کاهش وزن با رژیم غذایی پُرپروتئین

سۆال: جدیداً یکی از دوستان من مرا به داشتن رژیم غذایی پر پروتئین ترغیب نموده. آیا این نوع رژیم برای کاهش وزن موثر است؟
 
رژیم‌های پر پروتئین - کم کربوهیدرات در سال‌های اخیر به عنوان راهی موثر برای کاهش وزن گسترش فراوانی پیدا کرده‌اند. در این رژیم‌ها به طور کلی به رژیم گیرندگان توصیه می‌شود، بیش از 25 در صد از کل کالری دریافتی خود را از پروتئین تامین کنند.
 
در مقایسه با این نظریه، انجمن قلب آمریکا، برنامه آموزش ملی کلسترول و انجمن سرطان آمریکا همگی رژیمی را پیشنهاد می‌کنند که درصد کمتری از کالری آن از پروتئین‌ها تامین شود. پروتئین از مواد مغذی ضروری برای ساخت، حفظ و بازسازی بافت‌های بدن محسوب می‌گردد. رژیم Atkins یکی از نمونه‌های رژیم‌های کم کالری و پر پروتئین است.
این رژیم‌ها چگونه عمل می‌کنند؟
در این رژیم با محدود کردن شدید کربوهیدرات‌ها بدن وارد وضعیت متابولیکی متفاوتی شده که کتوزیس (شرایطی که بدن از چربی برای تامین انرژی استفاده می‌کند)، نامیده می‌شود. در وضعیت نرمال بدن از کربوهیدرات‌ها برای تامین انرژی استفاده می‌کند. این ماده منبع اصلی انرژی مغز، قلب و دیگر ارگان‌های بدن است. شخص مبتلا به کتوزیس، انرژی خود را از کتون‌ها (اجزای کربنی کوچکی که سوخت تولیدشده از طریق شکسته شدن ذخایر چربی هستند) تامین می‌کند. وقتی بدن شما در حالت کتوزیس قرار می‌گیرد، کمتر احساس گرسنگی می‌کنید و بنابراین کمتر از گذشته غذا می‌خورید. با این وجود، کتوزیس می‌تواند موجب بروز مشکلاتی مانند نارسایی کلیوی نیز شود.

در نتیجه این رژیم، بدن شما از یک موتور سوخت کربوهیدراتی به یک موتور سوخت چربی مبدل می‌شود. بنابراین به جای تکیه بر مصرف مواد غنی از کربوهیدرات که معمولاً برای تامین انرژی مصرف می‌کرده‌اید و ذخایر چربی شما به منبع اولیه تامین انرژی مبدل می‌شود. نتیجه این موضوع کاهش وزن می‌باشد. نکته تشویق‌کننده افراد چاق به داشتن رژیم غذایی پر پروتئین سرعت کاهش وزن در مراحل اولیه می‌باشد. ولی پس از مدتی این سیر کاهش وزن با رژیم‌های متداول که حاوی کربوهیدرات بیشتر می‌باشد متفاوت نخواهد بود. از طرف دیگر، رژیم پرپروتئین به دلیل عدم سازگاری با شیوه معمول زندگی قابل ادامه در مدت زمان طولانی نخواهد بود. علاوه بر این، رعایت رژیم غذایی پر پروتئین می‌تواند آثار سوئی را برای سلامتی شما به همراه داشته باشد.
 در رژیم‌های پر پروتئین، کم کربوهیدرات چه خطراتی برای سلامتی وجود دارد؟
رژیم‌های پر پروتئین می‌تواند مسبب بروز برخی مشکلات برای سلامتی شما گردد، از جمله:
 
* نارسایی کلیه: مصرف زیاد پروتئین به کلیه‌ها فشار آورده که این موضوع فرد را مستعد بیماری کلیوی می‌کند.
 
* کلسترول بالا: این موضوع به خوبی شناخته شده است که رژیم‌های پرپروتئین (حاوی گوشت قرمز، محصولات لبنی پرچرب و دیگر غذاهای چرب) با کلسترول بالا مرتبط می‌باشند. مطالعات، کلسترول بالا را با خطر بیماری قلبی-عروقی و سرطان مرتبط دانسته‌اند.
 
* سنگ‌های کلیوی: رژیم‌های پر پروتئین موجب می‌شوند افراد نسبت به وضعیت نرمال، کلسیم بیشتری را از طریق ادرارشان دفع کنند. در طولانی مدت، این موضوع می‌تواند خطر پوکی استخوان (استئوپروزیس) و سنگ‌های کلیوی را افزایش دهد.
 
* سرطان: یکی از دلایلی که رژیم‌های پر پروتئین خطر بروز مشکلاتی را برای سلامتی افزایش می‌دهند، عدم مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات و در نتیجه ویتامین‌ها، مینرال‌ها، فیبرها و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در کربوهیدرات‌ها می‌باشد. بنابراین حائز اهمیت است که شما پروتئین مورد نیاز خود را از یک رژیم غذایی غنی از غلات کامل، میوه‌جات و سبزیجات تامین کنید؛ در این شرایط نه تنها نیاز شما تامین می‌شود بلکه این موضوع به شما کمک می‌کند تا خطر گسترش سرطان را نیز کاهش دهید.
 
* شرایط متابولیکی ناسالم (کتوزیس): رژیم‌های کم کربوهیدرات به دلیل اینکه باعث می‌شوند بدن چربی را به جای گلوکز برای تامین انرژی بسوزاند، بدن را وارد یک وضعیت متابولیکی خطرناک به نام کتوزیس می‌کند. در طول کتوزیس، بدن موادی را که تحت عنوان کتون شناخته شده است می‌سازد، این ماده مسبب نارسایی ارگان‌های بدن شده و می‌تواند باعث ایجاد نقرس، سنگ‌های کلیوی یا نارسایی کلیه شود. کتون‌ها همچنین می‌توانند اشتهای فرد را از بین برده و موجب حالت تهوع و تنفس بدبو شوند. مصرف حداقل صد گرم کربوهیدرات در روز می‌تواند از بروز کتوزیس جلوگیری کند.

بیشتر متخصصین نگران این موضوع هستند که رژیم‌های پر پروتئین- کم کربوهیدرات مسبب بروز مشکلات زیادی به ویژه برای گروهی که در معرض خطر بیماری قلبی قرار دارند، شوند. علاوه بر آن، این برنامه غذایی اجازه مصرف مقادیر زیاد سبزیجات و میوه‌جات که توسط متخصصان تغذیه به دلیل فواید زیاد آن توصیه می‌شود، را نمی‌دهد. متخصصین تغذیه بر این باورند، که برای رسیدن به یک کاهش وزن پایدار، شما باید روش زندگی‌تان را تغییر دهید. این به معنی رعایت یک رژیم کم کالری حاوی غلات، میوه‌جات و سبزیجات همراه با فعالیت بدنی منظم می‌باشد.
 
نکته اساسی که باید به آن توجه داشت که شاید راه‌های مختلفی برای کاهش وزن باشد ولی توجه به عوارض رژیم‌های غذایی در طول سال‌های گذشته خیلی از رژیم‌ها را منسوخ نموده است. رژیم غذایی پر پروتئین سال‌های متمادی استفاده می‌شده و در طی سال‌های اخیر با توجه به اصرار بیماران و اثرات بالقوه این نوع رژیم غذایی مورد توجه مجدد متخصصین و دانشمندان قرار گرفته است. مطالعات اخیر نشان‌دهنده تأثیر مثبت این نوع رژیم غذایی در کاهش وزن به ویژه در بعضی افراد مقاوم به درمان بوده است. این تأثیر در بیماران دارای مقاومت به انسولین و نیز در بعضی از بیماران دیابتی به اثبات رسیده است. ولی نکته اساسی آن است که شما قبل از شروع این نوع رژیم و یا هر رژیم دیگری، با پزشکتان مشورت کنید تا اطمینان حاصل کنید کدام روش برای شما مناسب‌تر است. رژیم‌های پر پروتئین به ویژه به دلیل عوارض بالقوه اولا باید برای مدت محدود و ثانیاً زیر نظر پزشک متخصص تجویز و کنترل گردد. نکته آخر آن که خیلی از رژیم‌هایی که ادعای پر پروتئین بودن را دارند در عمل این‌طور نیستند. لذا در شروع و انتخاب این نوع رژیم بدون نظر متخصص عمل ننمایید.