صد سالگی سیتروئن : ماجرای ژیان ، رنو و سایپا

 سیتروئن ژیان مدل ۱۹۷۲رادیو فردا :جواد عسگری

شرکت سیتروئن صد سالگی خود را جشن می‌گیرد؛ این خودروساز فرانسوی را می‌توان از تاثیرگذارترین خودروسازان جهان دانست، شرکتی که در ایران نیز سبب شکل‌گرفتن شرکت سایپا شده است.
 
شرکت سیتروئن در سال ۱‍۹۱۹ توسط آندره سیتروئن تاسیس شد. از نظر تاریخ شکل‌گیری، این شرکت پس از رنو و پژو در فرانسه شکل گرفت اما در ادامه از بسیاری نظرها از این دو رقیب خود جلو افتاد و به سبک خاص خود در جهان اتومبیل رسید.
 
این شرکت از پرافتخارترین شرکت‌های جهان در مسابقات اتومبیل‌رانی است و در سبک‌های مختلف اتومبیل‌رانی دارای افتخارات فراوانی است. گذشته از این بسیاری از فناوری‌ها را هم سیتروئن به صنعت خودرو آورده است.
 
این شرکت برای نخستین بار از سیستم‌های تعلیق متغییر بادی در خودروهای خود استفاده کرد. هندلینگ و فرمان‌پذیری بالای خودروهای سیتروئن همیشه در صنعت خودرو معروف بوده است و باز هم این شرکت بود که با معرفی خودرو 2CV که بعدها بر اساس آن ژیان (سیتروئن دایان) ساخته شد، مسیر جدیدی را برای تولید خودروهای ارزان‌قیمت، کم‌مصرف و اقتصادی در صنعت خودروی جهان باز کرد. سیتروئن این روزها به دنبال توسعه خودروهای خودارن و برقی است.
سیتروئن در نمایشگاه ژنو سیتروئن و ایران
شرکت سیتروئن نقش پررنگی در صنعت خودرو در ایران داشته است این شرکت سبب ایجاد دومین خودروساز ایران، یعنی شرکت سایپا شده است. شرکتی که هم اکنون همه‌گیرترین خودروی ایران، پراید را تولید می‌کند.
 
آنتوان آیسه در سال ۱۳۴۵ با خرید زمینی به بهای متری سه ریال از ارتش ایران، زمینه تاسیس سایپا را فراهم کرد. آیسه یک شهروند ارمنی لبنانی‌ایرانی بود. به دلیل اصالت لبنانی وی رابطه زیادی با فرانسوی‌ها داشت.
 
او با کمک کریستین اودس که از مدیران سیتروئن فرانسه و همکلاسی دوران تحصیل فرزند آیسه بود، کار را با سیتروئن آغاز کرد. البته در آن زمان مشخص نبود با وجود انبوه خودروهای آلمانی و آمریکایی در ایران، سیتروئن چه آینده‌ای دارد اما آیسه معتقد بود طبقه متوسط در حال شکل‌گیری ایران، نیاز به خودرویی کم مصرف و اقتصادی دارد.
پوستری از سال ۱۳۵۳ ​ آیسه با این ایده توانست موافقت سیتروئن و دولت ایران را برای تولید محصولات ارزان‌قیمت فراهم کند. وی در اواخر سال ۱۳۴۵ شرکت ایرانی تولید اتومبیل سیتروئن (SAIPAC) را ثبت کرد در این شرکت سیتروئن فرانسه سهام‌دار بود ولی بیشتر سهام در اختیار خانواده آیسه قرار داشت.
 
ابتدا تولید محدود خودرو 2CV در سایپا انجام شد. این اتومبیل، یک خودروی بسیار ارزان‌قیمت فرانسوی بود که برای طبقه کارگر ساخته شده بود. خودرویی که یک موتور دو سیلندر هوا خنک داشت و تعمیر و نگهداری آن کم‌هزینه و آسان بود.
هنوز هم این طرف و آن طرف ایران، ژیان را می‌شود دید پس از تولید محدود این مدل، تولید گسترده ژیان یا سیتروئن دایان آغاز شد. بهای پایین این خودرو سبب شد شرکت تازه تاسیس آیسه جان بگیرد. قیمت خودرو در اوایل عرضه در حدود هشت هزار تومان بود این قیمت پس از چند سال به ۱۳ هزار تومان رسید. سیستم تعلیق مستقل این خودرو سبب شده بود این خودرو برای جاده‌های ناهموار ایران گزینه مناسبی باشد. از طرفی معروف شده بود این خودرو چپ نمی کند. وزن خودرو سبک، تعمیرش ساده و مصرف سوخت خودرو هم بسیار پایین بود.
 
تولید ژیان تا سال ۱۳۵۹ ادامه داشت و در این مدت بیش از ۱۲۳ هزار دستگاه از این خودرو تولید شد. مدل‌های دیگری از این خودرو مانند پیکاپ و ماهاری هم در ایران تولید شدند؛ تا در نهایت ژیان به روزهای پایانی خود نزدیک شود.
مدیر امور اجرایی و مدیرعامل سیتروئن در کنار مدل سی۳ در نمایشگاه پاریس ژیان در حال قدیمی شدن بود و خانواده آیسه در چرخشی سریع به سمت رنو رفتند. رنو در آن سال‌ها مدل موفق رنو پنج را معرفی کرده بود که می‌توانست برای قشر متوسط ایران گزینه بسیار بهتری نسبت به محصولات سیتروئن باشد.
 
برای تولید رنو، خانواده آیسه تصمیم گرفتند اسم سیتروئن را از اسم شرکت حذف کنند در نهایت اسم به «شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل» تغییر کرد و نام سایپا (SAIPA) از حروف اول ترجمه فرانسه این اسم استخراج شد.