ماجرای فهرست ۲۰ بدهکار بانکی ایران چیست؟

محمود صادقی، نماینده تهران در مجلس ایران، چند روز پیش گفته بود که دو روز به بدهکاران بانک سرمایه فرصت می‌دهد که بدهی‌های خود را به این بانک بپردازند. او ابتدا میزان بدهی این افراد و دو روز بعد، روز شنبه ۱۱ آذرماه، فهرست نام این ۲۰ نفر را هم منتشر کرد. بر اساس سند منتشر شده در توییتر آقای صادقی، ادعا شده که این ۲۰ نفر در مجموع حدود شش هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان به بانک سرمایه بدهی دارند. این ۲۰ نفر چه کسانی هستند؟
 در میان این بیست نفر نام شرکت آریا متعلق به مهرگان امیرخسروی دیده می‌شود. او در دادگاه معروف به "بزرگ‌ترین اختلاس بانکی ایران" به ۲۰ سال زندان محکوم شده و گفته می‌شود خارج از ایران است. برادر او مه‌آفرید امیرخسروی بر اساس حکم قاضی همین پرونده اعدام شده است.
 
حسین هدایتی از مدیران و سرمایه‌گذاران ورزشی، مالک باشگاه استیل آذین و از اعضای سابق هیئت مدیره باشگاه پرسپولیس، یکی دیگر از کسانی است که نام آنها در این فهرست منتشر شده است. او البته داشتن هر نوع بدهی به بانک سرمایه را تکذیب کرده و از او نقل شده که گفته از آقای صادقی شکایت می‌کند. غلامحسین محسنی‌ اژه‌ای، سخنگوی قوه قضاییه ایران سال ۱۳۹۱ گفته بود که آقای هدایتی به دلیل بدهی بانکی تحت تعقیب قضایی است.
 
نام ۱۸ نفر دیگر هم در این فهرست آورده شده که به گزارش روزنامه‌ها دست‌کم یکی از این هجده نفر بازداشت است.
 این پول چه حجمی از تسهیلات معوق سیستم بانکی ایران است؟
 بر اساس تازه ترین گزارش بانک مرکزی ایران حجم "تسهیلات غیر جاری سیستم بانکی" که مترادف با وام‌هایی است که در زمان مقرر بازپرداخت نشده‌اند، به بیش از ۱۱۸ هزار میلیارد تومان رسیده است. با این حساب بر اساس اطلاعات آقای صادقی، حدود ۶ درصد کل تسهیلات معوق، در دست این ۲۰ نفر است. آیا فهرست درست است؟
 هیچ مرجع رسمی تاکنون درستی این سند را تأیید نکرده است. بی‌بی‌سی فارسی با روابط عمومی بانک سرمایه درباره این فهرست تماس گرفت. یکی از مسئولان روابط عمومی به ما گفت که بانک سرمایه "هیچ نظری" ندارد یعنی نه آن را تأیید و نه تکذیب می‌کند.
چرا بانک سرمایه؟
 بیش از ۴۰ درصد سهام بانک سرمایه متعلق به صندوق ذخیره فرهنگیان است. این صندوق با استفاده از پس‌انداز معلمان تشکیل شده است. به همین دلیل پرونده "اختلاس" و "تخلف گسترده" در صندوق ذخیره فرهنگیان و هم‌زمان بدهی‌های کلان به بانکی که معلمان در آن سهام دارند، باعث اعتراض گسترده شده است.
 
مجلس مشغول تحقیق و تفحص درباره تخلفات صندوق ذخیره فرهنگیان است و به گفته جبار کوچکی‌نژاد، نماینده عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ایران، حدود ۲۰ نفر در ارتباط با این پرونده بازداشت شده و هم اکنون با وثیقه آزاد هستند. آقای کوچکی‌نژاد گفته بود که یکی از متهمان به نام "میم" با ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان بدهی از ایران گریخته است.
واکنش‌ها چه بوده است؟
مقام‌های قضایی تا کنون واکنش رسمی نشان نداده‌اند. خبرگزاری میزان وابسته به قوه قضاییه از محمود صادقی، نماینده افشاءکننده انتقاد کرده است. شمار زیادی از کاربران نزدیک به اصولگرایان هم در واکنش به توییت آقای صادقی او را به جنجال آفرینی متهم کرده‌اند در حالی که شماری دیگر "شجاعت" او را ستوده‌اند.
 
در این میان بعضی از تجربه‌های خود نوشته‌اند. از جمله یک دانشجو نوشته همیشه در هراس است که به خاطر دیرکردن در بازپرداخت سود چند میلیون تومان وامی که گرفته، خانه مادرش ضبط شود در حالی که به گفته او ۲۰ نفر با هزاران میلیارد تومان بدهی مشغول خوشگذرانی هستند.
این اولین بار است که فهرست بدهکاران بانکی منتشر می‌شود؟
این اولین فهرستی است که یک مسئول در جمهوری اسلامی به طور رسمی در صفحه اجتماعی خود منتشر کرده است. اما فهرست بدهکاران بانکی اولین بار نیست که منتشر می‌شود. سایت انتقادی سحام‌نیوز، در سال ۱۳۹۳ نام ده نفر از بدهکاران بانکی را منتشر کرد که نامشان در گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی آمده بود. یک سال بعد سایت افشاگر آمدنیوز هم تعدادی نام دیگر بر اساس همان گزارش مجلس به آن فهرست اضافه کرد.
 افشاگری درباره بدهی‌های بانکی چطور شروع شد؟
 مقابله با فساد یکی از شعارهای اصلی محمود احمدی‌نژاد قبل و بعد از ریاست‌جمهوری بود. او بارها تهدید کرد که فهرست متخلفان مالی را منتشر خواهد کرد. با بالاگرفتن جدال قوه قضاییه و او در دوره دوم ریاست جمهوری‌اش، صادق لاریجانی گفت که دولت وقت و بانک مرکزی از ارائه فهرست بدهکاران بزرگ خودداری می‌کند. غلامحسین الهام، سخنگوی وقت دولت این موضوع را تکذیب کرد و گفت دولت دست‌کم دو بار در سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ فهرست بدهکاران را به قوه قضاییه داده است. در نهایت با گذشت بیش از شش سال از آن زمان، فهرست افشا شده توسط محمود احمدی‌نژاد از چند نام بیشتر فراتر نرفت.
چرا وام‌ها را پس نمی‌دهند؟
بدهکاران بانکی دو دسته هستند: گروهی برای طرح‌های صنعتی و تولیدی از بانک‌ها وام گرفتند ولی در دوران رکود اقتصادی طرح‌های آنها شکست خورده و نمی‌توانند وامشان را پس بدهند. اما گروه دوم و بزرگتری هستند که با استفاده از روابط و با رانت به اسم طرح‌های تولیدی وام‌های کلان گرفته‌اند، در صورتی که از آن برای فعالیت غیرتولیدی مثل ساخت و ساز و واردات استفاده کرده‌اند. مشخص نیست که این عده چطور توانسته‌اند از بانک وام بگیرند و چرا بانک‌ها در قبال این وام‌ ضمانت کافی دریافت نکرده‌اند و اگر ضمانت گرفته‌اند چرا نمی‌توانند ضمانت را به خاطر بدهکاری به اجرا بگذارند.