چرا برای آزمایش باد روده به راههای بهتری نیاز داریم

باد یا گازی که از روده خارج می شود فقط مایه خجالت نیست بلکه می‌تواند نشانه مهم سلامت باشد.

 

در کمال شرمندگی باید بگویم که پزشکان با نفخ مشکل دارند: در حال حاضر دانش آنها از گازی که در روده‌های ما تولید می شود بسیار ناچیز است.

 

پیتر گیبسون از دانشگاه موناش در استرالیا می گوید: "گازی که از مقعد خارج می‌شود فقط در مورد ۲۰ سانتی‌متر انتهایی روده به ما اطلاعات می دهد." او تلاش دارد بفهمد که در ۱۳۰ سانتی متر قبلی روده چه اتفاقی می‌افتد که باعث انفجار نهایی می‌شود.

 

گوارش در بدن ما نتیجه تعامل نامحسوس و در عین حال پیچیده ژن‌ها، تغذیه و انبوه میکروب‌هایی است که ساکن روده‌های ما هستند؛ هر یک از این عوامل در تولید گاز در روده ما تاثیر ویژه خود را می‌گذارند. تغییر قابل ملاحظه در ترکیب منحصر به فرد گاز روده شما می‌تواند نشانه بیماری جدی باشد که روی روند گوارش تاثیر می‌گذارد.

 

پیتر گیبسون می گوید: "ما اطلاعات پراکنده و ناچیزی در این زمینه داریم و کشف معمای چگونگی تولید گاز در دستگاه گوارش بسیار دشوار است." به همین خاطر گروه تحقیقاتی به سرپرستی او در حال پژوهش روی روشی است که بوسیله آن بتوان میزان و چگونگی تولید گاز را در مراحل مختلف گوارش آزمایش کرد.

اطلاعات اندک و گرانبهایی که اکنون وجود دارد نشان می‌دهد که نفخ و روند تولید گاز در دستگاه گوارش موضوعی غنی برای تحقیق است. به عنوان مثال تصور می‌شود که تولید بیش از حد گازهای هیدروژن و متان نشان دهنده این است که چون روده‌های ما در جذب کربوهیدرات مشکل دارند در عوض نشاسته و مواد قندی در روده تخمیر می‌شوند.
حباب هایی که در شکم تولید می شوند جذب خون شده و از طریق ریه ها وارد بازدم می شوندعلاوه بر این متان اضافی، حرکات طبیعی روده را مختل می‌کند و می تواند یکی از دلایل یبوست افرادی باشد که سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) دارند. متاسفانه ما نمی‌توانیم با قطعیت تشخیص دهیم که این گاز متان در کجا تولید می‌شود. پیتر گیبسون می گوید: "تصور رایج این است که در بخش تحتانی روده بزرگ تولید می‌شود ولی این را دقیقا نمی‌دانیم."

 

سولفید هیدروژن عاملی است که باعث بوی بد گاز روده -مثل بوی تخم‌مرغ گندیده‌- می‌شود. گذشته از ناملایماتی که این بوی بد در فضاهای محدود بودجود می‌آورد، اگر ازدیاد این گاز مزمن باشد ممکن است نشانه صدمه دیدن پوشش درونی روده‌ها، بیماری‌های التهابی روده و حتی سرطان روده بزرگ باشد. پیتر گیبسون می گوید : "این یکی از مواردی است که نشان می‌دهد سنجش و آزمایش گاز روده می‌تواند اطلاعات مهمی در اختیار ما قرار دهد."

 

آزمایش نفخ غیرمستقیم فعلا غیرمستقیم صورت می‌گیرد. نکته عجیب این است که متداول‌ترین روش برای آزمایش گاز دستگاه گوارش سنجش بازدم است. با توجه به اینکه بخشی از این گازها جذب خون شده و در ریه‌ها آزاد می‌شوند، می‌توان با آزمایش بازدم نشانه‌های گاز دستگاه گوارش را تشخیص داد.

 

متاسفانه این روش نمی‌تواند تعیین کند که گازها دقیقا کجا تولید شده‌اند. در عین حال آزمایش بازدم می‌تواند گمراه کننده باشد چون هوایی که از دهان خارج می‌شود ممکن است از عواملی دیگر که بوهای بدن را ایجاد می‌کنند تاثیر بگیرد، مثل گازی که محصول عمل تخمیر میکروبهای لایی دندان‌ها است.

 

روش دیگر می تواند آزمایش مدفوع باشد. از تخمیر نمونه مدفوع، قاعدتا باید همان گازهایی تولید شوند که در دستگاه گوارش ما وجود دارند. ولی این روش نیز نمی‌تواند مشکلات مراحل اولیه گوارش را برملا کند.

 

گروه پژوهشی به سرپرستی پیتر گیبسون معتقد است با کمک حسگر کوچکی که مثل یک کپسول می‌توان آنرا بلعید، برای این معما راه حلی پیدا کرده است. این کپسول با عبور از اعضای مختلف دستگاه گوارش در فواصل زمانی منظم، از گاز موجود نمونه برداری می‌کند و آنها را به کامپیوتر می‌فرستد.

 

علاوه بر این، عوامل دیگری مثل دما یا میزان اسیدی بودن هر یک از اعضا را اندازه گیری می‌کند که به تشخیص موقعیت این کپسول هنگام عبور از بخش‌های مختلف دستگاه گوارش کمک می‌کند.

این نکته بخصوص در پایان سفر کپسول بسیار مهم است. پیتر گیبسون می گوید: "ما باید بدانیم کپسول دقیقا چه زمانی از مقعد خارج می‌شود ولی این قابل تشخیص نیست چون کپسول همراه مدفوع خارج می‌شود. ولی درجه حرارتی که این کپسول مخابره می کند هشدار لازم را خواهد داد. وقتی که دما کاهش یابد مشخص می‌شود که از بدن خارج شده است."

 

با این روش پزشک می‌تواند در هر یک از مراحل سفر این کپسول اطلاعات دقیقی کسب کند. گروه پژوهشی پیتر گیبسون این کپسول را در خوک‌ها آزمایش کرده و امیدوارند در چند ماه آینده آن را روی انسان آزمایش کنند.

 

زمانی که ایمنی استفاده از این کپسول حسگر و کارآیی آن قطعی شود پیتر گیبسون در نظر دارد از گازهای متفاوتی که از روده انسان خارجی می‌شوند و رابطه آن با امراض گوناگون و شیوه‌های زندگی و تغذیه متفاوت مردم بانک اطلاعاتی تهیه کند. با استفاده از چنین اطلاعاتی شاید بتوان تاثیر مستقیم برخی از داروها و روش‌های درمان بیماریهای دستگاه گوارش را بررسی کرد.

 

از آنجا که تصور می‌شود گاز متان با یبوست ارتباط دارد پیتر گیبسون امیدوار است در این آزمایش‌ها کشف کند که این گاز در کدام قسمت و کدام مرحله از گوارش تولید می‌شود. او می گوید:

 

"ما به دنبال کشف راهی برای کاهش گاز متان هستیم. شاید با یک تغییر ساده در رژیم غذایی یا با دارو بتوان یبوست را که در سراسر جهان یک مشکل جدی است، کاهش داد. ولی تا زمانی که نتوانیم آن را اندازه گیری کنیم نمی‌توان راه حلی برای آن پیدا کرد."

 

انصاف نیست که پیتر گیبسون و همکارانش را به خاطر تمرکز روی گازی که از روده خارج می شود دست کم گرفت. او می گوید:

 

"موضوع بسیار جالبی است و هر چه بیشتر تحقیق می‌کنیم ظرفیت‌های بیشتری در این تحقیقات می‌بینیم."

 

امیدواریم این تحقیقات واقعا به نتیجه برسد و همه زحمات او و همکارانش باد هوا نشود.