الکس هاردی ، پسر ۲۳ ساله ای که پس از ختنه شدن ، خودکشی کرد

الکس هاردی برای مادرش، لزلی رابرتز نامه‏ ای نوشت تا او را از تصمیمش مطلع کند بی بی سی ،کارولین لوبریج

"خیلی زود متوجه شدم این اتفاق یک فاجعه بوده ... من همان سال ۲۰۱۵ مرده بودم، نه الان."
 
لزلی رابرتز وقتی آخرین ایمیل پسرش الکس هاردی را خواند، بهت‎زده شد. ایمیل طوری تنظیم شده بود که روز ۲۵ نوامبر ۲۰۱۷ به دست او برسد، ۱۲ ساعت بعد از این که الکس خودکشی کرده بود. کمتر از یک ساعت قبل از دریافت ایمیل، یک مأمور پلیس در خانه لزلی را زد تا خبر مرگ پسرش را به او بدهد.
 
الکس ۲۳ ساله، جوانی باهوش بود و سابقه بیماری روانی نداشت. به همین دلیل بود که لزلی نمی‎توانست درک کند چرا خودکشی کرده است.
 
الکس در ایمیل خود توضیح داده بود که چطور دو سال قبل از آن پوست نوک آلتش را برداشته بودند. عمل جراحی که در دنیا به اسم "ختنه" شناخته می‎شود اما او معتقد بود باید نام "ناقص سازی اندام جنسی مردانه" را به آن بدهند.
 
الکس تا وقتی زنده بود در مورد این موضوع چیزی به خانواده و دوستانش نگفت، حتی لزلی هم خبر نداشت. او در ماه‎های بعد سعی کرد اطلاعات بیشتری در مورد ختنه کسب کند. می‎خواست بداند چرا این اتفاق تا این حد پسرش را تحت تأثیر قرار داده و او را به این نتیجه رسانده که خودکشی تنها راه چاره است.
لزلی می‏گوید سال ۱۹۹۴ وقتی طعم مادر شدن را چشید، رویایش به حقیقت پیوست لزلی سه پسر داشت و الکس بزرگ‏ترین آن‏ها بود. فرزندی که سال‏ها برای تولدش انتظار کشیده بود و در نهایت بعد از درمان ناباوری او را به دنیا آورد.
 
او می‎گوید سال ۱۹۹۴ وقتی طعم مادر شدن را چشید، رویایش به حقیقت پیوست: " او همه آن چیزی بود که آرزویش را داشتم. خوش ‏قیافه و آرام بود و برادر کوچکش توماس که با ادامه درمان‎ها تقریبا سه سال بعد به دنیا آمد را خیلی دوست داشت." رابطه الکس با کوچکترین برادرش هم خیلی خوب بود. جیمز وقتی او ۱۳ ساله بود، به دنیا آمد. دیوارها و لبه پنجره‎های خانه لزلی در چشر (شمال غربی انگلستان) پر است عکس‎های این سه برادر.
 
الکس دانش‎آموز موفقی بود و به ویژه در ادبیات انگلیسی استعداد داشت. تا جایی که مدرسه دوران تحصیلش برای بزرگداشت او جایزه الکس هاردی را به راه انداخت. جیسون لووی که حالا دبیر دبیرستان شده، می‏گوید: " الکس عاشق تاریخ بود اما من به عنوان معلم انگلیسی او می‎دیدم که در نوشتن واقعا استعداد دارد."
 
وقتی ۱۴ ساله بود از طرف مدرسه برای تور اسکی به کانادا سفر کرد و آنجا بود که عاشق این کشور شد. وقتی بچه بود از اسکی کردن لذت می‏برد و این سفر دوباره این عشق را در او بیدار کرده بود. بنابراین، وقتی ۱۸ ساله شد، تصمیم گرفت یک سال دانشگاهش را عقب بیندازد و برای زندگی به کانادا برود.
 
لزلی می‏گوید: "عاشق کانادا شده بود. کلی دوست پیدا کرده بود و در کارش هم ترفیع گرفته بود. بعد از یک سال زنگ زد و گفت می‏خواهد یک سال دیگر هم از دانشگاه مرخصی بگیرد. در پایان سال دوم هم دوباره همین کار را کرد."
الکس بسیار باهوش بود و دوران تحصیل موفقی داشت دو سال به سه سال و سه سال به چهار سال تبدیل شد. الکس موقع مرگش ۵ سال می‏شد که در کانادا زندگی می‏کرد و اقامتش را هم گرفته بود. مادرش می‏گوید: " به او لقب نابغه انگلیسی را داده بودند. آدم باهوشی که از بریتانیا آمده بود و به مردم برای گرفتن اقامت کانادا کمک می‏کرد."
 
لزلی چند بار به دیدن الکس رفته بود، هم خودش به تنهایی و هم همراه برادرهای او و ناپدری‌اش. آن‎ها خانواده‎ای صمیمی بودند اما الکس هیچوقت در مورد مشکل آلت تناسلی‎اش به آن‎ها چیزی نگفت. تا این که در آخرین ایمیل خود نوشت: " پوست سر آلت تناسلی‏‎ام خیلی سفت بود و این مسأله از اواخر دوران نوجوانی برایم مشکل درست می‏کرد. پوست سر آلت تناسلی ‏ام موقعی که باید، به عقب برنمی‎گشت و بارها در اتاق خواب باعث خجالت و شرمساری‌ام شده بود."
در سال ۲۰۱۵، الکس که هنوز از این مسأله رنج می ‏کشید مشکلش را با یک پزشک در کانادا در میان گذاشت. او هم برایش پماد استروئید تجویز کرد تا پوست آن ناحیه انعطاف ‏پذیرتر شود. فقط یک هفته از مصرف پماد گذشته بود که الکس دوباره پیش دکتر رفت چون به نظرش این درمان تأثیر نکرده بود.
 
نام علمی بیماری الکس، فیموزیس است. در معنای ساده در این بیماری پوست سر آلت تناسلی آنقدر سفت است که از ناحیه ختنه گاه به عقب کشیده نمی‏شود. این مسأله در سال‏های اولیه عمر پسران کاملا طبیعی است و با بالا رفتن سن آن‏ها پوست این ناحیه هم معمولا به تدریج از نوک آلت جدا می‏شود.
 
فیموسیس همیشه هم دردسرساز نیست اما فرد مبتلا به آن ممکن است در ادرار کردن دچار مشکل شود و موقع رابطه جنسی هم درد داشته باشد. خدمات بهداشت و درمان ملی انگلستان (ان ‎اچ‏ اس) برای درمان این بیماری استروئیدهای موضعی و تکنیک‏های کششی را توصیه می‏کند و به عنوان آخرین راه حل به سراغ ختنه می‏رود.
الکس در اسکی و اسنوبوردسواری ماهر بود، اما بعد از ختنه فعالیت فیزیکی برایش دردناک شد در کانادا اما ختنه روش رایج‎تری است و پزشک متخصص بیماری‏های مجاری ادراری هم همین درمان را برای الکس تجویز کرد. او در نامه‏اش نوشته بود: " دکتر بلافاصله ختنه را پیشنهاد داد. من در مورد تکنیک‏های کششی سوال کردم و او توی صورت من نگاه کرد و به دروغ گفت این روش برایم جواب نمی‏دهد. من هم به او اعتماد کردم چون فکر کردم متخصص است و بهتر از من در این باره می‏داند. در نهایت با این که خیلی مطمئن نبودم قبول کردم ختنه شوم."
 
بعد از مرگ الکس، لزلی شروع کرد به خواندن نظراتی که در مورد این متخصص در اینترنت نوشته می‏شد و همین باعث شد به قابلیت او شک کند. یک نفر نوشته بود از وقتی کلیه ‏اش را پیش این متخصص عمل کرده، دیگر نتوانسته کار کند و او زندگی‎اش را "نابود" کرده است: "من سه فرزند جوان دارم که هر روز نگرانند من بمیرم چون شاهد درد کشیدن من هستند."
 
یک بیمار دیگر نوشته بود: "می‏توانم حدس بزنم این دکتر برای چند بیمار دیگر تشخیص اشتباه داده یا در جراحی ‏هایش گند زده و زندگی خیلی ‏ها را تباه کرده است. او به شکل خطرناکی ناشی است." در یک نظر دیگر هم آمده بود: " آن‏ها یک ابزار جراحی را در مثانه من جا گذاشتند و من تازه سه ماه بعد متوجه شدم. قبل از این که آسیبی ببینید فرار کنید."
لزلی می‏گوید: " الکس بسیار احساسی، مهربان، آرام، بی ادعا و شوخ‌طبع بود و رفتار متفاوت و جذابی داشت لزلی که با خواندن این نظرات "وحشت‏ زده" شده بود، درخواست تحقیق و بررسی در مورد این متخصص مجاری ادراری را داد. به او گفتند پرونده شکایت علیه این پزشک به جریان افتاده است.
 
کالج پزشکان و جراحان دانشگاه بریتیش کلمبیا به بی بی سی گفت: " نمی‎توانیم وجود شکایت علیه یک پزشک را فاش کنیم مگر در مواردی که شکایت به اقدام انضباطی رسمی منجر شود."
 
لزلی می‏گوید: " با تمام وجودم آرزو داشتم پسرم فرار کرده بود." متأسفانه الکس آن موقع نمی‏توانست درست در مورد این متخصص یا جراحی ختنه تحقیق کند چون لپتاپش خراب بود. سعی کرد در مورد این موضوع تحقیق کند اما معذب بود و از سوی دیگر حرف زدن با دوستان در این باره از نظر او "یک تابوی بزرگ" به حساب می‏آمد.
 
به این ترتیب الکس برای عمل جراحی که فکر می‎کرد سطحی است وقت گرفت و سال ۲۰۱۵ وقتی ۲۱ سال داشت زیر تیغ این پزشک رفت. او در ایمیل خود به مادرش با جزئیات از مشکلات جسمی که بعد از عمل دچارشان شد، نوشت. این که نوک آلت تناسلی‌ ‏اش که دیگر پوسته ‏‌ای بر روی خود نداشته تا چه حد حساس شده بود: "این تحریک ‏های همیشگی بر اثر سایش لباس واقعا عذاب‎آور بود. حالتی که حتی بعد از گذشت سال‎ها عادی نشد. تصور کن اگر پلک چشمت را ببرند، چه بلایی سر تخم چشمت می ‏آید؟"
لزلی می‎گوید دلش برای چشمان درشت و براق الکس، خنده‎ها و شوخی‏های او و محکم در آغوش گرفتن‏هایش تنگ شده است لزلی می ‏گوید: " آنقدر درد می ‏کشید که فعالیت جسمی معمولی هم برایش عذاب‏آور شده بود. او در اسکی و اسنوبوردرسواری ماهر بود و می ‏توانید تصور کنید چقدر درد می‎ کشید."
 
ترور دورکین، جراح مجاری ادراری و عضو اتحادیه جراحان مجاری ادراری بریتانیا به بیمارانش هشدار می ‏دهد که بعد از ختنه نوک آلت‏شان حساس ‏تر خواهد شد. این حساسیت اما معمولا کاهش پیدا می‏ کند. او که بیش از ۱۰۰۰ ختنه انجام داده، می ‏گوید: " همیشه به مردان می ‏گویم تا مدتی نوک آلتشان حساس‎ تر می‏شود چون آن لایه محافظی که روی آن بوده برداشته شده و حس متفاوتی خواهند داشت. بخش عمده بیماران به این شرایط عادت می ‏کنند چون مغز خودش را با سیگنال‏هایی که سلول‏های عصبی نوک آلت می‏فرستند، سازگار می‏ کند."
 
الکس علاوه بر این از اختلال نعوظ خود نوشت، همین‎طور از حس سوزش و خارش به ویژه در جای زخمی که در محل جدا شدن "فرنولوم" از آلت تناسلی او باقی مانده بود. فرنولوم یک نوار نازک از پوست است که پوست سر آلت را به سطح زیرین آن متصل می ‏کند.
الکس "عاشق" برادر کوچکش بود دکتر دورکین می ‏گوید: " فرنولوم یکی از نقاط بسیار تحریک‏پذیر اندام جنسی است و به همین دلیل تصور می ‏شود بر عملکرد جنسی تأثیر زیادی می‏ گذارد. پوست روی آلت، نوک آن و همین طور فرنولوم نقاط بسیار بسیار حساسی هستند. اما گاهی اوقات فرنولوم در جریان ختنه برداشته می ‏شود و این اتفاق لزوما بر روی عملکرد یا لذت جنسی فرد تأثیر نمی ‏گذارد."
 
اما این لایه نازک پوست برای الکس خیلی مهم بود: "حالا که آن را ندارم می ‎توانم با قطعیت بگویم که تحریک‏پذیرترین نقطه در آلت تناسلی و در کل بدن مردان است. اگر کلیتوریس تو را ببرند، تازه می ‏توانی بفهمی من چه حسی دارم."
 
الکس در مورد گرفتگی و انقباض‎ های عضلانی ‏اش هم نوشته بود، همین طور در مورد احساس های "ناخوشایندی" که تا اعماق شکمش نفوذ می ‏کرد.
 
لزلی نمی ‎داند پسرش بعد از ختنه اصلا رابطه جنسی داشته یا نه. او در ایمیل خود نوشته بود: "آنجا قبلا یک اندام جنسی داشتم و حالا فقط یک تکه گوشت بی‏ حس و آش و لاش برایم باقی مانده. جنسیتم را پاره پاره کردند. طبیعت بهتر می ‏داند؛ چطور ممکن است بریدن یک بافت سالم فرایندی که طبیعت طراحی کرده را بهتر کند؟"
 
لزلی می‏ گوید تا پیش از مرگ پسرش مثل بسیاری دیگر چیز زیادی در مورد پوست نوک آلت یا ختنه نمی ‏دانسته: "هیچ چیز در این مورد نمی ‏دانستم، فقط این که فکر می‏کردم یک جراحی معمولی است."
 
آقای دورکین می ‏گوید گاهی اوقات به پوست نوک آلت به چشم "یک لایه پوست به درد نخور" نگاه می‏شود، اما آن هم کارایی خودش را دارد: " این پوست با پوشاندن نوک آلت از آن محافظت می ‏کند. گفته می‏شود ممکن است عملکرد ایمنی هم داشته باشد. "
 
میزان ختنه در مناطق مختلف جهان متفاوت است و تا حد زیادی به محل زندگی و فرهنگ افراد بستگی دارد. بنابر آمار سازمان بهداشت جهانی، ۹۵ درصد از مردان در نیجریه ختنه شده ‎اند و این در حالیست که این آمار در بریتانیا تنها ۸.۵ درصد است.
لزلی تا زمان مرگ پسرش نمی ‏دانست او ختنه کرده است بیشتر مردانی که در بریتانیا ختنه شده ‏‌اند یا مسلمان بوده ‏اند یا یهودی، به این دلیل که ختنه بخش مهمی از دین آنهاست.
 
بنابر سرشماری سال ۲۰۱۱، مسلمانان ۴.۸ درصد و یهودیان ۰.۵ درصد جمعیت انگلستان و ولز را تشکیل می ‎دهند. افرادی که ختنه را زیر سوال می‏ برند گاهی اوقات به یهودستیزی یا اسلام‎هراسی متهم می ‏شوند. اما لزلی می ‏گوید پسرش هیچکدام آن‎ها نبوده : " از نظر من این هیچ ربطی به دین ندارد. من به انسان‏ها فارغ از مذهبی بودن یا نبودن‎شان احترام می‏ گذارم، الکس هم همین‌طور بود."
 
در کانادا، جایی که الکس زندگی می کرد، ۳۲ درصد از مردان ختنه شده ‎اند. او معتقد بود چون ختنه مردان به مسأله ‏ای عادی تبدیل شده کمتر کسی آن را زیر سوال می ‏برد. در حالیکه به ختنه زنان به چشم ناقص‏سازی جنسی آن‎ها نگاه می‏ شود و در بسیاری از کشورها غیرقانونی است.
 
او اعتقاد داشت ختنه مردان هم باید عنوان " ناقص‏سازی جنسی مردان" را بگیرد؛ دیدگاهی که جنبش روبه رشد ضد ختنه مردان در حال ترویج آن است.
 
الکس نوشته بود: " اگر من یک زن بودم (در کشورهای غربی) این عمل غیرقانونی بود، جراح جنایتکار به حساب می ‏آمد و چنین روش درمانی هرگز از سوی پزشکان توصیه نمی ‏شد. نمی‎خواهم از یک جنسیت خاص دفاع کنم اما معتقدم برابری جنسیتی باید برای همه باشد."
الکس بزرگ‏ترین فرزند لزلی بود، او سه پسر داشت فعالان کمپین مبارزه با ختنه معتقدند ختنه کردن نوزادان یا کودکان - چه دختر باشند و چه پسر- اشتباه است چون آن‎ها نمی ‎توانند رضایت خود را ابراز کنند. برای این فعالان ختنه یک مسأله حقوق بشری است.
 
الکس که ۲۱ سال از عمرش را با یک آلت تناسلی دست نخورده زندگی کرده بود، اعتقاد داشت افرادی که در کودکی یا سنین پائین ختنه شده‎ اند هرگز نمی‏ توانند بفهمند چه چیزی از آن‎ها گرفته شده. او تخمین زده بود بعد از ختنه حساسیت آلت تناسلی‎اش ۷۵ درصد کمتر شده.
 
هر چند مردانی که در بزرگسالی ختنه شده‎ اند، تجربیات به شدت متفاوتی دارند.
 
برخی از مردان رابطه جنسی ‏شان بعد از ختنه را ترجیح می‎ دهند چون دیگر از درد پوست سفت یا ملتهب نوک آلت خبری نیست. برخی دیگر گفته ‎اند حساسیت آلت تناسلی و میزان لذت جنسی‎شان به شدت کاهش یافته. برخی دیگر گفته‎ اند با وجود کاهش حساسیت آلت تناسلی، تغییری در میزان لذت جنسی خود حس نکرده ‎اند. عده ‏ای از این که ختنه کرده ‎اند، راضی‎ هستند و برخی دیگر مثل الکس به شدت پشیمان شده‏ اند.
 
الکس بعد از ختنه سراغ پزشکان و روانشناسان زیادی رفت اما در مورد مشکلات خود به خانواده و دوستانش چیزی نگفت. لزلی می ‌گوید: " در طول آن دو سال با او بودم و اگر بگویم حس نکردم مشکل دارد، دروغ گفته‏ ام. از او می ‎پرسیدم چیزی اذیت ‏ات می‏کند؟ حالت خوب است؟ و او به من اطمینان می‏ داد که مشکلی وجود ندارد."
 
لزلی که قبلا معلم بوده حالا امیدوار است بتواند به مدارس مختلف سر بزند و با مردان جوان در مورد مشکلاتشان حرف بزنند، حتی اگر این مشکلات بسیار شخصی باشند: " به نظرم همه می ‏دانیم که پسرها به اندازه دخترها تمایل ندارند در مورد مشکلاتشان حرف بزنند اما فکر می‏کنم ختنه در حال حاضر یک موضوع به شدت تابو است. الکس خیلی تودار بود و قطعا هیچوقت نمی ‏گفت چه مشکلی دارد و چقدر درد می‏ کشد. او به من چیزی نگفت و من هم نمی ‏دانستم."
 
فقط یک هفته بعد از مرگ الکس، یکی از دوستان لزلی در مورد ختنه خود با او حرف زد: "او به من گفت در حالت عادی متوجه مشکلش نمی ‎شد، اما ۱۰ سال پیش در بزرگسالی ختنه کرده و از آن موقع هر روز درد کشیده است. این طور که پیداست این مشکل بیشتر از آنچه که فکر می ‏کنیم رایج است."
الکس برای تولد ۲۱ سالگی خود به همراه مادرش به تماشای نهنگ ‏ها رفت دکتر دورکین می ‏گوید مشکلات جدی بعد از ختنه به ندرت پیش می ‎آیند اما بی‎ سابقه هم نیستند: "داستان ‏های وحشتناکی در مورد ختنه‏ های بد و آسیب‏ هایی که به نوک آلت تناسلی وارد شده، شنیده ‏ام." گاهی اوقات ممکن است پوست زیادی از روی آلت تناسلی برداشته شود که این می ‎تواند منجر به کوتاه شدن آن شود. دورکین می ‏گوید: " جراح ‎ها هم به هر حال انسان هستند و در جریان هر جراحی ممکن است اشتباه انسانی یا فنی پیش بیاید. یکی از استادان من می ‏گفت رویکردت به جراحی باید این باشد که همه عمل‏ های جراحی دشوار هستند. هیچوقت نباید هیج عملی را آسان بگیری."
 
ختنه در برخی موارد به مرگ کودکان و بزرگسالان منجر شده است. گودلاک کابرگز، چهار هفته بعد از تولد توسط یک پرستار در خانه‎شان در منچستر ختنه شد و خونریزی شدیدی به مرگ او انجامید. اتفاقی مشابه برای آنجلو افوری- مینات یک ماهه هم افتاد.
تره‌ور دورکین جراح مجاری ادراری که عضو انجمن جراحان مجاری ادرار بریتانیاست قبل از ختنه به بیمارانش در مورد خطرهای این جراحی هشدار می‌ دهد از سال ۱۹۹۵ دست کم ۱۱۰۰ نوزاد یا کودک پسر در آفریقای جنوبی بعد از مراسم آئینی ختنه جان خود را از دست داده ‎اند. در برخی موارد آلت تناسلی به شدت عفونت می ‏کند و گاهی اوقات باید از بدن جدا شود.
 
در کانادا، جایی که الکس زندگی می ‏کرد، رایان حیدری که تازه به دنیا آمده بود بعد از ختنه شدن توسط یک پزشک در اونتاریو به دلیل خونریزی شدید جانش را از دست داد.
 
چندی پیش در ایتالیا به فاصله یک هفته گزارش‏ هایی از مرگ دو نوزاد به دلیل ختنه منتشر شد و در همین کشور یک پسر دوساله هم بعد از ختنه شدن در یک مرکز نگهداری از مهاجران از دنیا رفت.
لزلی می‏گوید:" الکس پسربچه‏ای خوش‏ قیافه و آرامی بود و برادر کوچکش توماس را خیلی دوست داشت لزلی می‏ گوید: "من صلاحیت این را ندارم که در مورد بد بودن ختنه حرف بزنم چون همیشه هم این طور نبوده. این اتفاقی بود که برای پسرم افتاد و من فکر می ‏کنم روی این موضوع باید بیشتر تحقیق شود و باید بیشتر از خطرهای این کار آگاه شویم."
 
آقای دورکین می ‏گوید اگر یک بیمار به ختنه نیاز داشته باشد باید در مورد مشکلات احتمالی ‎اش به او هشدار داده شود: " به ویژه وقتی فرد در اواخر دوران نوجوانی و ابتدای بزرگسالی ختنه می‏ شود، باید خطرهای این عمل برایش توضیح داده شود چون در آن سنین این بخش از بدن بسیار حساس است و عملکرد جنسی هم اهمیت زیادی دارد."
 
لزلی می‏ گوید: "الکس نوشته بود از همه خطرهای این جراحی مطلع نبوده و اگر بود مطمئنم به این کار تن نمی ‎داد. الکس در این مسیر تنها نبوده. الان می ‏دانم این مشکل فقط برای او اتفاق نیفتاده."
 
خیریه "فیفتین اسکوئر" (۱۵ Square) در بریتانیا که در زمینه آگاه‏ سازی مردم نسبت به ختنه فعالیت می‏ کند می ‎گوید الکس تنها مردی نیست که بعد از ختنه دست به خودکشی زده است. دیوید اسمیت، رئیس این خیریه می‏ گوید: " این اتفاق بیشتر از آنچه مردم متوجه شوند، می ‎افتد."
الکس از مادرش خواست بعد از مرگ او داستانش را تعریف کند هیچ آماری در رابطه با مردانی که بعد از ختنه خودکشی کرده ‏اند وجود ندارد. بیش از یک سال از مرگ الکس می ‏گذرد اما داستانش تا الان ناگفته مانده بود. در بریتانیا پرونده‎ ای برای بررسی مرگ او به جریان افتاد اما هیچ گزارشی در رسانه ‌ها منتشر نشد.
 
لزلی هم مثل پسرش به شدت درون‎گرا است و فقط به این دلیل حاضر شد داستان پسرش را بگوید که آرزوی پیش از مرگ او بود.
 
الکس در ایمیل خود نوشته بود: "اگر این اطلاعات به کسی سود برسانند، به هدفم رسیده ‎ام. با این که امکانش را داشتم، برایم راحت نبود این مشکل را مطرح کنم. بنابراین اگر داستان من آگاهی‏ را نسبت به این موضوع بالا ببرد و باعث شود تابوهایی که در مورد سلامت مردان وجود دارد بشکنند، از این که داستانم را بازگو کرده‏ ام، خوشحال خواهم بود."
 
لزلی می ‏گوید: "الکس در نامه ‏اش نوشته بود: ما روی شانه‏ های کسانی ایستاده ‏ایم که پیش از ما آمده ‎اند. این آخرین کاریست که برای پسر عزیزم انجام می ‏دهم."