وقتی تعادل املاح بدن بهم میخورد / علائم عدم تعادل الکترولیت‌ها در بدن

الکترولیت‌ها به قدرت بدن کمک می‌کنند. اگر سطح الکترولیت‌ها در بدن افت کند یا بالا برود، علائمی بروز خواهد کرد مانند تشنگی، سردرد، ضربان تند قلب و حتی غش کردن!

الکترولیت‌ها چه هستند؟
شاید شنیده باشید که نوشابه‌های ورزشی حاوی الکترولیت هستند. الکترولیت‌ها، مواد معدنی‌اند شامل سدیم، پتاسیم، کلر، منیزیم، کلسیم، فسفات و بیکربنات. این املاح در مایعات بدن حل شده و یون‌های شارژ شده تولید کنند. این یون‌ها برای بدن ضروری‌اند زیرا به عملکرد عصب‌ها و عضلات و همچنین تعدیل مایعات بدن، فشارخون و pH خون کمک می‌کنند.
 
دهیدراته شدن
دهیدراته شدن بدن باعث به هم خوردن تعادل در الکترولیت‌ها می‌شود. علائم بسته به اینکه چه الکترولیتی از تعدیل خارج شده و اینکه خیلی بالاست و یا خیلی پایین، می‌تواند متفاوت باشد. یکی از فراوان‌ترین الکترولیت‌ها در بدن، سدیم است که نقش آن حیاتی است. سدیم مسئول حفظ تعادل مایعات در بدن است.
ورزش زیاد، تب، استفراغ، اسهال و قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد عواملی هستند که می‌توانند باعث شوند بدن، آب از دست داده و سطح سدیم بالا برود. علائم سدیم زیاد در خون شامل تشنگی، اضطراب و آشفتگی، وضعیت ذهنی تغییر یافته و در موارد شدیدتر، غش و کما می‌شود. خیلی از افراد با نوشیدن مقداری آب، بهبود می‌یابند اما اگر مدت طولانی ورزش کرده‌اید، یک نوشیدنی ورزشی برایتان مفید خواهد بود.
 
هیدراسیون بیش از حد
همه‌ی ما می‌دانیم که باید زیاد آب بنوشیم اما نوشیدن آب بیش از حد هم مشکلاتی ایجاد می‌کند. هیدراسیون بیش از اندازه که به آن هایپوناترمیا می‌گویند زمانی روی می‌دهد که سطح سدیم در خون خیلی پایین می‌آید. هایپوناترمیا چندان شایع نیست اما اگر زیاد آب بنوشید می‌تواند روی دهد.
سدیم، کنترل کننده‌ی مقدار آب در داخل و اطراف سلول‌های ماست اما زمانی که بدن زیاد هیدراته می‌شود، سدیم رقیق شده و سلول‌ها شروع می‌کنند به متورم شدن. علائم هایپوناترمیا از خفیف تا شدید و خطرناک می‌تواند باشد که شامل تهوع و استفراغ، سردرد، سرگیجه، خستگی، بی‌قراری، ضعف عضلانی، غش و کما می‌شود.
 
خستگی
یکی از شایع‌ترین علائم عدم تعادل الکترولیت‌ها، خستگی است. کمبود منیزیم می‌تواند علت احساس خستگی باشد. منیزیم در بیش از 300 فرایند در بدن شرکت دارد. پایین بودن سطح منیزیم در بدن می‌تواند به علت عادت‌های نادرست غذایی، نوشیدن زیاد الکل، استفاده‌ی بلندمدت از داروهای مدر، اسهال و ناهنجاری‌های روده‌ای و مصرف قرص‌های کاهنده‌ی اسید باشد.
 
ضربان قلب پایین یا نامنظم
پتاسیم برای انقباضات عضلانی و عملکرد نرمال مغز و اعصاب ضروری است. این الکترولیت با همکاری سدیم، انقباضات عضلانی و عملکرد قلب را در سطح نرمال نگه می‌دارد و برای همین، ماده‌ی معدنی مهمی برای کنترل ضربان قلب است. کمبود پتاسیم زمانی روی می‌دهد که بدن، مایعات از دست می‌دهد. کمبود پتاسیم در سطح بالا می‌تواند موجب ضعف عضلانی، اسپاسم‌های عضلانی، گزگز شدن، کرختی، تپش قلب، ضربان قلب پایین و در موارد شدیدتر، ایست قلبی شود.
پتاسیم زیاد نیز موجب بیماری کلیوی می‌شود. داشتن پتاسیم زیاد در سیستم بدن موجب ضعف عضلانی، فلجی و دیس ریتمی قلبی می‌شود که می‌تواند کُشنده باشد.
 
احساس گزگز شدن در دست‌ها و پاها
کلسیم در سلول‌ها و جریان خون نیز پیدا می‌شود اما 99 درصد از کلسیم بدن در استخوان‌ها ذخیره می‌شود. این الکترولیت ضروری مسئول تشکیل استخوان، انقباض عضله، لخته شدن خون، عملکرد آنزیم‌ها و حفظ ریتم طبیعی قلب است. سطح کلسیم توسط غده پاراتیروئید کنترل می‌شود که تولیدکننده‌ی هورمونی است که می‌تواند سطح کلسیم خون را بالا یا پایین ببرد.
زمانی که کلسیم خیلی زیاد باشد معمولاً نتیجه‌ی اختلالی در غده‌ی پاراتیروئید است اما می‌تواند به دلیل مصرف داروهایی مانند داروهای مدر یا داروهای مربوط به سرطان باشد. کلسیم خیلی زیاد باعث تشنگی، سنگ کلیه، تکرر ادرار، استخوان درد، ضعف عضلانی، سرگیجه، شکم درد، افسردگی، خستگی و یبوست می‌شود. کمبود کلسیم نیز معمولاً نتیجه‌ی کمبود ویتامین D به عنوان ماده‌ای ضروری برای جذب کلسیم است. علائم کمبود کلسیم شامل گز گز در پاها، انگشت‌ها، زبان و لب‌ها شده و در حالت‌های شدیدتر منجر به آریتمی قلب و غش می‌شود.
 
خارش زیاد و جریان خون ضعیف
فسفات ماده‌ی معدنی ضروری برای تولید مولکول انرژی به نام ATP است که انرژی شیمیایی را به سلول‌ها منتقل و در آن‌ها ذخیره می‌کند. فسفات زیاد می‌تواند به این معنی باشد که کلیه‌ها ضعف عملکرد دارند.
اما فسفات زیاد می‌تواند به دلیل تخریب بافت عضله نیز باشد زیرا تمام سلول‌های بدن فسفر را به عنوان واحدهای سازنده‌ی خود دارند. این تخریب در اثر تمرینات شدید ورزشی یا خیلی زیاد دویدن روی می‌دهد. وقتی سطح فسفات خیلی بالا باشد ممکن است دچار خارش‌های شدید و آهکی شدن رگ‌های خونی شوید که بر سیستم جریان خون تأثیر گذاشته و موجب سنگ کلیه می‌شود. اگر سطح فسفات خیلی پایین باشد دلیل آن سوءتغذیه یا الکلیسم است، علائم آن شامل ضعف در عضلات تنفسی، آریتمی قلب و حتی مرگ می‌شود. گوشت‌های فرآوری شده و غذاهای کنسروی، فسفات زیادی دارند چون نگهدارنده‌ای معمول و عامل طعم‌دهنده است.
 
به جای اینکه نوشابه‌های ورزشی بنوشید، الکترولیت را از منابع غذایی دریافت کنید
ما معمولاً فکر می‌کنیم الکترولیت‌ها فقط در نوشیدنی‌های ورزشی پیدا می‌شوند که البته نباید آن‌ها را با نوشابه‌های انرژی‌زا که ناسالم‌اند اشتباه گرفت. اما می‌توانید از منابع غذایی هم الکترولیت دریافت کنید. داشتن رژیم غذایی متعادل و سالم می‌تواند الکترولیت‌های لازم را به بدنتان برساند. غذاهایی که الکترولیت زیاد دارند شامل سیب زمینی، آووکادو، اسفناج، سیب زمینی شیرین، قارچ، نخودفرنگی و لوبیا می‌شوند. ویتامین‌ها و مواد معدنی، کوفاکتورهای فرایند سوخت و ساز و بسیاری از واکنش‌هایی هستند که در بدن روی می‌دهند مانند انقباضات عضلانی، سلامت مغز و ریکاوری عضلات.