انسان همیشه برای زیبایی پوست و چهره خود و همچنین برای درمان بیماریهای پوستی بـه دنبال بهترین راهها و درمانهای ممکن بـوده و روشهای مختلف را به کار برده است.
در یکصد سال گذشته گیاهان نقش تعیین کنندهای در درمان بیماریها از جمله بیماریهای پوستی ایفا مـیکردنـد.
اما با پیدایش داروهای شیمیایی و صناعی بـهتـدریج نقش آنها کمرنگ شد و آنتی بیوتیکها و داروهای شیمیایی به طور وسیعی کاربرد پیدا کردند.
در سالهای اخیر به خاطر رویکرد مجدد مردم به مـصرف داروهای گیاهی و عوارض جانبی کمتر آنها، تعادل مـصرف بـه نفع داروهای گیاهی در حال رقم خوردن اسـت.
پژوهشها نشان میدهند که بعضی از گیاهان در جلوگیری از ریزش مو تاثیر دارند. البته بیشتر این پژوهشها روی جمعیت کمی انجام شدهاند؛ بنابراین نمیتوان درباره این نتایج نظر قطعی داد.
طب سنتی یک طب کلنگر است در مورد ریزش مو اولین قدم تشخیص علت بیماری است و دقیقاً براساس تشخیص درمانهای متفاوتی اعمال میشود.
ولی از دیدگاه طب سنتی یکی از عواملی که در رویش مو اهمیت دارد، تغذیه است. اصلاح رژیم غذایی میتواند در رویش و استحکام مو موثر باشد.
در مورد ترکیبات موضعی که در اغلب فرآوردههای مو یکی یا ترکیبی از چند گیاه استفاده میشود، که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
صبر زرد: صبر زرد جریان گردش خون در پوست سر را بهبود میبخشد و رشد مو را تحریک میکند
غان: روغن تهیه شده از درخت این گیاه به کاهش ریزش مو کمک میکند و باعث رشد مو میشود. اغلب این گیاه به افرادی که از کم شدن مو رنج میبرند توصیه میشود.
بابا آدم: این گیاه سرشار از «phytosterols» و اسیدهای چرب طبیعی است که برای حفظ موی سر و رشد طبیعی آن لازم میباشد.
علف گربه: این گیاه ضد خارش است .
بابونه: بابونه، برای موهای چرب که حاوی شوره سر است مفید میباشد. علاوه بر آن این گیاه با ایجاد تعادل در میزان آب اپیدرم مانع خشک شدن پوست میشود.
دم اسبی: این گیاه حاوی مادهای به نام «silica» است که با جوان سازی پیاز مو باعث رشد آن میشود. علاوه بر آن این ماده به رشد ناخن نیز سرعت میبخشد.
میتوان روغن آن را به طور مستقیم روی پوست سر بمالید و یا این که به صورت خوراکی، کپسول آن را مصرف کنید. گیاهان دیگری که مانع ریزش مو میشود عبارتند از: شیرین بیان، همیشه بهار، گزنه، جعفری، رزماری، مریم گلی.
در مورد نقش گیاهان دارویی در بهبود پوست براساس مطالعه مروری چاپ شده در سال 92 در مجله پوست و زیبایی دانشگاه تهران، تعدادی گیاه که در درمان بیماریهای پوستی نقش چشمگیر دارند، انتخاب و بررسی شدند.
پوست یکی از قسمتهای حساس بدن بوده و نگهداری از آن در زیبایی انسان مؤثر است.
فرآوردههای گیاهی نسبت به مواد شیمیایی عوارض کمی داشته و اثرات فارماکولوژیک مؤثری بر پوست دارند و از آنها در تهیه فرآوردههای دارویی و آرایشی استفاده میشود.
آلوئهورا: از جمله این گیاهان آلوئهورا است. گیاه آلوئهورا یا صبر زرد به مدت 2000 سال مـورد استفاده قرار گرفته و از 300 سال قبل از میلاد مـسیح به صورت سنتی مصرف میشد.
در ایالت متحده از این گیـاه بـرای درمـان زخمهای ناشی از سوختگی و مشکلات پوستی مثل انواع زخمها، آکنه، تبخال، گال، پسوریازیس و برخـی تومورهای پوستی استفاده میشد.
ژل آلوئهورا تحریک کننـده پوسـت بوده و به رشد سـلولهـای جدید کمک مـیکنـد. از طرفــی آلوئهورا التیــام بخش، ضد قارچ، ضــدباکتری، خنک کننده و طراوت زا و همچنین مرطـوب کننـدهای منحصر به فرد میباشد.
آلوئهورا پوست را در مقابل اثـر تابش آفتاب و اشعه ماوراء بنفش محافظت میکند و در درمان ترکهای پوستی و خشکی پوست مؤثر است،
گیاه آووکادو (Avocado): سرشار از ویتامین E، بتاکـاروتن، ویتـامین D، پروتئین، لسیتین و اسیدهای چرب اسـت و روغـن آن به علت دارا بودن "ویتامین A" کاربرد زیادی در مواد آرایشی دارد.
به صورت مجزا یا مخلوط با روغـن کنجـد برای تهیه کـرمهـای مختلـف مخـصوص پوسـتهـای خشک بـه کـار مـیرود. همچنـین روغـن آووکـادو را میتوان برای جلوگیری چروک پوسـت بـه کار بـرد.
آووکادو برای کاهش آسیب ناشـی از التهـاب پوسـت و اشعه ماورا بنفش نیز کاربرد دارد، همچنین در حفاظت پوست در برابر آفتاب نقش زیادی دارد.
اکالیپتوس (Eucalyptus) : گیاه دیگری است که دارای تنوعی از فلوروگلوسینول و تاننها میباشد.
اسانس اکـالیپتوس یک ترکیب ضد التهابی، ضدقارچ، ضد باکتری ضـعیف و ضــد ویروس اســت و هنگــامی کــه بــه صــورت موضــعی استفاده شود، در بهبود خونرسانی موثر است.
سوسن (سوسن سفید) پیاز سوسن برای جلوگیری از بروز چـروک بـه کـار میرود.
برنجاسف (درمنه): به صـورت لوسیون بــرای نــرم و لطیــف کــردن و جلوگیری از پیری پوست دستها مؤثر اسـت. اسـتفاده از این گیاه موجب لطافت و نرم شدن پوست و جلوگیری از چــروک زودرس آنهــا مـیشود.
گیاه درمنه کوهی خـواص بیولوژیـک زیـادی از جمله ضد میکروبی، ضـد التهابی و اتـساع عـروق دارد، به نظر میرسد که بتواند در روند ترمیم زخم مؤثر بوده و باعث افزایش سرعت بهبود زخم شود..
آویشن: از آویشن به عنوان تقویت کننده و ضـدعفونی کننـده در فرآوردههای مناسـب پوسـتهـای چـرب اسـتفاده میشود با توجه به مطالعات مختلف در منابع پزشکی و داروشناســی تعــدادی از گیاهــان از جملــه آویــشن شیرازی، حنا، سیر و بومادران فرآوردههای گیاهی مؤثر بر سالک را دارند.
روغــن کتان (تهیه شده بــه روش سرد): حــاوی ترکیبات مؤثری مانند اسید لینولئیک اسـت کـه بـرای محافظت و تقویت پوست، جلوگیری از بـروز چـروک و برطرف کردن بـسیاری از بثـورات جلـدی مـؤثر اسـت.
همچنین در تهیه بــسیاری از محصولات ویــژه پوستهای خشک و تیره به کار میرود. برای سوختگی و پوسته پوسته شدن پوست نیز مـیتـوان از روغـن کتـان استفاده کرد.
گندم (Wheat)، جوانــه و گــل گنــدم: حــاوی ویتــامین A-E اســت، آنتی اکسیدان بوده، نرم کننده و مرطوب کننـده اسـت و بــه علــت داشــتن پــیشســاز ویتــامین A، ضدچروک میباشد.
هاماملیس: گیاهی است که در فرآوردههای دارویی و آرایشی متعددی مورد استفاده قرار میگیرد و برای جلوگیری از بروز چـروک و تقویت پوست به کـار مـیرود.
از طرفـی بـه عنـوان ضـد عرق کـاربرد داشـته و دارای خاصـیت ضـد التهابی ملایم میباشد و در درمان آسیبهای خفیف زیر بغـل ناشی از عرق سوز شدن، مفید است .
چای: در طب سنتی از روغن درخت چای به عنوان داروی التیام بخش و ترمیم کننده زخم استفاده میکنند که ضــدقارچ و ضــدعفونی کننــده اســت و جهــت ماســاژ پوستهای معمولی و خشک مناسب اسـت.
ایـن گیـاه در تهیه لوازم آرایشی کـاربرد دارد. از طرفــی عــصاره چــای ســبز دارای اثــرات آنتی اکسیدان، مرطوب کننده، نـرم کننـده و ضـد چروک است. چای سبز پوست را در مقابل اشعه ماوراء بـنفش محافظت کرده و ضد پیری پوست است.
همچنین چای سبز و چای سفید نقش حفاظتی و مؤثری برای پوست در مقابل آفتاب دارند.
دم اسب: در طب سنتی به علت دارا بـودن سـیلیس آزاد، دارویی مؤثر در درمان زخمهـا بـه شـمار مـیرود. دمکرده دم اسب پوسـت بـدن را تمیـز، خـستگی را برطرف و از پیری زودرس و شلی پوست جلوگیری میکند.
هـمچنـین ایـن گیـاه در بـالا بـردن خاصـیت ارتجاعی و مقاومت پوسـت نقـش دارد و مـیتوانـد در موارد مرگ سلولی اثر درمانی ترمیمی در بافـت ایجـاد کند.
کاکائو: دارای فعالیت آنتی اکسیدان و ضد التهاب مـیباشـد. ماده اولیه بسیاری از کرمهاست و به عنوان پاک کننده استفاده میشـود. از طرفـی خـوردن کاکـائو مـیتوانـد پوست را در مقابل اشعه مـاوراءبـنفش حفاظـت کنـد.
همچنین کاکائو بر بهبود زخم تأثیر فراوانی دارد.
بومادران: گیاه بومادران دارای اثرات ضد التهابی بـوده و بـرای درمان التهابات پوستی، زخمها و سوختگیهـا اسـتفاده میشود.
بومـادران بـرای تهیـه کـرم یـا لوسـیونهـای محافظ آفتاب به کار رفتـه و در ترکیـب لوسـیونهـای مخصوص رفـع شـوره سـر از آن اسـتفاده مـیشـود همچنین این گیاه در التیـام زخـم سـالک نیـز بـه کـار میرود.
بابونه: گونههای مختلفی دارد کـه در تهیـه انـواع کــرم، لوســیون، شــامپو، صــابونهــای مخــصوص و فرآوردههای ویژه حمام استفاده میشود. روغن بابونه را مــیتوان بــرای تهیــه کــرمهــای مرطــوب کننــده و نرم کننده صورت به کـار بـرد. بـرای محافظـت پوسـت، برطرف کردن جوش و التهابات جلدی، چربی و شوره ســر مــؤثر اســت. بابونــه در التیــام زخــم کــاربرد دارد. بیشترین کاربرد پوستی بابونـه، از بـین بـردن خـارش، التهاب و ضایعات پوستی است.
گل همیشه بهار: ضد التهاب بوده و جهـت درمـان زخـمهـا و التیـام پوست به ویـژه در سـوختگیهـا تـأثیر زیـادی دارد. در استحکام پوست نقش داشته و پوست را در برابر آفتاب و اشعه ماوراء بنفش محافظت میکند. مرطـوب کننـده بوده و در تهیه لوازم آرایشی استفاده میشود.
هوفاریقون (گل راعی): و عصاره قرمزرنگـی کـه از آن به دست میآید، در تهیه فرآوردههای آرایشی ویژه پوستهای چرب و برای درمان عوارض مختلف پوسـت مثل ضایعات پوستی زونا و تقویت پوسـتهـای خـسته به کار میرود.
جهت جلوگیری از بـروز چـروک زودرس پوست مؤثر است و موجب لطافت و شفاف شدن پوست میشود. از هوفـاریقون بـرای تمیزکـردن پوسـتهـای چرب استفاده میشود.
این گیاه ترمیم کننده زخمهـا بــوده و اثــرات آنتــی باکتریــال داشــته و در درمــان سوختگیها و آفتاب سوختگی کاربرد دارد، به طوری که در یک مطالعه مشخص شده است پماد حاوی عصاره گلهای هوفاریقون علاوه بر آثـار آنتـی سـپتیک باعـث درمان سریعتر سوختگی شده است. عـلاوه بـرایـن در ترمیم التهابات پوستی و سرطان پوست به کار میرود زیتون (Olive) ویتامین A و E دارد و آنتـی اکـسیدان، ضـدالتهاب، التیام بخش، مرطـوب کننـده و ضـد خارش اسـت و اثـر زیادی بر روی سوختگیهای پوستی دارد. پوست را در برابر نورآفتاب و اشعه ماوراءبنفش محافظت میکند.
نارگیل (Coconut): حاوی اسـید میریستیک بوده و در تهیه فرآورده های آرایشی به عنوان نرم کننده، مرطوب کننـده و پاک کننده کاربرد دارد.
پوست را در برابـر آفتـاب و اشعه ماورا بنفش محافظت میکند و در ترمیم زخمهـا نیز به کار میرود. بـادام تلـخ دارای فعالیت آنتی اکسیدانی اسـت و بـادام شـیرین و روغـن فندق به عنوان نرم کننده، مرطوب کننده و پاک کننده در فرآوردههـای مخصوص پوسـتهـای خشک مـورد استفاده قرار میگیرند.
آب گوجهفرنگی: در تهیه بسیاری از کرمها، لوسیونهـا و فـرآوردههـای آرایـشی جهت لطافت، زیبایی، پاکسازی و تقویت پوست به کـار رفته و از بروز چین و چـروکهـای زودرس جلـوگیری میکند.
گیاهان دارویی زیادی میتوانند در پیشگیری و درمان بیماریهای پوستی نقش داشته و استفاده از آنها چه بهصورت سنتی و چه در تهیه فرآوردههای دارویی و آرایشی مورد استفاده قرار گیرد.
بهدنبال تحقیقات مختلف روی گیاهان متعدد، اثرات تعداد زیادی از آنها از نظر علمی اثبات شده که میتوان از این اطلاعات جهت تولید فرآوردههای دارویی و آرایشی استفاده کرد.