گزارشی از آخرین وضعیت جسمانی محمدرضا شجریان

گفت‌وگوی اردشیر کامکار، کیوان ساکت و کاوه معتمدیان با انصاف نیوز
حدود یک هفته، از نطق الیاس حضرتی نماینده‌ی مردم تهران درباره‌ی محمدرضا شجریان استاد آواز ایران می‌گذرد. نطقی که فارغ از حاشیه‌هایی که در پی داشت و نتیجه‌ی استفاده از ادبیاتی خاص در آن بود، این سوال را طرح کرد که آیا تغییری در وضعیت سلامت محمدرضا شجریان ایجاد شده است؟
 
گزارش پیش‌رو آخرین وضعیت جسمانی استاد شجریان را بررسی کرده است. کیوان ساکت، کاوه معتمدیان دهکردی و اردشیر کامکار در گفت‌وگو با انصاف نیوز نظرات متفاوتی درباره‌ی آخرین وضعیت جسمانی استاد محمدرضا شجریان را مطرح کرده‌اند.
 
محمدرضا شجریان در پایامی نوروزی سال ۹۵ خود با چهره‌ای متفات و موهایی کوتاه شده ظاهر شد و با اشاره‌ای به بیماری خود گفت: «خود من هم با یک میهمان ۱۵ ساله‌ای سالهاست که آشنا هستم و دوست شدیم با همدیگر و الان هم من به خاطر همان اینجا ایستاده‌ام و طبق دستور ایشان موهای سرم را هم کوتاه کردم و بچه حرف گوش‌کنی شدم و چند وقت دیگر هم در این‌جا هستم چون آرامش خوبی دارم و خیلی راحتم این‌جا برای این‌که با این میهمان بتوانیم به تفاهم بایستیم ان شالله. به تفاهم که رسیدیم راه می‌افتم می‌آیم به سراغ شما هم میهنان عزیزم و کارهای هنری ام را دنبال خواهم کرد.»
 
حضرتی، در جلسه‌ی صبح سه‌شنبه‌ی مجلس به وضعیت سلامت جریان اشاره‌ای داشت. ایسنا سخنان او را اینگونه نوشته است: « آقای شجریان در حال مردن است، چه اشکالی دارد وزیر فرهنگ و ارشاد از ایشان عیادتی بکند؟ گیرم ایشان در جایی اشتباهی کرده‌اند. آقای خاتمی و کسانی هم که در حصر هستند هم می‌توانند به عنوان سیاستمدار کمک کنند.»
 
الیاس حضرتی درباره‌ی نطق خود در گفت‌وگویی که روز ... در انصاف نیوز منتشر شد گفته بود: «بهره بردن از هنرمندی استاد شجریان و بازگشت‌ او به رسانه‌های رسمی ایران برای اینجانب همچون بسیاری از مردم، دغدغه است. از همین رو تا آنجا که زور و صدایم می‌رسد تلاش کردم تا این هشدار را در قالب یک مطالبه‌ی مردمی از تریبون مجلس اعلام کنم.»
ماجرای عدم پخش صدای شجریان از صداوسیما
اما دلیل پخش نشدن ربنا در طول این سال‌ها چیست؟ تابناک ۸ خرداد ۹۶ به نقل از اعتماد نوشت:
 
«در سال ٧۴ برای آقای لاریجانی که آن موقع رییس صداوسیما بود نامه نوشتم و این نامه را هم به این دلیل نوشتم که همه به من می‌گفتند چرا جلوی اینها را نمی‌گیرید زیرا صدا و سیما آهنگ‌های شما را پخش می‌کند و کلیپ روی آن می‌گذارد که ما خودمان یک تصویر و تفسیر در ذهن ما داریم اما صدا و سیما یک چیز دیگری را به ما نشان می‌دهد و عکس‌هایی را می‌گذاشتند که هیچ ربطی به آهنگ نداشت[...] در آن نامه عنوان کردم که ما با خون دل این هنر را به اینجا رسانده‌ایم. این نوارها را با خون دل تهیه کرده‌ایم. شما اجازه پخش اینها را با تغییراتی که در آنها داده‌اید، ندارید و از ایشان خواستم که دستور بدهند این نوارها پخش نشود.»
این روایت خود محمدرضا شجریان از نامه‌ای است که سال‌ها پیش برای درخواست عدم پخش آثارش از صداوسیما نوشته است. او اینها را در گفت‌وگویی عنوان کرد که سال گذشته درست در روزهایی که باز هم صحبت از پخش ربنای او از تلویزیون قوت گرفته بود منتشر شد. استاد آواز ایران در این بین ربنا را به عنوان یکی از استثنائات این درخواستش دانست: «در آنجا گفتم فقط اجازه پخش ربنا را دارید. زیرا برای افطار مردم آن را خوانده‌ام [... ] به هر حال من شکایت کردم و حق هم به من داده شد و البته گفته‌اند که شجریان خودش نخواسته ربنا پخش شود که این را کاملا تکذیب می‌کنم. ربنا متعلق به من هم نیست. متعلق به مردم است. جزو زندگی و عواطف مردم است و هیچکس حق ندارد آن را از مردم بگیرد. من که صاحب این اثر هستم و در واقع آن را خلق کردم هم می‌گویم متعلق به مردم است. من ربنا را هرگز از مردم دریغ نکردم. حالا اگر اقتضای سیاست است که صدای من را به هیچ صورتی پخش نکنند، خودشان می‌دانند ولی دروغ نگویند که ربنا را من نگذاشته‌ام پخش کنند.»
در فاصله تصمیم برای پخش ربنا و عدم پخش آن سال ٨٨ یک نقطه عطف بود. به نظر می‌رسد عدم پخش این دعا با صدای محمدرضا شجریان به خاطر محدودیت و حساسیت‌هایی باشد که در این سال در مورد او در صداوسیما ایجاد و اعمال شد، اتفاقی که بعدها به جز مناسبت‌هایی خاص (ایام انتخابات) که با پخش صدای شحریان از تلویزیون همراه بود ادامه پیدا کرد. این محدودیت نکته‌ای است که مسوولان ارشاد هم بارها در سال گذشته و در روزهایی که محمدرضا شجریان دوران درمانی‌اش را سپری می‌کرد به آن اشاره کردند. در آن روزها هر وقت صحبت از اجرای صحنه‌ای محمدرضا شجریان به میان می‌آمد این موضوع هم مطرح می‌شد که در این مورد تنها وزارت ارشاد تصمیم‌گیرنده نیست و رایزنی‌ها ادامه دارد
 
سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خطاب به رییس سازمان صداوسیما و درخواست پخش «ربنا» با صدای محمدرضا شجریان امیدواری‌ها را برای پخش این دعا از رسانه ملی در ماه رمضان امسال بیشتر از پیش کرد اما در نهایت تصمیم همان چیزی بود که در غروب روز شنبه مشخص شد؛ ربنا امسال هم پخش نمی‌شود. این تصمیمی بود که با عدم واکنش مسوولان صداوسیما و در راس آنها عبدالعلی علی‌عسگری، رییس این سازمان نسبت به این نامه که در روزهای پایانی هفته گذشته رد و بدل شده بود قابل پیش‌بینی به نظر می‌رسید.
به گزارش اعتماد، اما روز شنبه اتفاق دیگری افتاد. در پاسخ به این نامه وزیر ارشاد که از جزییات آن هیچ خبری منتشر نشد و در خبرها تنها به موضوعش یعنی درخواست پخش ربنا پرداخته شده بود در نهایت با پاسخ محمدجواد لاریجانی، عضو شورای نظارت صداوسیما بود به وزیر ارشاد مبنی بر دلایل عدم پخش ربنا همراه شد. «در مورد نامه منتسب به جناب‌عالی خطاب به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی دائر بر ضرورت پخش تلاوت منتخبی از آیات چند سوره از کلام‌الله مجید با صدای هنرمند معروف آقای شجریان ضروری دانستم که نکته مهمی را خدمت‌تان عرض کنم. از آنجا که موضوع دفاع از ایشان یک مناقشه سیاسی شده است، لذا در تلاوت مذکور توجه به آیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و این امر خلاف موازین شرعی تلاوت است؛ لذا خواهشمند است که سایر قطعات آوازی آن هنرمند را مطرح فرمایید که اتفاقا دارای ساختار موسیقیایی مهم‌تری هم هستند. حتما می‌دانید که تحت‌الشعاع قرار گرفتن توجه به آیات باهرات نسبت به مقارنات آنقدر مهم بوده که برخی از فقهای بزرگ تلاوت ملحون را مورد شبهه قرار داده‌اند.»
 
اما عدم پخش صدای شجریان از صداوسیما علیرغم درخواست‌های مکرر از سوی افراد مختلف همچنان ادامه دارد.
 
متن گفت‌وگوها درباره‌ی آخرین وضعیت محمدرضا شجریان با اردشیر کامکار، کیوان ساکت و کاوه معتمدیان را در ادامه می‌خوانید:
اردشیر کامکار: شجریان ممنوع الملاقات است اردشیر کامکار نوازنده‎ی ایرانی، درباره‌ی آخرین وضعیت محمدرضا شجریان به انصاف نیوز گفت: «من اطلاعی درباره‌ی شجریان ندارم. باید از خانواده‌ی ایشان در مورد آخرین وضعیتشان سوال بپرسید. آقای شجریان ممنوع الملاقات است و کسی اجازه ندارد به ملاقات ایشان برود. پس از اینکه ایشان را به ایران آوردند، کسی نمی‌توانست به ملاقات برود.»
 
کامکار درباره‌ی پیگیری درباره‌ی مراحل درمانی استاد شجریان گفت: «من هیچ اطلاعی در این زمینه ندارم.»
کاوه معتمدیان: تحت فیزیوتراپی بود کاوه معتمدیان دهکردی، نوازنده‌ی کمانچه که سابقه‌ی همکاری در آلبوم‌هایی مثل رندان مست با استادشجریان را دارد، درباره‌ی وضعیت جسمی آن استاد موسیقی ایرانی گفت: «من هیچ اطلاع جدیدی از وضعیت استاد شجریان ندارم، اما می‌دانم که همان وضعیت قبلی را دارد. استاد در بستر بیماری هستند و حالشان چندان مساعد نیست. پس از اوج گرفتن بیماری استاد، هرگز ایشان را ندیدم. حدود دو سال و نیم است که استاد شجریان را ندیده‌ام. استاد در ایران درمانشان را پیگیری کرده‌اند. اینکه در کدام بیمارستان درمان خود را پیگیری می‌کند، موضوع را نمی‌دانم. اما به دلیل اینکه دست و پای استاد از نظر حرکتی مشکل پیدا کرده بود، تحت فیزیوتراپی بوده است.»
کیوان ساکت: وضعیت استاد افت نکرده است کیوان ساکت درباره‌ی وضعیت جسمانی خواننده‌ی سرشناس ایرانی گفت: «به هرحال آقای شجریان بیمار است، تا جایی که من اطلاع دارم وضعیت ایشان ثابت است و همان وضعیت قبلی را دارد. یک سال و خورده‌ای قبل، برای آخرین بار استاد شجریان را در مراسم رونمایی کتاب استاد فخرالدینی در خانه‌ی افشار دیدم. وضعیت ایشان در آن مراسم خوب و stable بود. همه چیز مرتب و منظم و خوب بود.»
 
این آهنگساز درباره‌ی سخنان حضرتی گفت: «من اینگونه فکر می‌کنم که آقای الیاس حضرتی می‌توانست از ادبیات زیباتری در بیان حال یک استاد بزرگ موسیقی مملکت استفاده کند.»
 
وی درباره‌ی پیگیری و روال درمان استاد شجریان در ایران گفت: «به طور قطع درمان در داخل ایران پیگیری می‌شود و بدون درمان نمی‌شود. به هر حال بیماری مشکلات خودش را دارد. خوشبختانه وضعیت استاد ثابت بوده و افت نکرده است. امیدوارم شرایط استاد بهتر از این شود و ایشان به زندگی بازگردد و سایه‌‌اش بر سر فرهنگ، هنر و خانواده‌اش باشد. در حال حاضر، اینگونه فکر می‌کنم که استاد در منزل است.»
 
او در ادامه تصریح کرد: «دعای خیر و آرزوی مردم پشت سر استاد است. همه‌ی کسانی که دل پاک دارند و دلشان برای فرهنگ ایران می‌تپد، همه‌ی آدم‌های خیراندیش برای استاد دعا می‌کنند. ما با انسان‌های مغرض و بیمار کاری نداریم. همین موضوع است که استاد در یک دوره‌ی زمانی خیلی بهتر شده ‌است.»
الیاس حضرتی: استاد محمدرضا شجریان هنرمند ملی و مردمی ایران است الیاس حضرتی در مصاحبه‌ای درباره‌ی نطقش در مورد استاد شجریان به انصاف نیوز گفته بود:
 
«استاد محمدرضا شجریان، هنرمند ملی و مردمی ایران است که متاسفانه دچار بیماری است و علی‌رغم محبوبیت بالای ایشان و منزلت هنری ممتازی که دارند با حکمفرما شدن کج‌سلیقگی در فضای رسانه‌ای کشور، چنین هنرمند بزرگواری ممنوع‌التصویر و ممنوع‌الصوت شده‌ است و مردم در رسانه‌های رسمی از شنیدن صدای او و دیدن تصویر او محروم شده‌اند.
 
به عنوان نماینده‌ی مردم از آرا و سلیقه و رای و نظر مردم خبر دارم و می‌دانم که در این سال‌ها حداقل خواست عموم مردم این بوده که لااقل در ماه مبارک رمضان از صدا و سیما دعای ربنای شجریان پخش شود و صدای داودی ایشان باعث شود که روزه‌داران با حالت بهتری به استقبال افطار بروند ولی متاسفانه تلویزیون از موضع لجوجانه‌ی خود کوتاه نمی‌آید و اجازه‌ی پخش ربنا را صادر نمی‌کند.»
 
نماینده‌ی مردم تهران در مجلس تصریح کرد: «شجریان و بازگشت‌ او به رسانه‌های رسمی ایران برای اینجانب همچون بسیاری از مردم، دغدغه است. از همین رو تا آنجا که زور و صدایم می‌رسد تلاش کردم تا این هشدار را در قالب یک مطالبه‌ی مردمی از تریبون مجلس اعلام کنم.»