ظریف: طبق سازوکار دیده شده در برجام اقدام خواهیم کرد

ظریف از "نقض برجام توسط آمریکا" به موگرینی شکایت کرده است در پی انتشار دستور حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران برای واکنش به مصوبه اخیر کنگره آمریکا شامل تمدید تحریم‌هایی علیه ایران، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه، در مورد اقداماتی در این زمینه توضیحاتی داده است.
 
آقای ظریف که روز گذشته برای شرح تحولات اخیر در زمینه اجرای توافق هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ (برجام) در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس حضور یافته بود، در واکنش به دستور آقای روحانی گفته است که در برجام سازوکار مشخصی برای برخورد با نقض این توافق توسط طرف‌های توافق پیش بینی شده است.
 
روز گذشته، دفتر حسن روحانی در نامه‌های به علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، و جواد ظریف در مورد بروز واکنش به مصوبه اخیر کنگره آمریکا دستوراتی داد. در نامه آقای روحانی به رئیس سازمان انرژی اتمی، از او خواسته شده است تا در مورد "برنامه‌ریزی برای طراحی و ساخت پیشران (موتور) هسته‌ای جهت بهره‌گیری در حوزه حمل‌ونقل دریایی، با ‏همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی" و "مطالعه و طراحی تولید سوخت مصرفی پیشران هسته‌ای، با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی" اقدام کند.
 
در نامه به وزیر خارجه نیز به او دستور داده شده تا در واکنش به "تعلل و اهمال" آمریکا در اجرای توافق هسته‌ای، "نسبت به اجرای مراحل پیش‌بینی شده در برجام برای رسیدگی به موارد ‏نقض، اقدام نموده و دیگر پیگیری‌های حقوقی و بین‌المللی لازم را نیز به‌طور جدی معمول دارد."
 
آقای ظریف در مورد نحوه اجرای این دستورها گفته است که تا آنجا که به وزارت خارجه مربوط می‌شود، تا کنون دو نامه به فردریکو موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مسئول کمیسیون مشترک نظارت بر اجرای برجام ارسال شده است. وی گفته است که "یک مورد آن در اوایل یا اواسط سال بود و منجر شد به اینکه جلسه وزرای عضو کمیسیون مشترک در حاشیه اجلاس مجمع عمومی در نیویورک برگزار شود" و نامه دوم نیز پس از مصوبه اخیر کنگره آمریکا در تمدید تحریم‌هایی علیه ایران ارسال شده است.
 
وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفته است که "در برجام سازوکاری دیده شده است که در مواردی که اقدام یکی از اعضا مغایر با برجام باشد، این سازوکار را ما از مسئول کمیسیون مشترک خواهیم خواست." وی افزوده است طبق دستور رئیس جمهوری، از کمیسیون خواسته خواهد شد تا در واکنش به مصوبه اخیر کنگره آمریکا، این سازوکار را به جریان اندازد. وی در مورد نحوه کار کمیسیون و اقدامات احتمالی آن توضیحی نداده است.
 
جواد ظریف مصوبه کنگره آمریکا را مغایر برجام دانست و گفت: "همانطور که آقای رئیس جمهوری گفتند و ما از گذشته اعلام کردیم، این کار مغایر با برجام است و باعث خواهد شد که ایران با روش‌های قانونی دیده شده در برجام واقدامات دیگری که امروز رئیس جمهوری دستور دادند، عکس العمل نشان دهیم."
روحانی به ظریف و صالحی دستور داده است نسبت به مصوبه کنگره آمریکا واکنش نشان دهند روز گذشته و پیش از انتشار نامه رئیس جمهوری ایران به رئیس سازمان انرژی اتمی و وزیر خارجه، علی اکبر ولایتی، عضو هیئت نظارت بر اجرای برجام که آقایان روحانی، صالحی و ظریف نیز از اعضای آن هستند، گفت که این هیئت در مورد نحوه واکنش به تحریم‌ها تصمیم‌هایی اتخاذ کرده است هر چند افزود که این تصمیم‌ها بعدا اعلام و " یقینا مردم از شنیدن آن خوشحال و دشمن ناامید خواهند شد." مشخص نیست که آیا نامه‌های آقای روحانی و اقداماتی که وزیر خارجه وعده آن را داده است در راستای اجرای همین تصمیم‌ها صورت می‌گیرد یا هیئت نظارت اقدامات دیگری را در نظر دارد.
 
در واکنش به دستور آقای روحانی، به نقل از یک مقام دفتر رئیس جمهوری آمریکا گزارش شد که این دستور با تعهدات ایران در چارچوب برجام مغایرتی ندارد و نقض این تعهدات محسوب نمی‌شود.
 
چندی پیش، سنای آمریکا با ٩٩ رای موافق و بدون رای مخالف قانون تحریم ایران را به مدت ده سال دیگر تمدید کرد. پیشتر مجلس نمایندگان نیز با ٤١٩ رای موافق در برابر ١ رای مخالف به تمدید این قانون رای داده بود. رئیس جمهوری آمریکا از حق وتوی این مصوبه برخوردار است هر چند طبق قوانین آمریکا، اکثریت قاطع نمایندگان کنگره می‌توانند وتوی رئیس جمهوری را خنثی کنند و با توجه به اکثریت آرای موافق در هر دو مجلس کنگره به این مصوبه، این احتمال وجود دارد که در صورت وتوی این مصوبه، تصمیم رئیس جمهوری بلااثر بماند.
 
در واکنش به تصویب این طرح در کنگره، به نقل از مقام نزدیک به رئیس جمهوری آمریکا گزارش شد که "هرچند ما فکر نمی‌کنیم که تمدید قانون تحریم‌های ایران ضرورتی داشته باشد، اما معتقد نیستیم که تمدید دقیق آن توافق هسته‌ای را نقض می‌کند."
 
"قانون تحریم‌های ایران و لیبی مصوب سال ١٩٩٦" مقرر داشت که شرکت‌های غیر آمریکایی که در سال بیش از ٢٠ میلیون دلار در صنایع نفت ایران سرمایه‌ گذاری کنند با یک رشته تحریم‌های آمریکا مواجه می‌شوند. طبق این قانون که در سال ٢٠٠٦ به "قانون تحریم‌های ایران" تغییر نام یافت، رئیس جمهوری آمریکا ملزم است علیه شرکت‌هایی که از مفاد این قانون تخطی ‌کنند دست کم دو نوع تحریم از هفت تحریم مندرج در متن قانون را وضع کند. محدودیت دسترسی به تسهیلات بانک صادرات و واردات آمریکا، منع صدور جواز صادرات آمریکایی به مقصد شرکت مورد تحریم، محدودیت دسترسی چنین شرکتی به اعتبارات اعطایی موسسات مالی ایالات متحده و استفاده از انواع اوراق قرضه دولتی آمریکا از جمله اقداماتی است که در این قانون پیش بینی شده است.
مقامات دولتی گفته‌اند مذاکرات منجر به برجام زیر نظر آیت‌الله خامنه‌ای صورت گرفت هر چند او همواره از موضعی منتقدانه از این مذاکرات و نتیجه آن سخن گفته است دولت آمریکا گفته است که تحریم‌های وضع شده در واکنش به برنامه هسته‌ای ایران را لغو شده اما ایالات متحده در چارچوب برجام، تعهدی برعهده نگرفته است که تحریم‌های مربوط به موضوعات دیگر مانند نقض حقوق بشر و عدم برخورداری مردم ایران از آزادی مبادله اطلاعات و اتهام حمایت ایران از تروریسم را هم لغو کند اما مقامات جمهوری اسلامی گفته‌اند که ایالات متحده با پذیرش برجام متعهد شده تمامی تحریم‌های وضع شده علیه ایران را لغو کند.
 
آنان همچنین ایالات متحده را متهم می‌کنند که با وجود وعده‌های مکرر، حتی در اجرای بعضی از تعهدات مشخص در برجام، از جمله در زمینه لغو محدودیت‌های بانکی و مالی مرتبط با برنامه‌های هسته‌ای اقدام جدی صورت نداده و جمهوری اسلامی همچنان با مشکلاتی در زمینه همکاری مالی با موسسات خارجی مواجه است. احتمالا نامه ای که به گفته آقای ظریف "در اوایل یا اواسط سال" برای کمیسیون مشترک ارسال داشت حاوی شکایت در این زمینه بود.
 
در ژوئیه سال گذشته میلادی، پس از چندین ماه مذاکره ایران با گروه ١+٥ سرانجام توافقنامه هسته‌ای (برجام) حاوی لغو تحریم‌های هسته‌ای بین‌المللی و یکجانبه علیه ایران در برابر لغو یا تغییر در برخی برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی به خصوص در زمینه غنی‌سازی اورانیوم و فعالیت در زمینه تولید آب سنگین به دست آمد.
حسن شریعتمداری (راست) حسن روحانی را مسئول برجام دانسته است به گفته ناظران، نحوه گزارش‌دهی و ادامه این مذاکرات و حصول توافق توسط منابع دولتی و رسانه‌های خبری ایران به گونه ای بود که این نتیجه گیری به دست آید که دولت حسن روحانی و به ویژه وزارت خارجه عامل اصلی در آغاز این مذاکرات و دستیابی به برجام ایفا بودند هر چند با توجه به ساختار قدرت در جمهوری اسلامی و اهمیتی که ظاهرا حکومت برای برنامه های هسته ای قایل بود، این نظر وجود داشت که تصمیم‌گیری در این زمینه بدون مداخله مراجع اصلی قدرت امکانپذیر نبود. به گفته ناظران، با توجه به وفاق بین المللی علیه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی و شرایطی که تشدید تحریم های کوبنده و حتی اقدامات دیگر می توانست در پی آورد سرانجام به آغاز مذاکرات جدی و حصوب برجام منجر شد.
 
با اینهمه، ار طول مذاکرات و از زمان اعلام برجام، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نسبت به اعتبار این توافق و حتی عملکرد مذاکره کنندگان ابراز تردید می‌کرد و هواداران و رسانه‌های وابسته به جناح رقیب دولت نیز با انتقاد از جنبه‌های مختلف برجام و حتی این نظر که این توافق "دستاوردهای هسته‌ای" ایران را از میان برد، مذاکره کنندگان را مسئول قلمداد کرده‌اند.
 
در پی دستور حسن روحانی برای بروز واکنش به مصوبه اخیر کنگره آمریکا، خبرگزاری تسنیم نظر حسن شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان را منعکس کرده که گفته است چه رئیس جمهوری آمریکا این مصوبه را امضا بکند چه نکند، تصویب آن نقض برجام محسوب می‌شود. وی گفته است که رئیس جمهوری می‌خواهد مسئولیت برجام را به گردن دیگران بیندازد، و افزوده: "آقای روحانی خودشان قبلاً گفته بودند که همه مسئولیت‌ها به‌عهده من است. مقایسه بین رهنمود‌ها و هشدا‌رهایی که رهبر معظم انقلاب فرمودند با آنچه مسئولان انجام دادند، نشان می‌دهد یکی از مشکلات اصلی برجام این بود که مسئولان در مسیری که رهبری تبیین فرمودند حرکت نکردند و کار را به اینجا رساندند."
 
خبرگزاری تسنیم همچنین اظهار نظر آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، از مراجع تقلید در قم را منتشر کرده که گفته است: "در برجام امتیازات سنگین و فراوانی به غربی‌ها دادیم اما اگر پیمان شکنی کنند چیز قابل تأملی وجود ندارد از همین رو باید آماده باشیم و برنامه مقابله تنظیم شود." وی خواسته است که "به‌اندازه پیمان‌شکنی غرب، از تعهدات خود در برجام فاصله بگیریم."