توصیه‌های غذایی در بیماری‌های پوستی

شایع‌ترین بیماری‌های پوستی عبارتند از: پمفیگوس، پسوریازیس، درماتیت هرپتی فرم، درماتیت سبوره ای، ملانوما (سرطان پوست)، آکنه روزاسه، لوپوس، اگزما، ویتیلیگو، سلولیت، لنفوم پوستی و پردنیزولون از داروهای رایج در درمان این بیماری‌ها می‌باشد. از آن جایی که این دارو عوارض جانبی زیادی دارد، توجه به برنامه غذایی و رعایت سبک زندگی سالم در بیماران مصرف کننده این داروها از اهمیت بسزایی برخوردار است.

از جمله بیماری‌هایی که کمتر مورد توجه واقع می‌شوند، بیماری‌های پوستی می‌باشند. اما اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست. شایع‌ترین بیماری‌های پوستی عبارتند از: پمفیگوس، پسوریازیس، درماتیت هرپتی فرم، درماتیت سبوره ای، ملانوما (سرطان پوست)، آکنه روزاسه، لوپوس، اگزما، ویتیلیگو، سلولیت، لنفوم پوستی و ...
علت بیماری‌های پوستی بسیار متنوع است و به دلایلی چون: بیماری خود ایمنی پوستی (ترشح آنتی بادی بر علیه سلول‌های پوستی)، حساسیت دارویی، سرطان پوست، عفونت باکتریایی، ویروسی، قارچی و .... می‌باشد. در نتیجه متناسب با علت ایجادکننده بیماری، داروهای مصرفی در بیماران پوستی نیز متفاوت می‌باشد. از داروهای متداول در درمان بیماران پوستی می‌توان فلوکونازول، تریامسینولون، سفازولین، کلیندامایسین، پردنیزولون، آسیکلوویر، متوترکسات، ریتوکسی مب، اینفلکسی مب، IVIG و .... را نام برد.
پردنیزولون از داروهای رایج در درمان بیماری‌های پوستی می‌باشد. این دارو از گروه داروهای کورتیکواستروئیدی می‌باشد و عوارض جانبی آن عبارتند از: افزایش قند خون، افزایش فشار خون، افزایش تجمع چربی در بدن و چاقی، احتباس آب و سدیم، دفع کلسیم از استخوان‌ها، استئوپروز و ... است. از این رو توجه به برنامه غذایی و رعایت سبک زندگی سالم در بیماران مصرف کننده این داروها از اهمیت بسزایی برخوردار است.
توصیه‌های غذایی در بیماران مصرف کننده داروهای کورتیکواستروئیدی
1. کاهش چربی رژیم غذایی
مصرف مداوم داروهای کورتونی باعث تجمع چربی در بدن، بالأخص صورت، گردن و شکم می‌شود. چربی در حقیقت کالری پنهان در برنامه غذایی است. زیرا حجم زیادی ندارد، اما کالری هر گرم چربی بیش از دو برابر هر گرم کربوهیدرات و پروتئین در رژیم غذایی می‌باشد. توصیه می‌شود در صورت مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئیدی دریافت چربی از رژیم غذایی کاهش یابد.
توصیه‌هایی برای کاهش چربی در رژیم غذایی
* از مصرف انواع منابع چربی مانند کره، خامه، پنیر خامه‌ای، سرشیر، سس مایونز، سس بشامل، دنبه، سیراب شیردان، کله پاچه، آووکادو و ... اجتناب نمایید.
* مصرف روغن در غذاها حتی روغن‌های گیاهی مانند روغن آفتابگردان، کلزا، کانولا و ... را کاهش دهید.
* کل وعده غذایی شما نباید بیشتر از یک قاشق مرباخوری روغن داشته باشد و همین روغن مصرفی، ترجیحاً روغن زیتون فوق بکر یا روغن کنجد باشد.
* از مصرف غذاهای نیمه آماده، فست فود و غذاهای موجود در رستوران‌ها به دلیل چربی بالا، نمک بالا و نیز مواد افزودنی و نگه دارنده‌ها پرهیز نمایید.
 
2. کاهش سدیم در برنامه غذایی
مصرف داروهای کورتونی باعث تجمع آب و الکترولیت‌ها، بالأخص تجمع سدیم در بدن می‌شود. تجمع سدیم در بدن باعث افزایش احتمال ابتلا به فشار خون می‌گردد.
برای کاهش سدیم در برنامه غذایی توصیه می‌شود:
* جیره نمک در برنامه غذایی خود تعیین کنید. به این‌گونه که غذاهای خود را بدون نمک تهیه نمایید. و یک‌سوم قاشق چای‌خوری نمک به عنوان جیره روزانه نمک برای خود در نظر بگیرید. غذاها را بدون نمک تهیه کنید و بعد از تهیه غذا مقداری از جیره نمک را به غذای خود بیفزایید.
* از مصرف انواع کنسروهای شور مانند خیار شور، ترشی، شوری جات و ... اجتناب کنید.
* پنیر را در آب بخیسانید تا نمک آن خارج شود.
 
3. افزایش پتاسیم در برنامه غذایی
افزایش تجمع سدیم در بدن باعث به هم خوردن تعادل الکترولیت‌ها بالأخص پتاسیم می‌شود. در نتیجه پتاسیم در بدن کاهش می‌یابد.
برای افزایش پتاسیم در رژیم غذایی توصیه می‌شود:
* مصرف انواع میوه‌ها و سبزیجات را در برنامه غذایی خود افزایش دهید. میوه‌ها و سبزیجات با رنگ‌های متنوع را در برنامه غذایی خود جای دهید زیرا هر رنگی معرف نوع خاصی از آنتی‌اکسیدان‌ها می‌باشد. و آنتی‌اکسیدان‌ها بدن را در برابر عوامل مخرب مانند انواع آلودگی‌های محیطی و جهش‌های ژنتیکی و ... محافظت می‌نمایند.
* اگر بیماری کلیوی ندارید از گروه میوه‌ها و سبزیجات سرشار از پتاسیم مانند آلو، انجیر خشک برگه زردآلو، پرتقال، خرما، زردآلو، شلیل، طالبی، خربزه، گرمک، گلابی، کیوی، موز، کلم بروکسل، اسفناج، کرفس، بامیه، چغندر، قارچ، گوجه فرنگی، کدو حلوایی و ... به فراوانی استفاده کنید.
 
4. فعالیت بدنی
اثر فعالیت بدنی از چند جنبه حائز اهمیت است:
1. افزایش ساخته شدن استخوان جدید: ورزش و فعالیت بدنی باعث تحریک سلول‌های استخوانی برای ذخیره کردن کلسیم و پیشگیری از استئوپروز می‌گردد.
2. کاهش وزن: هر چه میزان کالری که بدن می‌سوزاند بیشتر شود، به همان میزان از ذخایر چربی بدن کم شده و کاهش وزن رخ می‌دهد.
3. کاهش مقاومت به انسولین: مطالعات مختلف اثر فعالیت بدنی بر کاهش مقاومت سلول‌ها به انسولین را به اثبات رسانده‌اند. در نتیجه ورزش می‌توان احتمال ابتلا به دیابت را کاهش دهد.
4. ساخته شدن ماهیچه‌ها: فعالیت ورزشی باعث سوخته شدن چربی و ساخته شدن ماهیچه و عضلات جدید می‌شود.
 
5.  قند خون خود را در محدوده نرمال حفظ کنید
از عوارض جانبی داروهای کورتونی افزایش قند خون است. حتی ممکن است شما سابقه دیابت هم نداشته باشید اما با شروع کورتون درمانی قند شما به ناگاه افزایش شدیدی پیدا کند. در این زمان پزشک شما برای کنترل قند خون، انسولین تجویز خواهد کرد.
با شروع تزریق انسولین و برای کنترل مناسب قند خون به نکات زیر توجه فرمایید:
* رژیم غذایی که مشاور تغذیه برای شما تنظیم نموده و ساعات مصرف وعده‌ها و میان وعده‌های غذایی در آن لحاظ شده است، را رعایت کنید. برنامه رژیمی برای بیمارانی که قند خون بالایی دارند و کورتون دریافت می‌کنند، باید بر مبنای توزیع کربوهیدرات باشد.
* نیم ساعت بعد از اولین تزریق انسولین که در صبح می‌باشد صبحانه خود را مصرف کنید.
* 3 ساعت بعد از صبحانه زمانی است که انسولین پیک اثر خود را دارد و بیشترین اثربخشی را خواهد داشت. در این زمان ممکن است احساس ضعف و سرگیجه پیدا کنید. برای پیشگیری از این حالت حتماً میان وعده سبکی مصرف نمایید. شیر و بیسکوییت، یک عدد میوه متوسط، یک مشت آجیل غیر بوداده و خشکبار، ساندویچ کوچک مرغ یا تخم مرغ، فرنی، عدسی و ... گزینه‌های مناسبی برای پیشگیری از افت قند خون می‌باشند.
* نیم ساعت قبل از وعده نهار، تزریق دز بعدی انسولین صورت می‌گیرد. نهار سبکی با مقدار متوسط کربوهیدرات توصیه می‌شود. 2-3 کف دست نان و خوراک مرغ به همراه یک کاسه ماست و دورچین سبزیجات بخارپز شده یا سالاد مخلوط سبزیجات در این وعده توصیه می‌شود.
* 3 ساعت بعد از نهار هم به عنوان میان وعده بعدازظهر از یکی از موارد ذکر شده در قسمت میان وعده صبح استفاده نمایید.
* آب‌میوه‌های صنعتی و پاکتی مصرف نکنید. آب‌میوه‌های طبیعی و خانگی هم بیشتر از نصف لیوان استفاده نشود.
* دلستر و نوشابه را از برنامه غذایی خود حذف کنید. به عنوان جایگزین از دوغ کم نمک خانگی و بدون گاز می‌توانید استفاده کنید.
* از مصرف شیرینی‌ها، شکلات، قند، شکر، شربت و ... اجتناب کنید.

6. کلسیم دریافتی از رژیم غذایی‌تان را افزایش دهید
مصرف داروهای کورتونی برای مدت بیش از 3 ماه باعث آزادسازی کلسیم از بافت استخوانی و در نتیجه ایجاد خلل و فرج در استخوان و کاهش تراکم استخوانی می‌شود. این مسئله باعث افزایش احتمال شکستگی در استخوان و استئوپروز می‌شود. پزشکان برای کاهش ابتلا به استئوپروز در بیمارانی که داروهای کورتونی برای مدت طولانی استفاده می‌کنند، آلندونات، ریزدرونات و اتیدرونات تجویز می‌کنند. افزایش کلسیم دریافتی از طریق رژیم غذایی در این بیماران باعث حفظ ذخایر کلسیم در استخوان‌ها و دندان‌ها و کاهش احتمال ابتلا به استئوپروز می‌شود. برای این منظور توصیه‌های زیر را به دقت رعایت فرمایید:
* روزانه 3 واحد لبنیات کم‌چرب استفاده نمایید. هر واحد لبنیات شامل یک لیوان شیر کم چرب، یک لیوان ماست، دو لیوان دوغ، 30 گرم پنیر (معادل یک قوطی کبریت) و دو قاشق کشک است.
* برخی از سبزیجات مانند اسفناج و کلم پیچ و لوبیاها نیز دارای کلسیم می‌باشند. اما زیست فراهمی کلسیم در لبنیات بیشتر است.
* اگر عدم تحمل لاکتوز دارید می‌توانید از شیرهای بدون لاکتوز، شیر سویا، شیر بادام به عنوان جایگزین استفاده نمایید.
 
7. حواستان به ویتامین D باشد
به منظور کاهش استئوپروز، تأمین ویتامین D در کنار کلسیم از اهمیت زیادی برخوردار است. متأسفانه کمبود کلسیم در بسیاری از افراد غیر بیمار نیز بسیار شایع است. ویتامین D منابع غذایی کمی دارد. زرده تخم مرغ، جگر و شیر غنی شده با ویتامین D از منابع غذایی این ویتامین هستند. در صورت تشخیص کمبود ویتامین D در آزمایشات شما پزشک معالج ممکن است برایتان 300000 IU آمپول یا 50000 IU قرص ویتامین D تجویز نماید.
 
8. رژیم کاهش وزن به شما کمک خواهد کرد
مطالعات مختلف اثرات کاهش وزن را بر روی درمان بیماری‌های پوستی چون پسوریازیس و پمفیگوس به اثبات رسانده است. از جهتی به علت نوع داروهای مصرفی بیماران پوستی که خود زمینه را برای افزایش وزن فراهم می‌کنند، کاهش وزن یکی از اهداف مهم درمانی در این‌گونه بیماری‌ها می‌باشد. کاهش وزن با کاهش مقاومت به انسولین باعث کاهش قند خون و کاهش احتمال ابتلا به دیابت می‌شود.
 
سخن آخر:
برای تنظیم برنامه غذایی و کالری مورد نیاز خود از مشاور تغذیه کمک بگیرید تا شما را در زمینه تنظیم کالری، پروتئین و ریزمغذی‌های دریافتی راهنمایی کند و در صورت لزوم برای شما با توجه به نوع بیماری، داروهای مصرفی و آزمایش‌هایتان برنامه غذایی تنظیم نماید.