تاریخچه مدال ذوالفقار؛ نشانی که سرلشکر سلیمانی گرفت

قاسم سلیمانی خبر اعطای نشان ذوالفقار به سرلشکر قاسم سلیمانی سوالاتی را در مورد تاریخچه و سیر تکامل این نشان مطرح کرده است.
 
سابقه تاسیس نشان دوالفقار به زمان ناصرالدین شاه قاجار باز می‌گردد که به افتخار پیروزی نظامی در جنگ هرات نشانی را با عنوان "نشان امیرالمومنین" ایجاد کرد که به نشان ذوالفقار موسوم شد.
 
پس از کودتای سال ۱۲۹۹ و اجرایی شدن برنامه رضاخان سردارسپه (رضا شاه بعدی) برای ایجاد یک ارتش نوین، اقداماتی در جهت نوین سازی تشکیلات نظامی صورت گرفت که از جمله شامل ارزیابی و بازتعریف مدال‌ها و نشان‌های نظامی بود.
 
در سال ۱۳۰۱ یک کمیته نظامی که به این منظور تشکیل شده بود پیشنهاد کرد که نشان ذوالفقار به عنوان عالی‌ترین نشان نظامی ایران تعیین شود و به افرادی تعلق گیرد که هنگام جنگ، شجاعت ویژه‌ای از خود بروز داده‌اند.
نشان ذوالفقار در پی تصویب این پیشنهاد، مدال ذوالفقار به شماری از نظامیان داده شد و همچنین هیئتی به نمایندگی از طرف ارتش، این نشان را به رضاخان داد.
 
کوتاه مدتی پس از آن، اعطای این نشان به شهامت استثنایی در جنگ با دشمن خارجی منحصر گردید و طبیعتا موارد اعطای آن هم محدودتر شد.
 
با آغاز سلطنت رضاشاه، نشان‌ها و مدال‌های قبلی از لحاظ هویت و نحوه اعطای آنها مورد بازبینی قرار گرفتند که طبیعتا شامل سلب اختیار اعطای آنها از پادشاهان قاجار به عنوان مرجع عالی اعطای نشان‌ها و مدال‌ها و انتقال این حق به پادشاهان پهلوی بود. بعدها نشان‌ها و مدال‌های جدیدی در طول سلطنت سلسله پهلوی تاسیس شدند اما نشان ذوالفقار از جمله نشان‌های ایجاد شده در زمان قاجار بود که همچنان حفظ شد و حق اعطای آن به پادشاهان پهلوی انتقال یافت.
 
نشان ذوالفقار شامل چند درجه بود و برای عالی‌ترین درجه آن یک شمسه با تصویر حضرت علی در نظر گرفته شده بود. این شمسه در تصاویر محمدرضا شاه پهلوی با یونیفورم رسمی نظامی دیده می‌شود که آن را سمت راست شمسه نشان پهلوی (با تصویر قله دماوند بر پس زمینه فیروزه‌ای) بر سینه نصب کرده است.
 
پس از انقلاب، نشان‌ها و مدال‌های دوره پهلوی لغو شد و جمهوری اسلامی نشان‌ها و مدال های جدیدی را تاسیس کرد. لغو نشان‌ها و مدال‌های شاهنشاهی قاعدتا شامل نشان ذوالفقار هم می‌شده و در سال‌های پس از انقلاب در میان مدال‌ها و نشان‌های نظامی و غیرنظامی جمهوری اسلامی نامی از نشان ذوالفقار برده نشده است.
 
برای اولین بار از زمان استقرار جمهوری اسلامی، روز ۱۹ اسفند سال ۱۳۹۷، سرلشکر قاسم سلیمانی در توییتر خود از دریافت نشان ذوالفقار خبر داد و این خبر را بدون شرح بیشتری در مورد مراسم دریافت نشان و تصویر آن منتشر کرد.
اعطای نشان ذوالفقار به سرلشکر قاسم سلیمانی انتشار این توییت باعث طرح سئوالاتی در این زمینه شد که آیا نشان داده شده به آقای سلیمانی همان نشان ذوالفقار قدیمی است و در این صورت، این نشان در چه زمانی و به چه ترتیبی احیا شده، یا اینکه نشان یا مدال دیگری به همین نام است که جمهوری اسلامی تاسیس کرده است.
 
همچنین مشخص نبود که قانون یا مقررات احیا یا تاسیس این نشان در چه زمانی به تصویب چه مرجعی رسیده و شامل چه جزئیاتی در مورد شکل ظاهری، نحوه استفاده و شرایط دریافت کنندگان آن است.
 
بعدا خبرگزاری‌های داخلی تصاویری از مراسم اعطای این نشان توسط رهبر جمهوری اسلامی و عکسی از سرلشکر سلیمانی را منتشر کردند که نشان را بر سینه نصب کرده بود منتشر شد.
 
اگرچه بعضی از خبرگزاری‌های داخلی نشان داده شده به آقای سلیمانی را همانند نشان ذوالفقار دوره شاهنشاهی توصیف کرده‌اند، مدالی که وی بر سینه نصب کرده دارای شمسه نیست بلکه به شکل مدال از یک روبان به رنگ و ظاهرا از جنس پارچه یونیفورم نظامی ساخته شده است.
 
این مدال به شکل یک ستاره هشت ضلعی ساخته شده که بر آن تصاویر گرافیگی و تکرار کلمه ذوالفقار به صورت خاصی در اطراف یک ستاره طلایی رنگ هشت ضلعی است که در وسط آن سنگی شبیه فیروزه دیده می‌شود.
 
در مورد تصاویر نقش شده روی این مدال و علت وجودی آنها اطلاعاتی داده نشده است.
 
مدال‌های نصر و فتح از دیگر نشان‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران است که پیشتر از سوی آیت‌الله خامنه‌ای برای تقدیر از کسانی که در نیروهای مسلح نقش‌آفرین بودند اعطا شده است.