نیمکت‌های لرزان مربیان خارجی؛ دخالت رهبر ایران یا بی‌پولی تحریم‌ها؟

روز شانزدهم مرداد، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، از بی‌میلی خود برای حضور مربیان خارجی در ورزش ایران پرده برداشت.
 
او که در جمع مدال‌آوران المپیادهای علمیِ جهانی و همچنین اعضای تیم والیبال جوانان ایران که قهرمان جام جهانی شده بودند سخنرانی می‌کرد گفت: "درباره‌ سرمربی ایرانی هم همیشه اعتقادم این بوده و واقعا معتقدم این (مربی ایرانی) برای کشور ما، باشگاه‌ها و مجموعه‌های ایرانی شایسته‌ است."
 
رهبر ایران در ادامه با این جمله که "البته دخالتی نمی‌کنم اما لزومی هم (به حضور مربی خارج) وجود ندارد" نظرش را پیشنهاد دانست نه توصیه عملی.
 
اما همین "نظر" یا "پیشنهاد" رهبر جمهوری اسلامی ایران، طی یک ماه اخیر تا چه اندازه معادله حضور مربیان خارجی را در ورزش و فوتبال ایران تغییر داده است؟
 
این نخستین باری نبود که آیت‌الله علی خامنه‌ای، مخالفت خود را با حضور مربیان خارجی در ورزش ایران اعلام کرد. او سابقه‌ای طولانی در اظهارنظرهای صریح ورزشی دارد. از پیام‌های تبریک برای قهرمانان المپیک و جهانی تا بوسه‌زدن بر پیشانی حمید استیلی برای باز کردن دروازه تیم ملی آمریکا در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه.
 
یکی از روشن‌ترین مخالفت‌های رهبر جمهوری اسلامی ایران با حضور مربیان خارجی در ایران ۲۱اسفند ۱۳۹۱ بود. او که در جمع مدال‌آوران المپیک و پارالمپیک سخنرانی می‌کرد به صراحت گفت: "وقتی که شما از یک مربی داخلی برای فوتبال یا بسکتبال یا والیبال یا کشتی یا هر ورزش دیگر استفاده می‌کنید، من خوشحال می‌شوم."
 
به نظر می‌رسید رهبر ایران "نقدهای فنی" هم به حضور برخی مربیان خارجی در ورزش ایران داشته باشد: "بعضی از مربی‌های خارجی خوبند، بعضی‌شان خوب نیستند؛ پول هم زیاد می‌گیرند، توقع هم زیاد دارند، گاهی کار هم انجام نمی‌دهند."
 
پس از سخنرانی آقای خامنه‌ای، تغییر محسوسی در چیدمان مربیان خارجی رشته‌های مورد نظر رهبر ایران در رشته‌های فوتبال و والیبال در رده ملی به وجود نیامد. اما مهمد بچیروویچ سرمربی اسلوونیایی تیم ملی بسکتبال و باشگاه مهرام برای همیشه از ایران رفت.
 
باشگاه پرسپولیس که از شهریور ۱۳۸۳ تا آن زمان با مربیان خارجی مانند راینر سوبل، آری‌ هان، مصطفی دنیزلی، نلو وینگادا، زلاتکو کرانچار و مانوئل ژوزه همکاری کرده بود، پس از این سخنرانی، بیش از سه سال با مربیانی مانند یحیی گل‌محمدی، علی دایی و حمید درخشان روزگار گذراند. امیر قلعه‌نویی، پرویز مظلومی و علیرضا منصوریان هم مربیان استقلال در همین بازه زمانی تا سال ۱۳۹۶بودند.
 
اما مهم‌ترین دلیل سخت‌ شدن کار مربیان خارجی در ایران، نه فقط مخالفت آقای خامنه‌ای که تشدید تحریم‌های بانکی و اقتصادی علیه ایران بود.
 
علی کفاشیان رییس وقت فدراسیون فوتبال ایران آبان ۱۳۹۲ گفته بود: "مطالبات ما از فیفا و کنفدراسیون آسیا به دست‌مان نمی‌رسد." او ادعا کرده بود در صورتی که حدود یک و نیم میلیون دلار پول بلوکه شدن فدراسیون فوتبال به ایران نرسد احتمال قطع همکاری با کارلوس کی‌روش پیش از آغاز جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل وجود دارد.
 
همین معضل البته الان و با بازگشت دوباره تحریم‌های آمریکا پس از لغو برجام، به شکلی جدی‌تر برای ورزش ایران به وجود آمده است.
 
اول مرداد امسال وکیل حقوقی فدراسیون فوتبال ایران ضمن اعلام شکایت از وزارت خزانه‌داری آمریکا به فدراسیون جهانی فوتبال، به روزنامه خبرورزشی گفت: "فیفا به ما اعلام کرده که با وزارت خزانه‌داری آمریکا مکاتبه و دخالت مستقیم سیاست در ورزش به واسطه تحریم‌ها را به این کشور گوشزد کرده، اما تا کنون وزارت خزانه‌داری آمریکا پاسخی نداده و اقدامی نکرده است."
 
ایران تنها کشوری نیست که هدف تحریم‌های اقتصادی و بانکی آمریکا قرار گرفته است. در حال حاضر آمریکا کشورها، نهادها و شخصیت‌های دولتی، سیاسی، نظامی و اقتصادی ایران، کره شمالی، سوریه، سودان، کوبا، ونزوئلا و بسیاری کشورهای دیگر را تحریم کرده است. اما شدیدترین تحریم‌های اقتصادی متوجه کشور و مقام‌های سیاسی ایران است.
 
سوم شهریور امسال روزنامه ایتالیایی گاتزتا دلواسپورت از نارضایتی آندره‌آ استراماچونی به دلیل پرداخت نشدن مطالبات مالی و همین‌طور خلف وعده‌های مدیران باشگاه استقلال خبر داد. دوازده شهریور نیز سایت ورزش سه به "عصبانیت گابریل کالدرون سرمربی پرسپولیس از بی‌پولی در باشگاه" اشاره کرد و نوشت: "روز گذشته جونیور بازیکن برزیلی پرسپولیس ۵۰ هزار دلار ازمدیران باشگاه گرفت، اما سرمربی آرژانتینی و دستیارانش هنوز پولی دریافت نکرده‌اند." این رفتار متناقض، برای سرمربی آرژانتینی پرسپولیس غیرقابل باور بود.
 
به نظر می‌رسد باشگاه‌هایی که مربیان خارجی را با سلام و صلوات و طی مذاکراتی سخت وارد ایران کردند، حالا میل چندانی به ادامه همکاری با آن‌ها ندارند.
 
در این میان سکوت و عدم رضایت مارک ویلموتس سرمربی تیم ملی فوتبال ایران هم این پازل را کامل می‌کند. ۱۹تیر امسال خبرآنلاین با اعلام نارضایتی سرمربی بلژیکی تیم ملی ایران از وضعیت موجود مدعی شد که "پیش‌قرارداد ویلموتس هنوز از سوی فدراسیون فوتبال پرداخت نشده" و فدراسیون ایران با کمک وزارت‌ خارجه، به دنبال راه حلی برای پرداخت مطالبات این سرمربی بلژیکی می‌گردد.
رئیس فدراسیون فوتبال ایران می‌گوید پولی نداریم به مارک ویلموتس پرداخت کنیم درحالی که مهدی تاج رییس فدراسیون فوتبال ایران در تمام روزهای همکاری با کارلوس کی‌روش و همین‌طور در نخستین روزهای حضور مارک ویلموتس در ایران، تلاش می‌کرد وضعیت فدراسیون فوتبال و همکاری با مربیان خارجی را با ثبات نشان دهد، این بار رویه‌اش را به صورتی آشکارا تغییر داده است.
 
آقای تاج ده شهریور به خبرنگاران گفت: "نه تنها هنوز قسط اول سرمربی تیم ملی را ندادیم که تا چند روز دیگر نیز قسط دوم او سر می‌رسد و ما پولی نداریم به مارک ویلموتس پرداخت کنیم."
 
همچنین یکی از اعضای هیات رییسه فدراسیون فوتبال ضمن تشکر از "نجابت مارک ویلموتس" گفت که فدراسیون هم‌چنان به دنبال راهی برای تامین دو قسط قرارداد ویلموتس است اما بعید به نظر می‌رسد به زودی این مبلغ آماده شود.
 
سایت ورزش سه سکوت مارک ویلموتس را "نرمش قهرمانانه" این مربی خوانده بود. نرمش قهرمانانه، یکی از استعاره‌های سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای پیش از اغاز مذاکرات تیم هسته‌ای و وزارت‌خارجه ایران برای به ثمر رساندن برجام شد.
 
سکوت آقای ویلموتس، فریاد و اعتراض آقای استراماچونی در رسانه‌های ایتالیایی و گلایه‌های آقای کالدرون در اتاق مدیران باشگاه، همگی نشانه‌هایی از احتمال کم‌رنگ شدن همکاری این مربیان در آینده‌ای نزدیک با فوتبال ایران را دارد.
 
در این بین، دقیقا یک روز پس از سخنرانی آقای خامنه‌ای، روزنامه سازندگی با تیتر "رهبر انقلاب: باید مربی ایرانی داشته باشیم" در صفحه اول، به صورت غیرمستقیم به استقبال خروج دسته جمعی مربیان خارجی از ورزش و فوتبال ایران رفت. روزنامه کیهان اما کمی بعد واکنش نشان داد و بخش کاملی از سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی را انتشار داد.
 
روزنامه کیهان از قول رهبر ایران نوشت: "بنده دخالتی نمی‌کنم که بگویم این کار بشود، این کار نشود. حالا بعضی‌ها بی‌خودی احساس لزوم می‌کنند و می‌خواهند این را اثبات کنند. بنده توی کَتم نمی‌رود که این واقعا یک چیز لازمی‌است؛ نه نخیر." این روزنامه اصول‌گرا معتقد بود روزنامه سازندگی با انتخاب این تیتر، به دنبال "اهدافی خاص" است.
 
به نظر می‌رسد بیش از آن‌که رهبر جمهوری اسلامی ایران تصمیم یا برنامه‌ای برای مهندسی یا بومی‌سازی نیمکت مربی‌گری ورزش ایران داشته باشد، بهانه‌های لازم برای تغییرات در چارت فنی باشگاه‌ها و تیم‌های ملی به مدیران داده شده است.
 
شاید همانند سال ۱۳۹۲ که محمد رویانیان مدیرعامل وقت باشگاه پرسپولیس، در گفت‌وگو با رادیو جوان، ادامه همکاری با یحیی گل‌محمدی یا مذاکره با علی دایی را "در جهت منویات" رهبر ایران دانست، این بار نیز مدیران ورزش ایران از سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای برای عزل و نصب‌های آینده خود دستمایه‌ای بسازند.