راز پیدا شدن صدها جفت کفش ورزشی نو در سواحل مختلف دنیا

بی بی سی ،همیش مک‌کی

در طول سال گذشته صدها جفت کفش‌ ورزشی پوشیده نشده در سواحل مختلف دنیا، از برمودا تا باهاما و از ایرلند تا اورکنی پیدا شدند. اما این که چرا این اتفاق افتاده و دلیلش چیست، سوالی است که دانشمندان به دنبال جوابی برای آن هستند.
 
در سپتامبر ۲۰۱۸، در جزیره فلورس واقع در مجمع‎الجزایر آزور، گوی ریبیرو متوجه چیزهای عجیبی شد که آب با خود به ساحل می‎آورد.
 
تعداد این اشیاء در ابتدا انگشت‎شمار بود؛ اشیا معمولی گم شده که در مقایسه با میزان زباله‎ای که انسان‎ها وارد آب اقیانوس‌ها می‎کنند ناچیز به حساب می‎آمد.
 
کمی بعد اما معلوم شد آنچه آب به سواحل مجمع‎الجزایر آزور می‎آورد بخشی از یک مجموعه بزرگ‎تر است.
 
کتانی، دمپایی‎های لاانگشتی و انواع و اقسام کفش‎های دیگر به طور مرتب با آب به ساحل آورده می‎شدند و این موضوع نظرها را به خود جلب کرد.
 
این کفش‎ها همه برند و مدل یکسان داشتند و روی اتیکت پشت زبانه دست کم بعضی از آن‎ها تاریخ تولید یکسانی هم چاپ شده بود. جالب‏تر این که هیچ کدام از این کفش‎ها و دمپایی‎ها ظاهرا تا حالا پوشیده نشده بودند.
 
طی ماه‎های بعد، آقای ریبیرو نزدیک به ۶۰ کفش ورزشی نایک و تعداد زیادی کفش تولید برندهای دیگر در ساحل پیدا کرد. موضوعی که خبرش به تدریج همه جا پیچید.
یکی از چندین کفش ورزشی نایک که لیام مک‎نامارا در ساحل غربی ایرلند پیدا کرد. او گفت بیشتر از ۱۰۰ لنگه کفش پیدا کرده است ۷  ماه بعد، ۲ هزار و ۲۵۰ کیلومتر آن‎‎طرف‎تر، در کورنوال بریتانیا تریسی ویلیامز متوجه اتفاقی مشابه شد. او می‎گوید: "یکی از دوستانم که در ایرلند زندگی می‎کند از من پرسید در ساحل کفش پیدا کرده‎ام. روز بعد به ساحل رفتم و چند تایی پیدا کردم. "
 
" نظافتچیان ساحل و ساحل‏روب‎ها معمولا با هم در تماسند. به همین دلیل وقتی آب اشیا خاصی را با خود می‎آورد زود مطلع می‎شویم و دنبالش می‏گردیم."
 
علاوه بر مجمع‎الجزایر آزور و جنوب غربی انگلستان، سواحل برمودا، باهاما، فرانسه، ایرلند، اورکنی و جزایر مانش هم تاکنون شاهد اتفاقی مشابه بوده‎اند.
 
آقای ریبیرو می‎گوید: "طبق تحقیقاتی که من انجام داده‎ام، این کفش‎ها احتمالا متعلق به ۷۰ تا ۷۶ کانتینری هستند که از عرشه کشتی مارکس شانگهای به آب افتاده‎اند."
 
اوایل بهار سال گذشته، کشتی کانتینری مارکس شانگهای با ۳۲۴ متر طول و گنجایش بیش از هزار کانتینر، از نورفک در ایالت ویرجینای آمریکا به سمت جنوب ساحل شرقی آمریکا و شهر چارلستون در کارولینای جنوبی در حرکت بود.
 
این کشتی عصر روز سوم مارس، در ۱۷ مایلی خلیج کوچک اورگان در نزدیکی ساحل کارولینای شمالی گرفتار طوفان شد و باد شدید و امواج خروشان آب تعدادی از کانتیرهای آن را از عرشه به آب انداخت.
تولید کنندگان این دمپایی لاانگشتی - که به نظر می‎آید جاهایی از آن گاز زده شده- به بی‌بی‌سی گفتند بخشی از محصولاتشان که در کشتی مارکس شانگهای بوده، گم شده است در آن زمان رسانه‎ها گزارش دادند که نیروهای امدادی موفق به پیدا کردن ۹ کانتینر معلق روی آب شدند. اما ۷ تا از آن‎ها کمی بعد زیر آب رفتند.
 
نمی‎توان با قطعیت گفت که همه کفش‎های پیدا شده متعلق به کشتی مارکس شانگهای بوده‌اند. هم زودیاک ماریتیم، کمپانی مالک این کشتی و هم شرکت تولید پوشاک نایک ترجیح دادند به سوالات بی‌بی‌سی در این رابطه پاسخ ندهند. با این حال دو برند کفش با نام‎های "تراینگل" و " گریت وولف لاج" تأیید کردند محصولاتشان که در ساحل پیدا شده بخشی از بار کشتی مارکس شانگهای بوده‎ است.
 
آقای ریبیرو البته تنها نظافتچی ساحل نیست که معتقد است این کفش‎ها از کشتی مارکس شانگهای آمده‌اند. لیام مک‌نامارا، از شهر کانتی کلیر در ساحل غربی ایرلند بیش از ۱۰۰ لنگه کفش پیدا کرد که بیشترشان نایک بودند. به عقیده او این کفش‎ها " به طور قطع" از این کشتی باربری به آب افتاده‎اند.
 
او می‎گوید: " یک کمپانی گفته باری که در این کشتی داشته گم شده و یک شرکت دیگر هم زیر آب رفتن محموله‎اش را تأیید کرده است. سر و کله این کفش‎ها همه جا پیدا شده است."
اما اتفاقاتی شبیه به این چه عواقبی می‎توانند داشته باشند؟
لارن آیلز، عضو انجمن حفاظت از دریا و اقیانوس‎ها می‎گوید: " این‎ها هر چه هستند - چه به کف اقیانوس بروند چه آب آن‎ها را به ساحل بیاورد - تأثیری زیان‎بار بر حیات وحش دریایی خواهند داشت. این کفش‎ها با گذشت زمان به میکروپلاستیک تجریه خواهند شد، ذرات بسیار ریز پلاستیکی که تأثیری بسیار زیادی بر حیات وحش شگفت‎آور بریتانیا و تمام دنیا خواهند داشت."
 
برآوردها یکسان نیستند اما گفته می‎شود سالانه نزدیک به ۱۰ میلیون تن پلاستیک به اقیانوس‎ها وارد می‎شوند.
خانم آیلز در پاسخ به این سوال که ورود محتویات این کانتینرها به اقیانوس چه میزان آلودگی ایجاد خواهد کرد، می‎گوید: "فکر نمی‎کنم اطلاعات کافی برای رسیدن به یک نتیجه قطعی وجود داشته باشد."
 
بنا بر تخمین شورای جهانی حمل و نقل آبی از مجموع ۲۱۸ میلیون کانتینری که سالانه توسط کشتی‎های باربری منتقل می‎شوند، کمی بیش از ۱۰۰۰ کانتینر به آب می‌افتند. دکتر کرتیس ابسمیر، دانشمند اقیانوس‎شناس اوایل دهه ۱۹۹۰ به نایک کمک کرد محموله کفش‎هایش را که در آب افتاده بود جمع کند. او معتقد است رقم واقعی احتمالا بالاتر از این است: "این رقمی است که این صنعت دوست دارد مطرح کند. من فکر می‎کنم هر سال چندین هزار کانتیتر در آب می‎افتند. سوال اصلی اما این است آن‎ها حاوی چه چیزی هستند؟"
 
دکتر ابسمیر می‎گوید دانستن جواب این سوال دست کم به تخمین میزان باری که به دریا ریخته شده، کمک می‎کند: " یک کانتینر گنجایش حدود ۱۰ هزار کفش کتانی را دارد. بنابراین اگر ۷۰ کانتیتر را در ده هزار کفش کتانی ضرب کنیم، متوجه می‎شویم حداکثر ۷۰۰ هزار کفش کتانی می‎تواند در آب وجود داشته باشد."
 
چنین اتفاقاتی هر چند برای محیط زیست زیان‎آور هستند اما می‎توانند به دانشمندان در شناخت بیشتر اقیانوس‎ها و جریان‎های آبی آن‎ها کمک کنند.
 
در حالیکه آب تعداد زیادی از کفش‎های کشتی مارکس شانگهای را به ساحل‎ آورده، تعداد بیشتری از آن‎ها احتمالا در شبکه‎ای از جریان‎های آبی قدرتمند اقیانوس اطلس. شمالی گیر کرده‎ افتاده‎اند.
 
به گفته دکتر ابسمیر، این که کفش‎ها چه زمانی و کجا پیدا می‎شوند می‎تواند به ما بگوید سرعت این جریان‎های آبی چقدر است: "اگر در مدت زمانی کمی بیشتر از یک سال نیمی از مسیر اقیانوس اطلس شمالی ( از کارولینای شمالی تا بریتانیا) را طی کرده باشند، یک دور گردش کامل در این اقیانوس برای آن‎ها نزدیک به سه سال طول خواهد کشید. البته دانشمندان اقیانوس‎شناس زیاد روی این موضوع مطالعه نکرده‎اند. "
دکتر ابسمیر می‎گوید حتی شکل کفش‎ها می‎توانند مشخص کنند آن‎ها دست آخر از کجا سر در خواهند آورد: "کفش‎های کتانی پای راست و چپ با ورزش باد در جهت‎های مختلف حرکت می‎کنند و به جاهای مختلفی می‎روند. بنابراین در بعضی از سواحل فقط کفش‎های مربوط به پای چپ پیدا می‎شوند و در برخی دیگر فقط کفش‎های مربوط به پای راست."
 
با وجود انتقادهایی که نسبت به صنعت کشتیرانی تجاری وجود دارد، دکتر ابسمیر معتقد است این صنعت در مسیر بهتری پا گذاشته هر چند به گفته او آن‎ها کارهای بیشتری می‎توانستند انجام دهند: " چیزی حدود ۳۰، ۴۰ ، ۵۰ سال طول می‎کشد تا اقیانوس از شر این آشغال‎ها خلاص شود. به نظرم کمپانی‎هایی که بارشان به آب می‎افتد فکر می‎کنند ما این موضوع را فراموش می‎کنیم. اما آب این محصولات را به ساحل می‎آورد. باید چه کار کرد تا کمپانی‎ها مسئولیت این اتفاقات را بپذیرند؟ در حال حاضر هیچ کس پاسخگو نیست."
 
بخشی از مشکل این است که شرکت‎ها تنها در صورتی موظفند مفقود شدن کانتینرهایشان را گزارش دهد که یا برای سایر کشتی‎ها خطر ایجاد می‎کنند یا محتوی موادی باشند که برای محیط زیست دریایی مضرند مثلا مواد شیمیایی خورنده یا سمی.
 
هر چند از نظر انجمن حفاظت از دریاها و اقیانوس‎ها محصولاتی مثل کفش‎های ورزشی به محیط زیست آسیب می‎زنند، اما طبق قانون آن‎ها در دسته بارهای "زیان آوری" که مفقود شدن‎شان باید گزارش داده شود، قرار نمی‎گیرند.
 
سازمان جهانی دریانوردی به بی‌بی‌سی گفت روند تشخیص و گزارش کانتینرهای گم‎شده به کار بیشتری نیاز دارد و این سازمان همچنین برای رسیدگی به مسأله زباله‎های پلاستیکی که کشتی‎ها به آب می‎ریزند، یک برنامه اجرایی مفصل طراحی کرده است."
تریسی ویلیام هر روز ساعت ها وقت صرف تمیز کردن ساحل نزدیک به محل زندگی خود می‎کند برای خانم ویلیامز که روزی چند بار ساحل نزدیک خانه‎اش در منطقه نیوکوی شهرستان کورنوال در جنوب غربی انگلستان را تمیز می‎کند، هیچ راه‎حل آسانی وجود ندارد.
 
او می‎گوید: "هیچکس نمی‎خواهد محصولاتش در سواحل پخش شوند و اقیانوس را آلوده کند. اما به نظرم بهتر است شرکت‌ها نسبت به محصولاتشان، روراست‎تر باشند. این که اشتباهشان را بپذیرند و بگویند: بله، یک حادثه اتفاق افتاده است."
 
آقای مک‎نامارا می‎گوید: "از این دست اتفاق‎ها پیش خواهد آمد اما به نظر می‎آید هیچکس نمی‎خواهد مسئولیتشان را به گردن بگیرد. حرف آخر را باید شرکت‎های باربری بزنند چون آن‎ها مسئول بار خود هستند."