تغییر تقویم ایران از هجری به شاهنشاهی؛ انگیزهها و پیامدها
+474
رأی دهید
-9
شاه در سالهای آغازین دهه پنجاه هجری شمسی خود را در اوج اقتدار میدید روز ۲۴ اسفند سال ۱۳۵۴ مجلس شورای ملی و مجلس سنای ایران در جلسه مشترکی تصمیم گرفتند که تقویم رسمی کشور را از هجری شمسی به شاهنشاهی تغییر کند.
بنا به اسناد و نامههای رسمی، موضوع تغییر تقویم از آذرماه آن سال بین چند نهاد وقت مطرح شده بود.
نیمه اول دهه پنجاه سال هایی بود که درآمد ارزی ایران به دلیل جهش قیمت نفت افزایش ناگهانی یافته بود، مخالفان سیاسی سرکوب شده بودند، و محمدرضا پهلوی به عنوان شاه ایران تلاش میکرد موقعیتی برتر در منطقه خاورمیانه پیدا کند.
در همین سالها بود که جشنهای ۲۵۰۰ ساله تدارک و برگزار شده بود و شاه در سومین کتاب خود به نام «به سوی تمدن بزرگ»، عقاید باستانگرایانه و نگاه خود را به پیشرفت ترسیم کرده بود.
در چنین شرایطی اسدالله اعلم، وزیر دربار وقت گفته بود که شاه «مرد تاریخ، خود تاریخ و محول تاریخ است و میخواهد که مبدأ تاریخ هم بشود و حق با اوست».
بنابراین چهل سال پیش در چنین روزی تغییر تقویم رسمی کشور که مبنای هجرت پیامبر اسلام داشت، صورت گرفت.
به نظر برخی تحلیلگران، چنین تصمیمی از اشتباهات بزرگ شاه وقت بود.
شجاع الدین شفا و ملکه فرح پهلوییرواند آبراهامیان، نویسنده «ایران بین دو انقلاب» معتقد است که «در دوران معاصر کمتر رژیمی در عالم یافت شده که چنان بیپروا تقویم مذهبی کشور را مخدوش کند».
شجاع الدین شفا و ملکه فرح پهلوییرواند آبراهامیان، نویسنده «ایران بین دو انقلاب» معتقد است که «در دوران معاصر کمتر رژیمی در عالم یافت شده که چنان بیپروا تقویم مذهبی کشور را مخدوش کند».تغییر تقویم از شمسی به شاهنشاهی، احساسات دینی گروه بزرگی از مردم را تحریک کرد.
از جمله روحانیانی که به این تصمیم اعتراض کردند آیت الله روحالله خمینی بود که این کار را حرام دانست.
او حدود شش ماه بعد از اعلام این تصمیم در مهر ۱۳۵۵ به مناسبت عید فطر پیام تندی علیه تغییر تقویم منتشر کرد: «کارشناسانی... برای تضعیف اسلام و محو اسم آن، نغمه شوم تغییر مبدأ تاریخ را ساز کردند. این تغییر از جنایات بزرگی است که در این عصر به دست این دودمان کثیف واقع شد... استعمال آن بر عموم حرام است».
کارشناسان
کارشناسان
با توجه به اسناد، نقش سه تن از کارشناسان در این تصمیم پر رنگ بوده است: شجاع الدین شفا، معاون دربار شاهنشاهی، هادی هدایتی، معاون اجرایی نخستوزیر و خسرو بهروز، معاون برنامه سازمان برنامه و رئیس دفتر انفورماتیک.
بر طبق نامه هدایتی به امیرعباس هویدا نخستوزیر وقت در ۲۷ آذر ۱۳۵۴، او و شفا و بهروز طی مذاکرهای سه ساعته به سه دیدگاه درباره تغییر تقویم رسیده بودند.
شاه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران هم عکسی را به تاریخ شاهنشاهی امضاء کرده استدر این نامه و اسناد دیگر دلایل تغییر تقویم ذکر شده است.
دلایل
شاه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران هم عکسی را به تاریخ شاهنشاهی امضاء کرده استدر این نامه و اسناد دیگر دلایل تغییر تقویم ذکر شده است.دلایل
به نظر این کارشناسان، تقویم شمسی نه ملی است و نه اسلامی زیرا این تقویم مبنای اسلامی ندارد و «تقویم مذهبی ایرانیان هجری قمری» است. تقویم هجری قمری مربوط به کشورهای اسلامی است که ایرانیان نیز بر طبق آن اعیاد و مراسم سوگواری، روزه و حج خود را تعیین میکنند.
در حالی که تقویم هجری شمسی در هیچ کشور اسلامی معمول نیست.
از نظر آنان، تقویم شمسی همچنین مبنای ملی ندارد، زیرا در زمان خلافت معتضد بالله، خلیفه عباسی، برای «رفع اشکال اخذ خراج از ایرانیان و ثابت کردن نوروز در فصلی که مناسب جمع خراج است وضع گردیده». به تعبیر آنان این تقویم «یادگار تسلط خارجی» بود پس جنبه ملی نداشت.
دلیل دیگر این بود که چون تاریخ ایرانیان به ۲۵۰۰ سال پیش برمیگشت، تقویم شمسی نمیتوانست همه تاریخ ایرانیان را پوشش دهد «مثلاً برای تعیین تاریخ جلوس کوروش باید رقم سال ۵۵۹ قبل از میلاد» به کار گرفته میشد.
سه پیشنهاد
سه پیشنهاد

پیشنهاد شفا: سال ۵۳۹ قبل از میلاد یعنی سال فتح بابل به دست کوروش و صدور منشور آزادی و حقوق بشر مبدأ تاریخ شاهنشاهی قرار گیرد. اما این طرح همچنان نمیتوانست تاریخ قبل از آن را یعنی «جلوس کوروش» را پوشش دهد و برای آن، باید از تاریخ قبل از میلاد استفاده میشد. این تاریخ با جنگ و فتح آغاز میشد که به عنوان اشکال آن مطرح شد.
حسن پیشنهاد شفا این بود که سال صدور فرمان انقلاب سفید در این فرض، عددی سرراست می شد.
پیشنهاد هدایتی: سال ۵۵۹ قبل از میلاد یعنی سال تاجگذاری کوروش مبداء تاریخ در نظر گرفته شود. به نظر او حسن این پیشنهاد، «جلوس کوروش» آغاز سلطنت ایرانیان و «وحدت ماد و پارس» بود.
به نظر هدایتی حسن دیگر این پیشنهاد این بود که تاریخ به سلطنت رسیدن محمدرضا شاه پهلوی، بر اساس تقویم جدید عدد سرراست ۲۵۰۰ می شد.
همچنین در صورت پذیرفته شدن این پیشنهاد، با اضافه کردن رقم روند ۱۱۸۰ به تقویم شمسی، تاریخها به آسانی به شاهنشاهی تبدیل میشد.
پیشنهاد بهروز: سال تولد کوروش مبداء تقویم تاریخ شاهنشاهی قرار گیرد. اما اشکال این پیشنهاد در این بود که تاریخ تولد کوروش فرضی بود در حالی که تاریخ تاجگذاری او در اکثر منابع تأیید شده بود.
در نهایت تصمیم گرفته شد که تاریخ شاهنشاهی با مبداء تاریخ تاجگذاری کوروش به جای تاریخ شمسی استفاده شود. قرار شد تاریخ قمری به عنوان تاریخ مذهبی ایرانیان که مورد استفاده روحانیت بود، در کنار تاریخ شاهنشاهی استفاده شود و تاریخ میلادی برای مراودات خارجی استفاده شود.
اما این تغییر تقویم بیش از دو سال دوام نیاورد و در شهریور ۱۳۵۷ با اوج گیری اعتراضات خیابانی، تقویم دوباره به شمسی بازگردانده شد.
۴۹

آلونا ازنامنسکایا - مسکو، روسیه
یکی از احمقانه ترین و وحشتناک ترین تصمیماتی بود که گرفته شد و عمق فاصله بین شاه و مردم را نشان می داد . امروزه حتی در کشورهای باستانی مثل ایتالیا و یونان هم جرات نمی کنند تاریخ میلادی را بردارند و تاریخ باستانی را جایگزین کنند این کار فقط در کشورهای شرق آسیا که اصولا مذهب مفهومی نداشته انجام پذیر بوده و آن وقت در آن جامعه سنتی و مذهبی ایران چنین اقدامی جز این که حس تنفر مردم نسبت به سیستم را آشکار کند فایده دیگری هم نداشت خود شاه هم این موضوع را فهمید و بعدها دستور داد تاریخ را به همان هجری برگردانند ولی دیگر خیلی دیر شده بود
218
32
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۶:۳۴
۴۶

baba bekheyal - اسپارت، ایران
خیلی خوب میشد، غرور ملی ، افتخار ، وحدت ایرانی، ارزش پاسپورت. و و و...
17
187
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۶:۵۰
۲۶

Mammal - لندن، انگلستان
آن هندی ملعون که هر چی در زمان شاه انجام میشد حکم حرام میداد، رای دادن زنها را حرام کرد ولی تا قدرت را گرفت یادش رفت که حکم حرام داده بود و تا توانست از زنها استفاده تبلیغاتی کرد، گوشت یخ زده حرام، شطرنج حرام، موزیک حرام، سینما حرام، و غیره، حالا همه اینها ناگهان حلال شدند!
12
218
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۷:۲۵
۵۷

انگوری انگوری - لندن، انگلستان
لیاقت میخواست ، که ما نداشتیم ! !!! روحش شاد :(
24
226
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۷:۳۰
۶۶

Gharibeh-Ashena - هانوفر، آلمان
مشکل اینجاست که این ملت هنوز اسیر اسلام است و بس. هر وقت این ملت توانست این مذهب را از زندگی خود جدا سازد و جرات داشته باشد که این پرده را کنار بزند انوقت میتواند از چیزهای تازه که میبیند لذت ببرد. به امید آنروز.....
8
119
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۸:۲۲
۵۵

hamid411 - لس آنجلس، ایالات متحده امریکا
این مبدأ تاریخ اسلام هم برای خودش داستانی داره. هر مبدأای یک نکته مثبت توش باید باشه. مثلا، تولد، تاجگذاری، شروع یک تمدن جدید. این اسلام مبدأ تاریخش زمان فرار محمد به مدینه است! آخه دیگه فرار مگه چی داره که بشه مبدأ تاریخ؟ حالا اسمش رو گذاشتن هجرت! بابا از ترس جونش فرار کرده.
10
111
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۹:۲۶
۱۰۸

Anarchist - دبلين، ایرلند
اتفاقا تصمیم درست و با مطالعهای بود، بدلیل اینکه تاریخ اسلامی ( شمسی و قمری) که مبنای آن هجرت محمد ,پیامبر تازی اسلام از مکه به مدینه بود ( که خود همین نقطه آغاز تاریخ جای بحث فراوان دارد)، هیچ سنخیتی با سرزمین ایران و تاریخ ایران و مردمانش نداشت. در محور این تصمیم گیری شخص با دانشی چون روانشاد شفالدین شجاع قرار داشت که بالطبع نگاه آکادمیک به این قضیه داشت. بنظرم حتا الفبای عربی ما نیز میبایست تغییر میکرد، و این نیاز به تغییر تاریخ و الفبای زبان پارسی، و گرته برداری از زبان پارسی و زدودن آلایندههای زبان مادری از واژههای بیگانه هنوز هم احساس میشود و ماموریت نسل آینده ماست....!
8
96
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۹:۴۳
۷۴

نازک بین - شفیلد، انگلستان
ظرفیت اعوام در آن زمان و همجنین سطح بینش و دانش اکثریت مردم پائین بود. ونمی توانستند این مقوله را هضم و جذب نمایند.درحالیکه بر اساس تداوم سلسله های پادشاهی در ایران آنروز . مفهومی کاملا" درست داشت.
7
73
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۲۰:۱۹
۶۹

Azadi199 - پاریس، فرانسه
در ادامه کامنت های قبلی، باز هم تکرار میکنم که شاه فقید ادم با هوش و تحصیلکرده، ولی ترسو بود ! کاش بر این اقدامش پا فشاری میکرد
24
44
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۲۰:۳۱
۷۱

senator x - تهران، ایران
پس باین ترتیب ماحدودا تا یک هفته دیگرسال جدید2575را جشن میگیریم.
4
73
دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۲۱:۱۵
۴۵

Compatriot - تورنتو، کانادا
[::senator x - تهران، ایران::]. موافقم. روحش شاد .
2
37
سه شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۴ - ۰۱:۵۹
۴۱

استالین - ولادی وستوک، روسیه
بایست دید پیش از تقویم هجری شمسی تقویم ایرانیان چگونه بوده است. اینکه چند نفر بشینند و یک چیز من در آوردی را از شکم شان در بیاورند و به مرد قالب کنند و تقویم یک ملت را تغیر بدهند، به ریش مردم خندیدن است و نادیده گرفتن شعور یک ملت. شاه ایران زده بوده به سیم آخر بیچاره. به زور میخواسته هویت برباد رفته گذشته را بازسازی کند، آنهم در جامعه که منتظر ظهور امام تهی چاه نشسته اند.
44
9
سه شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۴ - ۰۴:۳۹
۲۶

اسب آتش - سیدنی، استرالیا
حرکت خوبی بود به شرط اینکه تدریجی با آموزش (نه ناگهانی وبا یک بخشنامه لازم الاجرا)و در کنار تقویم قدیمی جا افتاده قمری برای ایام دینی وتقویم بین الملل میلادی در مراودات خارجی،باشد. چون تاریخ ساز بود خارجیهای حسود و بی تاریخ(که تقویم میلادی-مذهبی دارن) خوششون نیومد
37
13
سه شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۴ - ۰۴:۴۱
۴۱

raha1984 - هامبورگ، آلمان
لیاقتتون همینه که تاریخ و تقویمتون مبدا فرار یک عرب پابرهنه باشه
6
74
سه شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۴ - ۰۶:۴۳
۲۶

اسب آتش - سیدنی، استرالیا
[::hamid411 - لس آنجلس، ایالات متحده امریکا::]. [::raha1984 - هامبورگ، آلمان::] ما ایرانیان جالبتره که تقویم مبنی بر تاریخ و آداب و رسوم خویش داشته باشیم از کیانیان و ماد ها که هنوزم آثارشان در همدان هست گرفته تا امروز که قدرت فرهنگی ما مانند آتش، ققنوس وار زیر خاکستر هجوم بیگانگان هست اما زنده وپویا.این درست .اما تقویم هجری که شما به عنوان فرار یک فرد از اون نام بردید با توجه به شواهد تاریخی و اثرات عظیم این بقول شما فرار، میتونه موثرتر از تولد یک شخصیت باشه: زنده ماندن واستمرار یک دین نوظهور، هوش فرد در برابر توطئه گروهی تروریستی،تغییر نگرش از قریش ومکه بعنوان کانون بت پرستی واقتصاد به سمت مدینه پایتخت رو به گسترش مدنی اون زمان، تغییر و تحول وایجاد قطب سیاسی جدید ودر نتیجه ورود به فصلی جدید از آیات صرفا فردی به سمت احکام اجتماعی واز همه مهمتر به رسمیت شناختن جامعه ای جدید (مدینه) بعنوان تمدنی تازه که بر اساس تاکید بر نوشتن و رسم الخط بجای قوانین شفاهی و سینه به سینه که انقلابی ماندگار در تدوین آداب جدید اجتماعی ایجاد کرد،و چندین معلول دیگه از اثرات این هجرته واسم این فرار نیست.
54
5
سه شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۱:۰۶
۲۶

اسب آتش - سیدنی، استرالیا
raha1984 - hamid411 -حتا شاه هم مبدا تقویم شاهنشاهی رو تولد کوروش قبول نکرد بلکه تاجگذاری وی بعنوان تاکید و شروع امپراطوری تاریخ ساز هخامنشی رو بعنوان مبدا به رسمیت شناخت. پس با تعریف ناقص شما از مبداء تاریخ که تولد باید باشه! پس تقویم میلادی که امروزه کاربردی ترین تقویم جهانه نیز پر از اشکاله. شما تصور کنید که مردم به ظهور و اثر یک پیامبر بزرگ الهی بی توجه بشن و: خدای ناکرده زبونم لال ،تولد غیر مشروع پسری بی پدر و ولدالزنا !! از زنی بدنام شده توسط قومش(مریم مقدس) در طویله ای پراز مدفوع حیوانات آنهم در راه فراراز قبیله زن به سمت قبیله شوهر دوم!(یوسف نجار ) در بیت الحم رو با صد خفت و خواری وناسزا رو در محیطی کوچک ومستعمره شده توسط امپراطوری روم را تاریخ خودشون بدونن!. اساس ماندگاری تقویم ها گستردگی شعاع اون تحوله نه فردی که اونو اول بار آورد. منصفانه قضاوت نکردید.
49
6
سه شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۱:۲۵
۲۶

اسب آتش - سیدنی، استرالیا
طلایه دار از داریوش: واسه این شرقی تن داده به باد- تو گوارائی حس وطنی/ تو شقاوت شب قرن یخی - تو شکوفائی تاریخ منی
39
9
سه شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۱:۳۰
۵۷

اردشیر یکم - خوزستان، ایران
باید پذیرفت که ایران امروز ترکیبی از ترکها و عربها و ایرانیانیست که پدرانشان در زمان حمله مسلمانان در روستاها زندگی میکردند..از این ترکیب جمعیتی فقط همین ایران فعلی بدست میاید. ولی محمد رضا شاه این را نمی دانست و از فرصت احیای ایران نتوانست استفاده کند. دریغ از سرزمین داریوش بزرگ که کنام این کفتار های مسلمان شده است.
5
8
پنجشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۰:۰۷
۵۵

iran2015 - وین، اتریش
ای کاش همه کارهای شاه مثل این بود .کار بسیار بزرگی بود ولی نمی شود هم جانشین کورش بود و هم کفن پوشید و به گور اقا رضا در مشهد رفت نمیشود در جای انوشیروان نشست و کفن پوشید و به گور الله در مکه رفت. دولا دولا شتر سواری نمیشود.برای این کارش و خیلی کارهای دیگرش که در مشورت با بزرگانی چون شجاع الدین شفا بود به روحش درود میفرستم.
3
12
پنجشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۹:۱۳
۶۲

cobalt3 - کرج، ایران
اینم از اون سوتی های شاهانه بود مثل کوروش بخواب و رستاخیز حزب فراگیر تک صندلی.
17
7
پنجشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۴ - ۲۲:۲۳