شریعت دیجیتال؛ رونق فناوری‌های مذهب‌محور در آفریقا

چرچ پلاس برای مدیران کلیساها کلاس‌های آموزشی برگزار می‌کند "کافی است با یکی از کلیساهای این‌جا قرارداد امضا کنید تا یک دفعه وارد چند کشور شوید. دلیلش این است که در سراسر دنیا شعبه خواهید داشت. برای همین از همان روز اول به یک شرکت برنامه‌نویسی بین‌المللی تبدیل می‌شوید."
 
این‌ها حرف‌های نانا آگیمان‌پرمپه، مدیرعامل و یکی از چهار بنیان‌گذار "آسوریبا"، است که نرم‌افزار مدیریتی در اختیار کلیساها می‌گذارد.
 
این نرم‌افزارها به کلیساها اجازه می‌دهند تا از طریق اپ‌های تلفن همراه و پیامک با اعضای خود در ارتباط باشند و مهمتر از همه، کمک‌های مالی و عشریه‌های دیجیتالی دریافت کنند و بر آن‌ها نظارت داشته باشند. آن‌ها در عین حال می‌توانند محتوای ارسالی به اعضای کلیسا را بنا بر نیازهای شخصی آن‌ها طراحی کنند.
 
این شرکت در سال ۲۰۱۴ تاسیس شد و یک سال بعد به عنوان بهترین شرکت تازه‌تاسیس آفریقا انتخاب شد.
 
آقای آگیمان‌پرمپه که خود فرزند یک کشیش است از نزدیک مشکلات گردانندگان کلیساهای غنا را تجربه کرده بود – نظارت ناکارآمد بر حضور اعضا در کلیسا و مسائل مالی، ارتباط و تعامل ضعیف با اعضای کلیسا، و سختی تبلیغ برای برنامه‌های مختلف.
 
از طرف دیگر فرصت کسب درآمد از چشم او و بقیه بنیان‌گذاران این شرکت که همگی مسیحی اند پوشیده نماند.
 
قیمت محصولات آسوریبا در وبسایت این شرکت ذکر نشده، ولی آقای آگیمان‌پرمپه در مصاحبه‌ای که سال گذشته انجام داده بود گفته بود که نرخ ماهانه اشتراک از ۹ دلار به بالا است.
 
او در رابطه با محصولات شرکتش می‌گوید "کلیساها همین حالا هم چیزهایی می‌خرند – لباس برای مردم؛ مشارکت در ساخت مدرسه؛ خیلی از کلیساها برای پخش برنامه در رادیو و حتی تلویزیون پول می‌دهند – می‌خوام بگویم چیز جدیدی نیست." هدف بعدی او گسترش فعالیت‌های شرکت به خارج از مرزهای غنا و ورود به تانزانیا، گامبیا، نیجریه و کنیا است.
 
او اضافه می‌کند که "مساله مهم این است که بتوانید فناوری‌های فعلی را طوری انطباق دهید که در انجام بهتر کار‌ها به شما کمک کنند".
اپلیکیشن آسوریبا چند گزینه مختلف اعانه دارد و به شما اجازه می‌دهد تا از کشیشتان درخواست دعا کنید آقای آگیمان‌پرمپه در مصاحبه‌ای که سال گذشته با بی‌بی‌سی انجام داد گفت که ابتدایی‌ترین نسخه این اپ به کشیش روستا اجازه می‌دهد تا با مراجع بالاتر کلیسا در ارتباط باشد و وضعیت حضور و غیاب اعضا را ثبت کند.
 
شرکت "چرچ پلاس" که فعالیت مشابهی دارد و توسط پیتر ایهسی در نیجریه تاسیس شده فعالیت‌های خود را در سال ۲۰۱۳ آغاز کرد. او از طریق خانواده همسرش که در کلیسا فعال بودند با مشکلات مسئولان آشنا شد.
 
او می‌گوید "وقتی وارد دنیای فناوری اطلاعات شدم با خودم فکر کردم شاید بتواند برای آن‌ها نرم‌افزار بنویسم". اما نرم‌افزار اولیه که در سال ۲۰۱۳ راه‌اندازی شد چندان دوام نیاورد.
 
به گفته او "خرج پشتیبانی آن بسیار زیاد بود".
 
اما آقای ایهسی می‌گوید که حالا حدود ۱۰۰ کلیسا از آخرین نسخه نرم‌افزار شرکتش استفاده می‌کنند و تعداد زیادی هم برای دوره آزمایشی ثبت‌نام کرده‌اند.
آیا هیچ چیزی مقدس نیست؟ یکی از مسائل مهمی که آسوریبا، چرچ پلاس و دیگر اپ‌ها و خدمات اینترنتی مذهبی باید در نظر بگیرند امنیت اطلاعات است.
 
آقای آگیمان‌پرمپه می‌گوید "پایه این کار اعتماد است. مساله امنیت اطلاعات یک نگرانی واقعی است و مرتب مطرح می‌شود. اطلاعات میلیون‌ها انسان در اختیار ما است و این اطلاعات کاملا واقعی است... زندگی مردم گرد کلیساها می‌چرخد."
 
به نظر می‌رسد که چنین نگرانی‌هایی می‌تواند وارد باشد.
 
شرکت امنیت سایبری "پروف‌پوینت" در سال ۲۰۱۵ بدافزارهای موجود در اپ‌های مذهبی را بررسی کرد و مشخص شد که خاطیان اصلی آن‌هایی بودند که خدمات انجیلی ارائه می‌دهند.
 
محققان این شرکت ۵٫۶۰۰ اپلیکیشن اپل و اندروید انجیل را بررسی کردند و در ۲۴۰ تای آن‌ها نرم‌افزارهای مخرب پیدا کردند. ۱۴۰ اپلیکیشن دیگر هم در رده "پرخطر" قرار گرفتند.
 
این شرکت در گزارش خود گفت "بسیاری از اپ‌های انجیل هیچ برنامه مشخصی برای حفظ حریم خصوصی کاربران ندارند؛ اتفاقی که اصلا عجیب نیست چون خیلی از این اپ‌ها اطلاعات کاربر را به کشورهای مختلف می‌فرستند."
 
"در مجموع، اپ‌های انجیل با بیش از ۲٫۵۰۰ سرور در ۴۲ کشور مختلف ارتباط دارند و با آن‌ها اطلاعات رد و بدل می‌کنند."
 
این شرکت در عین حال حدود ۴٫۵۰۰ اپلیکیشن قرآن را هم بررسی کرد و در ۱۶ تای آن‌ها بدافزار پیدا کرد و ۳۸ تا را هم در رده پرخطرها قرار داد. از میان ۲۰۰ اپ تورات موجود هم ۲ اپلیکیشن حاوی نرم‌افزارهای مخرب بودند.
 
به گفته این شرکت "مشخص است که نمی‌توان از روی جلد کتاب درباره محتوای آن قضاوت کرد".
فیل مور، خطیب کلیسای روزانه اینترنتی، از خود هنگام ایراد خطابه فیلم می‌گیرد "صرفه‌جویی و پس‌انداز" با وجود این خطرات امنیتی، بعضی‌ها عقیده دارند که نصب این اپلیکیشن‌ها توانایی‌های مثبتی به همراه دارد.
 
یکی از کاربران اپلیکیشن "کتابخانه دیجیتال کشیش کریس" که در نیجریه فعال است نوشته بود: "تلفنم بعد از گرفتن این اپلیکیشن عالی دیگر اصلا قفل نکرد." این اپلیکیشن بیش از ۱۰۰٫۰۰۰ بار از روی گوگل پلی دانلود شده.
 
کار اپ‌های مذهبی و خدمات اینترنتی دیگر هم رونق فراوانی در آفریقا دارد.
 
برای مثال، "کلیسای روزانه اینترنتی" یک کلیسای دیجیتال است که هر یک‌شنبه خدمات اینترنتی ارائه می‌دهد. درن پارکر، کشیش اینترنتی، به بی‌بی‌سی می‌گوید که پیروان آفریقایی این کلیسا رو به افزایش است.
 
"بیشتر کسانی که از کلیسای دیجیتال و صفحه فیسبوک ما استفاده می‌کنند از طریق وسایل همراه با ما ارتباط دارند – مخصوصا در آفریقا. ما حتی در فقیرترین مناطق هم می‌بینیم که مردم از گوشی‌های همراه استفاده می‌کنند. مردم واقعا دارند صرفه‌جویی و پس‌انداز می‌کنند تا بتوانند گوشی همراه بخرند. در مناطق فقیرنشین قدرت ایمان است که زندگی را راحت می‌کنند." شریعت دیجیتال "مرکز تحقیقات پیو" تخمین می‌زند که تا سال ۲۰۵۰ از هر ده مسیحی در جهان چهار نفر در آفریقای سیاه زندگی خواهند کرد – و جمعیت مسلمانان جهان هم تقریبا با جمعیت مسیحیان برابر خواهد شد.
 
قاسم اسماعیل وبسایت، اپلیکیشن و نسخه چاپی "راهنمای مسلمانان" را در سال ۲۰۰۸ در آفریقای جنوبی راه‌اندازی کرد. هدف او از این کار دادن اطلاعات مفید به گردشگران مسلمان و همچنین وصل کردن مسلمانان محلی به یکدیگر بود.
 
آقای اسماعیل می‌گوید "نیازهای زندگی یک مسلمان که بر اساس شریعت تعیین شده می‌تواند در صورت عدم آشنایی با منطقه برای او مشکل‌ساز باشد".
 
"نیازهایی چون رستوران حلال، اقامتگاه حلال، پیدا کردن مسجد و یا حتی خدمات کفن و دفن در صورت لزوم. حتی زمان نماز هم در نقاط مختلف متفاوت است."
 
خرج تبلیغات در وبسایت آقای اسماعیل بین ۳۵ تا ۳۵۰ دلار است، ولی سازمان‌های خیریه و خدمات مذهبی می‌توانند مجانی تبلیغ کنند. او می‌گوید تنها از فعالیت‌های تجاری برای تبلیغ پول می‌گیرد ولی آن‌ها هم باید حتما از "قوانین شریعت تبعیت کنند".
 
به گفته او این وبسایت ماهانه حدود ۵٫۰۰۰ بازدیدکننده دارد ولی دیگر تنها راهنمای موجود نیست.
 
"حالا دیگر چند رقیب دارم."
 
به نظر می‌رسد حتی دین و مذهب هم از رقابت دیجیتال مصون نیست.