دولت ازبکستان مرگ اسلام کریمف را اعلام کرد

منتقدان کریمف حکومت او را استبدادی و فاسد می‌خواندند اما مقامات دولتی آن را دموکراسی منطبق با سنت‌های بومی دانسته‌اند روز جمعه، ۱۲ شهریور (۲ سپتامبر) دولت ازبکستان اعلام کرد که اسلام کریمف، رئیس جمهوری، درگذشته است. او هنگام مرگ ۷۸ سال داشت.
 
اسلام کریمف به علت سکته مغزی روز شنبه در بیمارستان بستری شد و از آن زمان، گزارش‌هایی از شدت بیماری او انتشار یافته بود. برخی منابع گفته بودند که احتمال دارد رئیس جمهوری روز شنبه یا کوتاه مدتی پس از آن درگذشته باشد اما دولت ازبکستان تا آماده کردن زمینه جانشینی او، از اعلام رسمی این خبر خودداری ‌کرد. منابع دولتی ازبکستان این گزارش ها را به شدت تکذیب کرده بودند.
 
صبح جمعه، هیات دولت ازبکستان در بیانیه‌ای گفت که شرایط رئیس جمهوری در پی سکته مغزی، به شدت رو به وخامت گذاشته است. همزمان با انتشار بیانیه دولت در مورد وخامت وضعیت اسلام کریمف، دولت قزاقستان، همسایه ازبکستان هم اعلام کرد که قرار است نورسلطان نظربایف، رئیس جمهوری این کشور، روز شنبه به ازبکستان سفر کند. انتشار این خبر شایعه درگذشت رئیس جمهوری ازبکستان را تقویت کرد و بعضی منابع گفتند ممکن است آقای نظربایف به منظور شرکت در مراسمی به این مناسبت در نظر دارد به ازبکستان سفر کند.
 
ساعاتی بعد، بن‌علی ییلدریم، نخست وزیر ترکیه، در سخنانی در جلسه هیات دولت آن کشور که از تلویزیون هم پخش می شد گفت: "رئیس جمهوری ازبکستان درگذشته است. خدا او را رحمت کند. دولت و ملت ترکیه در اندوه و مصیبت ملت ازبکستان شریک‌اند." منابع دیپلماتیک ازبکستان به اظهارات نخست وزیر ترکیه واکنشی نشان ندادند. کوتاه مدتی پس از آن، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، که در یک نشست خبری شرکت داشت، با دریافت پیامی این جلسه را ترک کرد و این شایعه را تقویت کرد که پیامی که دریافت شده بود، حاوی خبر درگذشت رئیس جمهوری ازبکستان بوده است.
 
روز پنجشنبه، مقامات و چهره های سرشناس ازبکستان به انتشار پیام‌های حزن‌آور در شبکه‌های اجتماعی مبادرت کردند و گزارش شد که رفتگران در شهر سمرقند، زادگاه اسلام کریمف، به پاکسازی خیابان‌ها و اماکن عمومی پرداخته‌اند که احتمالا به خاطر آماده کردن شهر به منظور برگزاری مراسم خاصی بوده است.
کریمف در حال رقصیدن در مراسم جشن نوروز اسلام کریمف در ژانویه سال ١٩٣٨ از پدری ناشناس متولد شد و در یک یتیم‌خانه پرورش یافت. او بعدها به حزب کمونیست شوروی پیوست و در سال ١٩٨٩ به مقام دبیر اولی شعبه حزب در ازبکستان رسید و در سال بعد، از سوی پارلمان محلی به سمت رئیس جمهوری این جمهوری شوروی سابق برگزیده شد.
 
با فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال ازبکستان در سال ۱۹۹۱، اسلام کریمف با کسب اکثریت قابل توجه آرا در انتخابات عمومی، به ریاست جمهوری ازبکستان انتخاب شد. به گفته ناظران، این اولین و آخرین انتخاباتی در ازبکستان بود که در آن، نامزدهای مخالف اجازه رقابت آزادانه را یافتند.
 
به گفته نهادهای مدافع حقوق بشر، کریمف پس از تثبیت موقعیت خود در راس قدرت، روند سرکوب آزادی‌های سیاسی در ازبکستان را به جریان انداخت که باعث شد مخالفان و منتقدان بازداشت و زندانی شوند یا به خارج بگریزند و به تبعید خودخواسته تن در دهند.
میرضیائف، نخست وزیر، از کسانی است که از آنان به عنوان جانشین کریمف نام برده می‌شود با فعال شدن گروه‌های اسلامگرای تندرو در منطقه، چند هزار تن از مسلمانان سنتگرا در ازبکستان به ظن ارتباط با این گروه‌ها بازداشت و زندانی شدند.
 
با وجود این، رئیس جمهوری و دستگاه تبلیغات دولتی همواره تاکید داشتند که نظام سیاسی ازبکستان یک دموکراسی واقعی است که متناسب با فرهنگ و سنت های این کشور و براساس خواست واقعی اکثریت مردم شکل گرفته و از حمایت همگان برخوردار است. دولت ازبکستان منتقدان حکومت، سازمان‌های مدافع حقوق بشر و دموکراسی و رسانه‌های همگانی خارجی را به وابستگی به دشمنان ازبکستان و مردم این کشور متهم می‌کردند.
 
پس از آنکه در سال ۱۹۹۹، اسلام کریمف از یک سوء قصد نافرجام جان به در برد، روند سرکوب مخالفان شدت گرفت. یکی از وقایع به یادماندنی دوران زمامداری کریمف، کشتار تظاهرکنندگان شهر ابدیجان در سال ۲۰۰۵ میلادی است. شمار کشته شدگان این تظاهرات از ۱۸۰ تا چند صد نفر گزارش شده است. در پی این کشتار، دولت ازبکستان محدودیت های خبری را شدت بخشید و از جمله دفتر بی‌بی‌سی در آن کشور را بست.
رسوایی مالی احتمال جانشینی گلناره به جای پدرش را از میان برد با توجه به ۲۶ سال رهبری بلامنازع اسلام کریمف، جانشینی او به موضوعی حساس در صحنه سیاست ازبکستان تبدیل شده است.
 
طبق قانون اساسی ازبکستان، در صورتی که رئیس جمهوری توانایی اداره امور را از دست بدهد، رئیس مجلس سنا به مدت سه ماه مسئولیت ریاست جمهوری را در دست خواهد داشت و در این مدت، انتخابات عمومی برگزار خواهد شد.
 
رئیس جمهوری ازبکستان باید در پی مبارزات انتخاباتی و با رای آزاد مردم برگزیده شود، اما به گفته ناظران، با توجه به ساختار قدرت در این کشور، جانشین او احتمالا یکی از کسانی است که در نهادهای اصلی قدرت عضویت داشته است. همچنین، با توجه به موقعیت طوایف در ساختار قدرت در ازبکستان، رئیس جمهوری آینده باید از حمایت طوایف عمده برخوردار باشد.
 
در سال‌های گذشته، گاه از گلناره، دختر رئیس جمهوری، به عنوان جانشین او نام برده می‌شد اما ارتباط با یک رشته رسوایی‌های مالی و شیوه تجملاتی زندگی او باعث شد تا دستیابی او به رهبری ازبکستان منتفی شود.
 
در حال حاضر، یکی از کسانی که به عنوان جانشینان احتمالی اسلام کریمف از آنان نام برده می‌شود، شوکت میرزایف، نخست وزیر ۵۷ ساله ازبکستان است که از سال ۲۰۰۳ این سمت را در دست داشته است. قابل توجه این است که مهمترین اطلاعیه‌های مربوط به وضعیت آقای کریمف توسط هیات دولت به ریاست آقای میززایف منتشر شده است.
 
رستم عظیمف، وزیر دارایی ۵۶ ساله و از افراد مورد اعتماد اسلام کریمف، و رستم اینویاتف، رئیس کمیته امنیت ملی که ۷۲ سال دارد از دیگر کسانی است که از آنان با عنوان رئیس جمهوری احتمالی آینده نام برده می‌شود.
 
جمهوری ازبکستان یک کشور محصور در خشکی در آسیای میانه است و با کشورهای قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، افغانستان و ترکمنستان هم‌مرز است. جمعیت این کشور به بیش از ۳۱ میلیون نفر می‌رسد.