش از موعد گل می‌دهد.

مارک مشر، از کسانی که در این تحقیقات مشارکت داشته گفته است " فکر می‌کنم که تمامی شواهد به دست آمده نشان می‌دهد که زنبورها عمدا به گیاهان آسیب می‌زنند تا آنها را وادار کنند زودتر گل بدهند تا بتوانند از گرده آنها برای خوراک خود استفاده کنند."

وقتی پژوهشگران در صدد برآمدند با تقلید از زنبور مخملی، همان نوع آسیب را به گیاه بزنند، موفق نشدند به همان نتیجه برسند.

گیاهانی که زنبورهای مخملی آنها را گاز گرفته بودند سی روز جلوتر از سایر گیاهان و بیست و پنج روز زودتر از گیاهانی که پژوهشگران سوراخ کرده بودند گل دادند.
به نظر پژوهشگران، دلیل زودتر به گل نشستن گیاهان فقط گاز گرفتن نیست.

پرفسور کنسوئلو دی مورائس، یکی دیگر از دست اندرکاران این پژوهش می‌گوید: "ما به بهترین نحوی که می توانستیم کوشیدیم از رفتار زنبورها تقلید کنیم اما به نظر می‌رسد که زنبورها شگرد خاصی دارند که باعث گل دادن سریعتر گیاهان می‌شود."

این شگرد خاص ممکن است با مایع موجود در دهان زنبور یا عوامل دیگری مرتبط باشد که هنوز مشخص نیست و پژوهشگران در صدد ادامه تحقیق در باره آن هستند.

آسیبی که زنبور به برگ گل می‌زند شکل خاصی دارد که پژوهشگران توانسته‌اند آن را شناسایی کنند.

به گفته آقای مشر این آسیب به شکل "نوعی برش مدور در برگ است." او می‌افزاید که یکی از دانشجویان او گفته است که یک بار هنگام صرف سالاد متوجه شد که روی برگ برشی شبیه همان برش مدور وجود دارد که احتمالا توسط زنبور مخملی ایجاد شده بود.

نکته جالب اینکه وقتی که به اندازه کافی گرده وجود داشته باشد، زنبورهای مخملی به برگ گیاهان آسیی نمی‌زنند. این نوع رفتار، خاص زنبورهای وحشی است.

البته دلیل دیگری هم می‌تواند وجود داشته باشد به این معنی که مبتکر گاز گرفتن زنبورها نباشند بلکه خود گیاهان ابتکار عمل را در دست داشته باشند.

وجود حشرات برای گرده افشانی بسیاری از گیاهان جنبه حیاتی دارد و ممکن است خود گیاه چنان تکامل یافته باشد که با دریافت علامت گاز گرفتن توسط زنبور، پیش از موعد گل دهد تا از خدمات این حشره در گرده افشانی برخوردار شود.

در نهایت، کشف اطلاعات بیشتر در مورد رابطه بین زنبور مخملی و گل دهی گیاهان برای بقای این حشره در برابر خطرات ناشی از تغییرات زیستی محیطی لازم است.

پرفسور دی مورائس می‌گوید: "جالب است که واقعا دانش ما درباره موجوداتی که فکر می‌کنیم کاملا آشنا هستند چه اندازه ناقص است و کشف هر واقعیت جدید درباره آنها باعث تعجب می‌شود که طبیعت در گوناگونی خود تا چه اندازه ماهر و هوشمند رفتار می‌کند."