کودتای ترکیه و اتهام شکنجه

سلجن بویون ویدئو را روی موبایلش نشان می‌دهد و آه بلندی می‌کشد. با این که بارها از زمان کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه این تصاویر را تماشا کرده، دیدن آن برایش تکان‌دهنده است.
 
به مردی که سرش زخمی است اشاره می‌کند و می‌گوید: "موکلم است. همراه چند نفر دیگر کتک خوردند. سرشان را به دیوار کوبیدند. روی زانوهایش سوخته چون مجبورش کردند روی آسفالت داغ زانو بزند. خودم یک مامور پلیس را دیدم که داشت یکی دیگر از موکل‌هایم را خفه می‌کرد".
 
کسانی که در ویدئو دیده می‌شوند از مظنون‌های رده بالا در کودتای ترکیه هستند. افسران نظامی که متهمند فرمان بمباران ساختمان پارلمان ترکیه و ساختمان‌های دولتی را به جنگنده‌های اف-۱۶ و دستور گلوله‌باران معترضان را در استانبول و آنکارا به تانک‌ها داده‌اند.
 
کودتای نافرجام نیمه ژوئیه، ۲۶۵ کشته به جا گذاشت و تا مرز سرنگونی دولت رجب طیب اردوغان پیش رفت.
 
شکست آن با گسترده‌ترین سرکوب‌ها در تاریخ معاصر ترکیه همراه شد. بیش از ۱۲۵ هزار نفر از کار برکنار یا تعلیق و حدود ۴۰ هزار نفر بازداشت شدند. بسیاری از بازداشت‌شدگان به ارتباط با جنبش فتح‌الله گولن متهم شدند. دولت ترکیه آقای گولن، شخصیت مذهبی مخالف آقای اردوغان و ساکن آمریکا را عامل کودتا می‌داند؛ هر چند که او این اتهام را رد می‌کند.
 
گزارش‌های زیادی از بدرفتاری با بازداشت‌شدگان کودتا منتشر شده و بی‌بی‌سی هم روایت‌های نگران‌کننده و تکان‌دهنده‌ای از شاهدان شنیده است.
حدود چهل هزار نفر بعد از کودتا بازداشت شدند سلجن بویون، وکیل، می‌گوید: "آنها با ضرب و شتم دنده افراد را شکسته‌اند، دست‌بندهایی که از پشت به دست متهمان زده شده، مچشان را بریده‌ و جمجمه‌هایشان ترک برداشته است."
 
"محدودیت‌های گسترده‌ای برای ارتباط وکیل و موکل گذاشته‌اند. ماموران امنیتی و پلیس در جلسه‌هایی که با موکلانمان داریم، می‌نشینند و حتی در مکالمه ما دخالت می‌کنند و نامه‌ها را می‌خوانند."
 
ویدئویی که سلجن نشان می‌دهد اندکی بعد از کودتای نافرجام منتشر شد و در آن متهمان با بینی‌های شکسته و جراحت‌های جدی سر و گوش مقابل دوربین راه می‌روند. ویدئوی دیگری که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و به نظر می‌آید پلیس آن را ضبط کرده، سربازان خونین و مالین را نشان می‌هد.
 
سازمان عفو بین‌الملل اخیرا اعلام کرد گزارش‌های معتبری دریافت کرده که نشان می‌دهد بازداشت‌شدگان مورد ضرب و شتم، شکنجه و تجاوز قرار گرفته‌اند.
 
گروه دیده‌بان حقوق بشر هم موارد زیادی از آزار و اذیت را گزارش کرده که با اعلام وضعیت فوق‌العاده در ترکیه و تمدید زمان بازداشت از ۴ روز به ۳۰ روز تسهیل شده است. در این شرایط می‌توان فرد بازداشت شده را تا پنج روز از دسترسی به وکیل محروم کرد.
 بی‌بی‌سی تصاویری از سربازان خونین و مالین در یک سلول دیده است بی‌بی‌سی شواهد بیشتری از بدرفتاری، نه تنها با مظنونان دست داشتن در کودتا بلکه با کسانی که به "حمایت از تروریسم" متهم شدند - از جمله کردها و چپگراها - پیدا کرده است.
 
کامل اولوج در ماه اوت به اتهام ارتباط با حزب کارگران کردستان بازداشت شد. او به دو مرکز پلیس در استانبول فرستاده شد و می‌گوید در هر دو مرکز به شدت شکنجه شده است.
 
او در روایتی مفصل به بی‌بی‌سی گفت که لوله تفنگ را در دهانش گذاشته‌اند و به او گفته‌اند چه چیزهایی بگوید. او می‌گوید اجازه رفتن به توالت به او نداده‌اند تا خودش را کثیف کند.
 
"عکس حدود ۲۰۰ نفر را داشتند و از ما می‌خواستند بگوییم که این افراد عضو پ‌ک‌ک هستند. وقتی به حرفشان گوش نکردم، شکنجه را شروع کردند. به بیضه‌هایمان وزنه ‌بستند. هنوز هم درد دارم. بعد رویمان آب می‌ریختند و می‌زدند. وقتی به بیمارستان منتقل شدیم پلیس از دکترها خواست که هیچ کدام از اینها را ثبت نکنند."
کامل اولوج می‌گوید شکنجه شده است گزارش‌های زیادی منتشر شده که حاکی از فشار به پزشکان و پرستاران برای تایید گزارش‌هایی است که صحت آن بررسی نشده است.
 
کامل می‌گوید: "به من گفتند اگر حرف نزنی همسرت را می‌آوریم و همین جا جلوی چشم تو به او تجاوز می‌کنیم. بعد مرا به یک اتاق تاریک بردند و سعی کردند باتومی را به زور در مقعدم فرو کنند. وقتی نتوانستند این کار را بکنند مرا رها کردند. شاید شکنجه‌ها را فراموش کنم اما آزار جنسی آنها در سیاه‌ترین گوشه قلبم حک شده است".
 
بی‌بی‌سی به مدارک پزشکی دو مرد دیگر دست پیدا کرده که می‌گویند آزار جنسی شده‌اند. این دو نفر در شانلی‌اورفه در جنوب شرق ترکیه به ظن عضویت در یک گروه مارکسیست دستگیر شدند و در گزارش پزشکی آنها از "زخم روی آلت تناسلی و درد بیضه‌ها که نشان‌هنده فشار دادن آلت و بیضه‌ها است"، صحبت شده است.
 
مخالفان سیاسی ترکیه هم در جریان سرکوب‌ها هدف قرار گرفته‌اند. بعد از دستگیری رهبران و نمایندگان حزب دموکراتیک خلق‌ها حزب هوادار کردها در مجلس، جهاد ساعتچی‌اوغلو، پسر یکی از این نماینده‌ها در جریان اعتراض‌ها بازداشت شد. جراحاتی که در ‌طول بازداشت برداشت آن قدر جدی بود که در بیمارستان بستری شد؛ جایی که بی‌بی‌سی به ملاقاتش رفت.
جهاد ساعتچی‌اوغلو به دلیل ضرب و شتم در بازداشت بستری شد یکی از مهره‌های ستون فقراتش مو برداشته و وقتی در تخت جابجا می‌شود از درد فریاد می‌کشد. در گزارش پزشکی او ضرب و شتم، ضربه به سر و آسیب دیدن جمجمه دیده می‌شود. روی کمرش زخم قرمز رنگ بزرگی باندپیچی شده است.
 
می‌گوید: "از وقتی مرا گرفتند تا وقتی که به بیمارستان منتقل شدم، فقط کتک می‌خوردم. تمامی نداشت - سیلی و مشت و لگد می‌زدند و سرمان را به دیوار می‌کوبیدند. در بیمارستان می‌خواستند دکترها را تحت فشار بگذارند اما گزارش‌های پزشکی ضرب و شتم را تایید می‌کند."
 
"اگر فقط کار چند مامور پلیس بود می‌گفتیم استثنا است. اما پلیس موتورسوار، لباس شخصی، ضدترور... همه آنجا بودند. با خیال راحت ما را شکنجه می‌کردند."
 
شکنجه در جریان کودتاهای ترکیه و نبرد با شبه‌نظامیان کرد در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ فراگیر بود.
 
از سال ۲۰۰۴ و با قدرت گرفتن حزب عدالت و توسعه اقدام‌های پیشگیرانه‌ای انجام شد و دسترسی بهتری به پزشک و وکیل فراهم شد. اما از زمان ازسرگیری درگیری با کردها در سال گذشته و بعد از آن کودتای نافرجام، به نظر می‌آید که روزهای تاریک دوباره به ترکیه بازگشته‌اند.
 
دولت ترکیه درخواست بی‌بی‌سی برای مصاحبه درباره این موضوع را رد کرد. اما چند هفته پیش، بعد از انتشار گزارش دیده‌بان حقوق بشر، وزارت دادگستری و کشور ترکیه این گزارش را "یک‌جانبه و تنها از نگاه جانب‌دارانه گروه تروریستی گولن" توصیف کردند و گفتند که دولت ترکیه تنها در چارچوب قانون عمل می‌کند.
 
چند روز پیش سفر گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور شکنجه به ترکیه به تعویق افتاد. انتظار می‌رود ارزیابی او تا حد زیادی نشان دهد که آیا ترکیه قوانین بین‌المللی منع شکنجه را نقض کرده یا نه.
 
در پایان گفت‌وگو با سلجن بویون، وکیل، از او پرسیدم که آیا از صحبت درباره این موضوع نمی‌ترسد. او گفت: "چرا، ولی بالاخره یکی باید حرف بزند... آن چه در ۱۵ ژوئیه اتفاق افتاد کاملا غیرقانونی بود، اما آن چه الان رخ می‌دهد هم غیرقانونی است. ما تنها به دنبال عدالت هستیم."