بی بی سی : مهرماه امسال فراخوان تحریم مسابقات شطرنج قهرمانی زنان جهان به میزبانی ایران، به دلیل اجباری بودن حجاب، باعث توجه جهانی به رویدادی شد که معمولا به سر خط خبرها راه پیدا نمیکند و توجه عمومی را جلب نمیکند. این رویداد از ده روز پیش در تهران در جریان است و هر سه شطرنجباز زن ایرانی حاضر در این مسابقات، آتوسا پورکاشیان، ساراسادات خادمالشریعه و میترا حجازیپور در همان دور اول حذف شدهاند اما به احتمال زیاد بسیاری حتی از اینکه این مسابقات در تهران در جریان است بیاطلاع هستند.
مسابقات جهانی شطرنج زنان در تهران در این میان ناگهان شطرنج دوباره به سر خط خبرها راه پیدا میکند و در اتفاقی نادر هر دو تابوی ورزش ایران همزمان در یک تورنمنت شطرنج به چالش کشیده میشود. در تورنمنتی نه چندان معتبر در جبلالطارق که شاید برای اولین بار چنین توجه رسانهای به آن شده، یک خواهر و برادر که در بین شطرنجبازان طراز اول ایران نیستند در مسابقات شرکت میکنند؛ خواهد بدون حجاب است و برادر با یک شطرنجباز اسرائیلی مسابقه میدهد.
درسا درخشانی خبر منتشر میشود و یک نماینده مجلس خواستار برخورد دستگاههای امنیتی میشود و رییس فدراسیون شطرنج ایران هم میگوید چون "موازین اسلامی-ایرانی" زیرپا گذاشته شده باید نظام درباره نحوه برخورد با این دو شطرنجباز ایرانی که "با هزینه شخصی" در مسابقات حاضر شده بودند تصمیم بگیرد.
حجاب
حجاب بزرگترین چالش ورزش زنان در ایران بوده و هست. سالهای سال زنان ایرانی فقط در پشت درهای بسته سالنهای ورزشی امکان ورزش داشتند و حتی خواب شرکت در مسابقات بینالمللی را هم نمیدیدند. بعدا البته مسئولان ایران رضایت دادند که پوشش کوچه و خیابان را شامل حال زنان ورزشکار نکنند و با تعدیلهایی برخی رشتههای ورزشی شانس حضور در رقابتهای بینالمللی پیدا کنند و گاهی تصاویر مسابقات برخی رشتههای ورزشی از تلویزیون پخش شود.
بازیکنان تیم ملی زنان ایران به دلیل حجابی که به آنها تحمیل شده بود با چشمانی اشکبار از مقدماتی المپیک لندن حذف شد هنوز بسیاری به یاد دارند که بازیکنان تیم ملی فوتبال زنان ایران در سال ۲۰۱۱ به علت نوع حجابشان (که از نظر فیفا غیرقانونی بود) از مقدماتی المپیک لندن حذف شدند (داور، مسابقه را سه بر صفر به نفع اردن اعلام کرد) و دختران ایرانی که پس از سالها تلاش و مبارزه با چنگ و دندان خود را به آن مرحله رسانده بودند در زمین مسابقه به زانو درآمدند و از ته دل گریستند.
دو سال بعد شیرین گرامی، اولین زن ایرانی شد که فدراسیون بینالمللی ورزش سه گانه به او مجوز حضور درمسابقات قهرمانی جهانی را داد و او در لندن در این مسابقه شرکت کرد.
خانم گرامی با پوششی متفاوت با سایر ورزشکاران وارد میدان شد و با همکاری برگزارکنندگان خود را برای مرحله شنا آماده کرد.
مسئولان فدراسیون جهانی در یک متری خط شروع شنا یک چادر گذاشته بودند تا خانم گرامی در آن لباس غواصی بپوشد و در یک متر بعد از پایان خط شنا هم چنین چادری قرار دادند تا او در فضایی محفوظ لباس خود را عوض کند.
شیرین گرامی با پوشش منحصر به فرد در سه گانه لندنخانم گرامی برای اینکه بتواند زیر نام ایران در مسابقات شرکت کند مجبور شده بود به حجاب تن دهد. او به ایران سفر کرد تا از مقامات ورزش ایران مجوز بگیرد.
او به گاردین گفته بود: "مسئولان متوجه شدند که من کاملا جدی هستم و حاضرم برای شرکت در این مسابقات هر تلاشی را انجام دهم."
خانم گرامی که در بریتانیا زندگی میکرد برای اینکه بتواند از طرف این کشور در مسابقات شرکت کند شانسی نداشت چون بریتانیا در این رشته صاحب ورزشکارانی طراز اول بود و به این ترتیب برای اینکه از طرف ایران در مسابقات شرکت کند مجبور شد "هر تلاشی" را انجام دهد.
رونق یا عدم رونق رشتههای ورزشی زنان در ایران را قابلیت پوشش رسمی آن رشته در تطبیق با قرائت سختگیرانه مسئولان ایران از حجاب اسلامی تعیین میکند؛ برخی رشتهها وضعیت بهتری دارند و برخی دیگر نه. به عنوان مثال کشتی زنان هنوز در ایران ممنوع است.
راحله آسمانیراحله آسمانی تکواندوکار ایرانی که در بازیهای آسیایی تاریخساز شد و اولین بانوی ایرانی بود که به فینال بازیهای آسیایی رسید پس از چندی عطای مسابقه دادن برای ایران را به لقایش بخشید. او عضو تیم ملی تکواندوی بلژیک شد و دیگر مجبور نبود حجاب داشته باشد. دیگر دغدغه این را هم نداشت که ماهها تمرین و مشقت بخاطر قرعهای که به نام یک ورزشکار اسرائیلی خورده به باد رود و با حریف اسرائیلی هم مسابقه داد.
راحله آسمانی در حال دریافت جایزه از رییس فدراسیون جهانی تکواندوهفته پیش تیم اسکی زنان ایران هدف حمله 'دلواپسان' قرار گرفت و در حالی که موهایشان زیر کلاه اسکی مخفی بود رسانههای اصولگرا نوشتند این عکس در پیستهای اسکی آلپ گرفته نشده بلکه عکس تیم ملی اسکی زنان ایران است.
تیم اسکی زنان ایراناین حساسیت تا آنجا است که حتی به بیحجاب بودن زنان ارمنی که در مسابقات ارامنه شرکت کرده بودند هم اعتراض شده است.
افتتاحیه مسابقات ارامنه در ورزشگاه آرارات ۱۳۹۲با این حال بسیاری از ورزشکاران زنی که سالها محرومیت حضور از مسابقات را به دلیل حجاب را تحمل کرده و برای حضور در عرصههای بینالمللی تلاش کردهاند معمولا با فراخوانهای تحریم مخالفند چون فکر میکنند پیشرفت سالهای اخیر زنان ایرانی در رشتههای ورزشی به پایان خود خواهد رسید.
اسرائیل منع مسابقه با حریفان اسرائیلی از سال ۱۹۸۳ و مسابقات کشتی قهرمانی جهان در کیف، پایتخت اوکراین شروع شد. پس از کشتی بیژن سیفخانى با یک کشتیگیر اسرائیلی، تیم کشتی ایران را از وسط مسابقات به ایران برگرداندند و این ممنوعیت تا به حال به قوت خود باقی است. در این سالها ورزشکاران ایرانی، بدون اینکه حقی داشته باشند فقط باید دعا میکردند که به حریفی از اسرائیل برخورد نکنند چرا که پیش از شروع مسابقه بازنده بودند.
آرش میراسماعیلی مدال المپیک آتن را به دلیل رویارویی با حریف اسرائیلی از دست دادبرای اینکه رسما گفته نشود ایران از مسابقه با ورزشکاران اسرائیلی خودداری میکند -که محرومیت از رقابتهای بینالمللی را به همراه دارد- انواع و اقسام ترفندها و تدبیرها به کار گرفته شد؛ برداشتن همزمان دو قرعه و انداختن یکی از آنها اگر به نام اسرائیل خورده بود (در کشتی)، بیماری و مصدومیتهای ناگهانی و حتی ارائه گواهی پزشکی، باختن عمدی به حریف برای پرهیز از مسابقه بعدی با ورزشکار اسرائیلی و حتی پرهیز از اعزام ورزشکاری که احتمال داشت مجبور شود با ورزشکاری اسرائیلی مسابقه دهد.
آرش میراسماعیلی جودوکار ایرانی، شانس مسلم طلا در المپیک آتن (سال ۲۰۰۴)، چون باید با حریفی از اسرائیل روبرو میشد سر وزن نرسید و حذف شد. هر چند فدراسیون جهانی این دلیل را موجه اعلام کرد اما محمد خاتمی رئیس جمهور وقت ایران گفت "این عمل آرش، در تاریخ افتخارات ایران ثبت میشود" و به او بیست و پنج هزار دلار جایزه داده شد.
وحید هاشمیانبعد نوبت فوتبال بود، وحید هاشمیان که در بایرن مونیخ بازی میکرد، از سفر با این تیم برای مسابقه با مکابی در تلآویو انصراف داد و پس از آن بازیکنان ایرانی در قرارداد خودشان با تیمهاى اروپایى، شرط عدم رویارویی با تیمهای اسراییلی را گنجاندند. بعد نوبت به اشکان دژاگه رسید که در مسابقه تیم زیر ۲۱ سال آلمان با اسرائیل از سفر به آن کشور خوددارى کرد و در جنجالی که در آن زمان ایجاد شد دلایل خانوادگی، اینکه پدرش دائم به ایران سفر میکند و وضعیت سیاسی ایران ایران را عنوان کرد و تاکید کرد هیچ ضدیتی با اسرائیل ندارد.
اشکان دژاگه با تیم زیر ۲۱ سال آلماندر مسابقات کشتی قهرمانی جهان در سال ۲۰۱۱ که در استانبول برگزار میشد، دو کشتیگیر ایرانی قربانی این سیاست شدند و مجبور شدند به حریفانی ضعیف ببازند تا مجبور نشوند با کشتیگیران اسرائیلی روبرو شوند.
چهره محسن حاجیپور در لحظهای که از مربیاش میپرسد که باید کشتی برده را عمدا ببازد تا در دور بعد با کشتیگیر اسرائیلی روبرو نشودمحسن حاجی پور در حالی که سه بر صفر از حریفش جلو بود برای اینکه در دور بعد با حریف اسرائیلی روبرو نشود عمدا به حریفش ضعیفش باخت. دوربینهای تلویزیونی ثبت کردند که حاجی پور که انگار نمیخواست این پیروزی را از دست بدهد اواسط مسابقه از مربیاش پرسید "بخورم؟" و بعد آنقدر به رقیبش امتیاز داد که بازنده شود.
به فاصله کمی قاسم رضایی هم به دلیل بیماری روی تشک حاضر نشد تا با حریف اسرائیلی روبرو نشود. او سال بعد قهرمان المپیک شد.
در حالی که کشتیگیر اسرائیلی کنار تشک ایستاده، داور مسابقه منتظر قاسم رضایی است که در نهایت هم روی تشک حاضر نمیشودفاصله کوتاه بین دو اتفاق باعث شد صدای رافائل مارتینیتی رییس وقت فدراسیون جهانی کشتی درآید و تهدید کند که دیگر از این به بعد بهانههای ایران برای پرهیز از مسابقه با اسرائیل را نخواهد پذیرفت و ایران را محروم خواهد کرد.
قاسم رضایی قهرمان المپیک لندن شدکار سختتر از قبل شده بود. روش جدید این بود: اگر احتمال رویارویی با حریفان اسرائیلی وجود دارد اصلا ورزشکار اعزام نشود. علیرضا خجسته، جودوکار ۱۹ ساله سه روز قبل از المپیک ریو فهمید که به مسابقات اعزام نخواهد شد و اعلام شد به دلیل "مشکلات خانوادگی" از حضور در ریو انصراف داده است اما همه میدانستند او در جایی از جدول مسابقات قرار گرفته که امکان دارد مجبور به رویارویی با حریفی اسرائیلی شود.
علیرضا خجسته با مدال برنز آسیاچند ماه بعد علیرضا جهانبخش بازیکن تیم ملی فوتبال ایران و باشگاه آلکمار هلند در مسابقات لیگ اروپا در هر دو بازی رفت و برگشت با مکابی تلآویو شرکت نکرد و تیمش یک بازی را باخت و یکی را مساوی کرد و چهار امتیاز از دست رفته که نزدیک بود به قیمت حذف این تیم از مسابقات تمام شود.
علیرضا جهانبخش با پیراهن تیم آلکمارحجاب و حریفان اسرائیلی سد راه ورزشکاران ایرانی ماندهاند، ورزشکاران هر قدر هم شاکی و ناراضی باشند، مجبورند خم به ابرو نیاورند و حرفی نزنند. ورزش ایران پیش از مسابقات، افتخاراتش را به این دو تابو میبازد و ورزشکاران مستعد و درجه یک یا دلسرد میشوند، یا دستشان از افتخار خالی میماند یا با پرچم کشور دیگری مسابقه میدهند.
سیاست در ایران به این که همه هزینهها را بر دوش ورزش و ورزشکاران بگذارد عادت کرده است.