تحقیقات تکان دهنده نشریه نیچر: تهران در حال فرو رفتن است

شفقنا - بخش هایی از پایتخت سیزده میلیون نفری ایران سالانه بیست و پنج سانتی متر فرو می رود.
 
به گزارش سرویس ترجمه شفقنا، کیت راویلیوس مقاله نویس نشریه نیچر نگاهی دارد به یکی از معضلات این روزهای تهران. او می نویسد: تهران، پرجمعیت ترین شهر آسیای غربی در حال فرو رفتن است.
 
در ادامه این مقاله آمده است: در روزهای اخیر عکس های ماهواره ای، جزئیاتی در اختیار کارشناسان گذاشته اند که نشان از مشکلاتی بزرگ دارد که این ابرشهر با آن ها درگیر است؛ جزئیاتی نگران کننده، شامل این واقعیت که بخش هایی از این شهر سالانه در حدود بیست و پنج سانتیمتر فرو می رود و نکته مهم این که این فروریزی در مناطق نزدیک به فرودگاه بین المللی این شهر سرعت و شدت بیشتری دارد.
 
مهدی متقی و محمود حق شناس حقیقی، کارشناسان زمین شناسی مرکز تحقیقات زمین شناسی پتسدام آلمان با استفاده از اطلاعات و عکس های ماهواره ای که در حد فاصل سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷ گرفته شده اند، مساله فرو رفتن تدریجی تهران را مورد مطالعه قرار داده اند.
 
مطالعات سابق درباره این موضوع نشان می داد که فرو رفتن این شهر با کاهش شدید آب های زیر زمینی این شهر ارتباط مستقیم دارد که مجاری آن به واسطه استفاده بی رویه برای کشاورزی و البته مصارف شرب و بهداشت جمعیت سیزده میلیون نفری این شهر کاملا تخلیه شده است.
 
اطلاعات جدید حالا جنبه های دیگری از این معضل را روشن کرده است. جلگه غربی تهران - شامل مناطق حاشیه ای، شهرک های اقماری و زمین های کشاورزی - همه ساله در حدود بیست و پنج سانتیمتر فرو می رود ؛ و جلگه ورامین در جنوب شرقی شهر که بیشتر به زمین های کشاورزی اختصاص دارد، نیز با ارقامی در همین حد و حدود در حال فرو رفتن است. میزان غرق شدن بخش جنوب غربی شهر، که فرودگاه بین المللی امام خمینی در آن قرار دارد، نیز در حدود پنج سانتیمتر در سال است. روبرتو توماس، مهندس زمین شناسی دانشگاه آلکانته اسپانیا درباره این اطلاعات می گوید که « این میزان فرو رفتن را می توان یکی از بالاترین نرح هایی دانست که در جهان امروز در حال وقوع است ».
 
زمین های شل  
کارشناسان امر فرو رفتن شهرها را به دلیل افزایش جمعیت و البته افزایش استخراج آب های زیر زمینی، نفت و گاز یکی از مشکلات بنیادین بیشتر شهرهای دنیا می دانند. به عنوان مثال ارزیابی های ماهواره ای نشان می دهد که در سال های اخیر جاکارتا سالانه بیش از بیست سانتیمتر و دره سن یواکین در کالیفرنیا سالانه بیش از شصت سانتی متر فرو رفته اند.
 
یافته های پر اهمیت جدید که منابع انتشاراتی معتبری در زمینه علوم مرتبط با زمین شناسی انتشار آن ها را بر عهده گرفته اند، تخمین می زنند که بیش از ده درصد مناطق حاشیه ای تهران، شامل شماری از شهرک های اقماری این شهر و روستاهای واقع در جنوب غربی جلگه تهران درگیر این معضل هستند. مهدی متقی در این زمینه می گوید که « وقتی در این مناطق قدم می زنیم، ناهمواری های سطح زمین، محدوده های تغییر یافته، شکاف های دیوارها و حتی ساختمان های کج شده که برخی از آن ها تخریب شده یا در آستانه تخریب هستند، همه و همه نشان از سرعت بالای این قضیه دارد ».
 
در سال های اخیر گاه شکاف های عظیمی که برخی چندین کیلومتر طول و در حدود چهار متر عرض و عمق دارند، در مناطق جنوب غربی تهران دیده شده اند که خطوط انتقال برق و ریل های راه آهن را مورد تهدید قرار داده و گاه به این تاسیسات آسیب هایی وارد آورده اند. افزایش شکاف های زیر زمینی حتی باعث ریزش و ایجاد حفره های ناگهانی شده اند. علی بیت اللهی رئیس مهندسی زلزله شناسی مرکز تحقیقات مسکن در این زمینه خاطره ای را به یاد می آورد: یادم می آید کشاورزی می گفت زمین زیر پایش خالی شده و او در شکافی شش متری برای ساعت ها محبوس شده بود.
 
علی بیت اللهی و همکارانش که در سال های اخیر این مناطق را مورد مطالعه قرار داده اند، گزارش می دهند که این مناطق درگیر با معضل فرو رفتن در اطراف تهران بیش از صد و بیست کیلومتر ریل راه آهن، دو هزار و سیصد کیلومتر جاده، بیست و یک پل، سی کیلومتر لوله انتقال نفت، دویست کیلومتر لوله انتقال گاز، هفتاد کیلومتر خطوط انتقال برق فشار قوی و بیش از دویست و پنجاه هزار ساختمان را در خود جای داده اند.
 
مناطق پراکنده
 
یافته های متقی و حق شناس حقیقی نشان می دهد که چگونه معضل فرو رفتن زمین که از زمین های کشاورزی آغاز شده و بعد به حواشی مسکونی شهر کشیده شده است، از سال ۲۰۰۳ به این سو با روندی ثابت ادامه یافته است. منطقه دیگر درگیر این معضل در حوالی فرودگاه بین المللی قرار دارد.
 
کارشناسان تلفیقی از رشد جمعیت - شمار ساکنان تهران در چهل سال اخیر دو برابر شده است - خشکسالی و سد سازی های گسترده را که موجب جمع آوری آب باران و مانع از ترمیم منابع آبی زیر زمینی می شود، عوامل اصلی ایجاد معضل فرو رفتن تهران می دانند. به باور بیت اللهی با این که بیش از صد هزار دهنه چاه غیر مجاز در ایران پر شده اند، اما هنوز هم در حوالی تهران بیش از سی هزار چاه عمیق غیر مجاز در حال فعالیت است و همین هم باعث می شود ترمیم کمبود منابع آبی زیر زمینی غیر ممکن شود.
 
نتیجه تحقیقات ماهواره ای نشان می دهد که فرو رفتن های پیش آمده در تهران برگشت ناپذیر است. محققین با نگاه به عمق آب چاه های مناطق درگیر معضل دریافته اند که پس از بارندگی به شدت به میزان آب این چاه ها افزوده می شود و این به این معناست که تخلخل زمین از بین رفته و خاک شبیه سنگ شده و بنابراین آب راهی به لایه های عمیق تر زمین نمی یابد و این هم باعث می شود که خاک این مناطق ترمیم پیدا نکند. لیلین گی، محقق دانشگاه نیو ساوت ولز در سیدنی استرالیا عقیده دارد که این امر می تواند باعث وقوع سیل شود، چرا که بدون خلل و فرج در خاک، آب راهی به جایی پیدا نمی کند.