مردم ایران خشمگین‌تر از گذشته, مردم درگیر معیشت، مردم عصبانی

سرویس اجتماعی «انتخاب»: آمارها از افزایش نزاع ایرانی‌ها در ماه‌های اخیر خبر می‌دهد؛ خشمگین‌تر از گذشته‌ شده‌ایم؟
 
ما ایرانی‌ها، لقب مهمان‌نوازترین مردم دنیا را داریم، این را هر کدام از ما بارها از توریست‌های مختلف شنیده‌ایم که آنچه در طول سفر برایشان بیش از همه جذاب بوده، محبت و مهمان‌نوازی ایرانی‌هاست. اما این یک روی سکه است. طرف دیگر و البته ناخوشایند این است که ظاهرا آنطور که با مسافران آن سوی مرزها مهربانیم، با خودمان نیستیم. اگر با این گزاره مخالفید کافی است درگیری‌های روزانه در کوچه و خیابان بر سر کوچکترین مسائل مثل جای پارک، طرز رانندگی یا دعواهای آپارتمان‌نشینی و همسایگی را مرور کنید. اگر اینها هم قانعتان نمی‌کند، شاید بد نباشد نظرسنجی موسسه گالوپ را یادمان بیاید که همین دو سال پیش انجام شد و ایران را جزو یکی از پنج کشور اول دنیا در رده‌بندی عصبانیت قرار داد. موضوعی که همان زمان هم بحث‌برانگیز شد و عده‌ای گفتند این نظرسنجی‌ها همه جوانب را در نظر نمی‌گیرد و تنها به چند پرسش و پاسخ کلی اکتفا می‌کند بنابراین نباید جدی‌اش گرفت. اما حتی فارغ از این نظرسنجی، می‌شود نگاهی داشت به آمار درگیری در سال‌های اخیر در کشورمان اتفاق افتاده است.
 
آمارهای سازمان پزشکی قانونی درباره نزاع که بر اساس تعداد مراجعه به این سازمان ثبت شده نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، آمار دعوا و درگیری اگرچه کم نبوده اما رو به کاهش داشته، به طوری که از عدد 607 هزار و 340 که در سال 1392 در شهرهای مختلف ایران ثبت شده، به عدد 589 هزار و 603 در سال 1393 رسیده و بعد از آن با ثبت آمار 564 هزار و 223 در سال 1394، 547 هزار و 021 در سال 1395 و عدد 544 هزار و 470 در سال 1396، روند نزولی را طی کرده. تا این جای کار یعنی خوشحالی از کم شدن تعداد درگیری‌ها، یعنی نشانه‌ای برای کاهش عصبانیت و پرخاشگری.
 
نمودار زیر، شیب نزولی تعداد نزاع‌های ثبت شده در سال‌های گذشته را نشان می‌دهد:
 اما نکته قابل توجه در آمارهای  مربوط به نزاع، میزان نزاع‌های ثبت شده بعد از سال 1396 است که رو به افزایش داشته، آنطور که در این نمودار مقایسه‌ای می‌بینید:
 
درواقع بر اساس آمار ثبت شده، در هفت ماه ابتدایی سال 1396 تعداد نزاع 351 هزار و 707 بوده و در همین مدت در سال 1397 با 6.1 درصد رشد به عدد 372 هزار و 993 رسیده است. در هشت ماه ابتدایی سال 1396 نیز تعداد نزاع 390هزار و 972 بوده و در همین مدت در سال 1397 با 6.6 درصد رشد به عدد 416 هزار و 799 رسیده است. مقایسه تعداد نزاع‌های ثبت شده در 9 ماه ابتدای سال 1396 و 1397 نیز با اعداد 428 هزار و 370 و 458 هزار و 440 نشان‌دهنده هفت درصد رشد در سال 1397 است. همچنین در 10 ماه ابتدایی سال 1396 تعداد 465 هزار و 853 نزاع انجام گرفته که در مقایسه با مدت مشابه در سال 1397، نشان‌دهنده 6.6 درصد رشد است.
 
رابطه مستقیم اقتصاد و خشونت
 اما چرا خشونت که در سال‌های گذشته روندی کاهشی داشته، ناگهان دوباره شیب صعودی گرفته؟ شاید یکی از مهمترین دلایل این موضوع را بتوان در مسائل اقتصادی دانست، همانطور که جامعه‌شناس‌ها معتقدند خشم و خشونت یک موضوع فردی است ولی وقتی از حدی فراتر می‌رود دیگر یک موضوع اجتماعی است و باید عوامل زمینه‌ساز آن را در نظر گرفت. شاید به همین دلیل است که می‌توان افزایش آمار مربوط به نزاع در سال 1397 را با شروع گرانی‌ها در آن سال مرتبط دانست. این احتمال را نگاهی به شاخص‌های اقتصادی بیشتر تقویت می‌کند، وقتی ببینیم بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم دوازده ماه منتهی به فروردین ماه ١٣٩٨ به ٣٠,٦ درصد رسید که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل (٢٦.٩ درصد) ٣.٧ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.
 
ارتباط اقتصاد و خشونت را می‌توان در جدول‌های بالا هم ردیابی کرد به طوری که در سال 1392 که بیشترین میزان خشونت در سال‌های اخیر مشاهده می‌شود، میزان تورم هم عدد بیشتری را نشان می‌دهد یعنی 34.7 درصد، اما در سال‌های بعد و با کاهش نرخ تورم، میزان نزاع هم کاهش داشته است. میزان تورم در سال‌های 1393، 1394، 1395 و 1396 با اعداد 15.5، 11.9، 9 و 9.6 درصد روند نزولی داشته که با روند نزولی میزان نزاع در سال‌های یاد شده قابلیت تطبیق دارد.
 
 دکتر مصطفی اقلیما، مددکار اجتماعی و یکی از جامعه‌شناسانی است که ریشه بسیاری از خشونت‌ها و درگیری‌های اجتماعی را در مسائل اقتصادی می‌داند. او در این زمینه به انتخاب می‌گوید: یکی از مولفه‌های مهم در آسیب‌های اجتماعی، مساله اقتصاد است. وقتی بخواهیم جامعه‌ای را به نشاط برسانیم و از انواع آسیب اجتماعی دور کنیم، چاره‌ای نداریم جز این که وضع معیشت آنها را بهبود ببخشیم. من بارها گفته‌ام که نشاط اجتماعی تنها با شعار و فرهنگسازی درست نمی‌شود بلکه به مولفه‌های واقعی در زندگی روزمره نیاز دارد. وقتی این مولفه‌ها را نداریم، وقتی مردم هر روز برای کوچکترین هزینه‌های زندگی تحت فشار هستند، چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم با همدیگر با خوشرویی برخورد کنند؟ نمی‌توانیم مسائل اقتصادی را کنار بگذاریم و به مردم بگوییم به همدیگر لبخند بزنید. من معتقدم ریشه بسیاری از درگیری‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی در دغدغه‌های معیشت است و اگر مشکلات اقتصادی را برطرف نکنیم باید منتظر افسردگی و پرخاشگری‌های بیشتر هم باشیم.
 
این کارشناس اجتماعی تاکید می‌کند: وقتی با ورق زدن صفحات حوادث روزنامه‌ها به موارد زیاد طلاق و کودک‌آزاری و همسرآزاری و خشونت افراد در کوچه و خیابان علیه همدیگر برمی‌خوریم، خوب است صفحات اقتصادی روزنامه‌ها را نیز ورق بزنیم و اخبار اقتصادی را پیگیری کنیم. افزایش قیمت سکه و طلا، افزایش قیمت ارز، گران شدن ساده‌ترین اقلام زندگی رومزه، همه و همه مردم را کلافه می‌کند، کسانی که مجبورند چند شغل داشته باشند و باز هم از نرخ تورم عقب بمانند، کسانی که هر روز خانه‌هایشان کوچکتر می‌شود و به نواحی دورافتاده‌تری از شهر می‌رود، چطور قرار است به ورطه افسردگی و عصبانیت نیفتند؟
 
او با بیان این که عصبانیت و پرخاشگری در چنین شرایطی طبیعی است و نمی‌توان آن را انکار کرد، راهکار کاهش پرخاشگری را در بهبود وضعیت معیشت مردم می‌داند و در عین حال معتقد است: یک اقدام مهم دیگر، کم کردن از تبعیض‌هاست. مردمی که تبعیض احساس کنند، به خشم فروخورده‌ای دچار می‌شوند که منتظر کوچکترین جرقه هستند خشمشان را بروز بدهند. تبعیض‌های جنسی، قومی، مذهبی، شهر و روستایی و تهرانی و شهرستانی می‌تواند به عصبانیت مردم دامن بزند. اینها همه زمینه‌ساز خشونت در بعد اجتماعی است. ضمن این که جای مراکز مشاوره و کلینیک‌های مشاوره خالی است، متاسفانه می‌بینیم هزینه مراجعه به مشاوران و متخصصان سلامت روان بسیار بالا است و بسیاری از مردم توان مراجعه به این مراکز را ندارند در نتیجه مشکلات روحی آنها روی هم انباشته می‌شود و به پرخاشگری در سطح خانواده و جامعه و حتی پرخاشگری علیه خود می‌رسد.
 
ابراز نگرانی این جامعه‌شناس و سایر کارشناسان اجتماعی از تاثیر منفی وضعیت نامناسب اقتصادی بر سلامت روان افراد جامعه در حالی است که افزایش قیمت‌ها همچنان ادامه دارد و اگرچه مسئولان از تلاش برای کاهش نرخ تورم و بهبود شاخص‌های اقتصادی در سال جدید می‌گویند، اما جدیدترین گزارش صندوق بین‌المللی پول که چند روز قبل منتشر شد، رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۱۹ را منفی ۶ درصد پیش‌بینی کرده است.