شلغم؛ یار روزهای سرد زمستان

شلغم با نام علمی: Brassica Napus L و نام انگلیسی: Turnip از خانواده: Cruciferae یعنی چلیپاییان می باشد.

شلغم گیاهی است از تیره صلبیان که دارای ریشه غده ای، محتوای مواد ذخیره ای می باشد. نباتی است دو ساله، یعنی در سال دوم کشت گل می دهد. برگ هایش سبز روشن و دارای موهای کوتاه است. شلغم از سرما عاجز نیست و گرمای زیادی هم برای نموش لازم ندارد.
ویژگی های تغذیه ای شلغم

هر چند که شلغم به عنوان سبزی نشاسته ای شناخته شده، ولی در مقایسه با همان مقدار سیب زمینی فقط یک سوم کالری (22 کالری در 100 گرم با 2 گرم فیبر) فراهم می کند. شلغم منبع غنی فیبر، ویتامین C، اسید فولیک، پانتوتنیک اسید، منگنز و مس است. همچنین منبع خوبی از تیامین (ویتامین B1)، ریبوفلاوین (ویتامین B2)، نیاسین (ویتامین B3)، ویتامین B6، ویتامین E، پتاسیم و منیزیم است. قسمت های سبز شلغم چندین برابر ریشه محتوی مواد مغذی اند. آن ها (قسمت های سبز) منبع عالی ویتامین های A، C، E، B6 و اسید فولیک می باشد. همچنین منبع عالی از املاح کلسیم، مس و منگنز بوده و علاوه بر این قسمت های سبز این گیاه منبع غنی از فیبر غذایی است.
چگونگی انتخاب و نگهداری شلغم

ریشه های شلغم بایستی سفت و صاف و بدون هیچ نشانه قابل رؤیت دال بر کپک زدگی یا پژمردگی باشند. از مصرف شلغم های بزرگ، خشک شده و نرم باید پرهیز شود. قسمت های سبز شلغم معمولاً متصل به ریشه می باشند. مراقب باشید که قسمت های سبز بدون لکه و آسیب، ترد و به رنگ سبز تیره باشد. اگر قسمت های سبز شلغم را که به ریشه متصل اند خریداری کردید این قسمت ها را از ریشه جدا کرده و آن ها را در پلاستیک های در بسته جداگانه ای نگهداری کنید که در این شرایط به مدت 4 روز تازه می مانند.
آماده سازی شلغم

اگر شلغم مورد استفاده منشأ طبیعی داشته باشد، بایستی زیر آب سرد با یک برس سبزیجات شسته و پاک شود. در صورتی که منشأ طبیعی نداشته باشد، آن را در یک محلول ضد عفونی کننده ملایم قرار داده سپس زیر آب سرد آن را شسته و پوستش را کاملاً تمیز کنید. چنان چه قصد دارید شلغم را بدون پوست مصرف کنید در این صورت از پوست کن استفاده کرده و لایه ی نازکی از پوست آن را جدا کنید تا ارزش تغذیه ای آن تا حد ممکن حفظ شود.
شلغم و تیروئید

اعضا خانواده ی کلم از جمله شلغم حاوی گواتروژن ها هستند. (اجسامی که به طور طبیعی با عملکرد غده تیروئید تداخل می کنند.) گواتروژن های غذایی معمولاً اهمیت بالینی ندارند، مگر این که در مقادیر خیلی زیاد مصرف شوند یا همزمان با کمبود ید در بدن مصرف شوند.

پختن به غیر فعال شدن ترکیبات گواتروژن کمک می کند. افراد مبتلا به مشکلات تیروئید درمان نشده، از مصرف سبزیجات خانواده کلم به شکل خام به دلیل ذکر شده باید خودداری کنند. قسمت های سبز شلغم حاوی مقادیر بالایی اگزالات است. افراد با سابقه ی سنگ های کلیوی اگزالاته، بایستی از مصرف بیش از حد قسمت های سبز این گیاه خودداری کنند.
خواص و اثرات دارویی شلغم

* شلغم از نظر طبیعت طبق حکمای طب سنتی، گرم و مرطوب است و دارای خواص ادرارآور، تحریک قوای جنسی، دفع کننده سنگ و شن کلیه و مثانه، مقوی معده، تقویت کننده نور چشم، میکروب کش، معرق، پایین آورنده فشار خون، آنتی بیوتیک و مقوی رحم است. ریشه شلغم نیز ادرارآور، حل کننده املاح ادرار (اورات ها)، ضد آسکوربوت و نرم کننده می باشد.

 

* شلغم در موارد آنژین، سرفه و سیاه سرفه، بیماری های پوستی، آسم، گلو درد، درد سینه در هنگام سرماخوردگی، تنگی نفس، جذام، سنگ کلیه و مثانه، التهاب مثانه، افزایش اشتها، تحریک قوای جنسی، زیاد کننده ترشح اسپرم، نفاخ، مقوی دید چشم، نرم کننده سینه، تسکین دهنده سرفه بسیار مفید است. همچنین به دلیل دارا بودن ویتامین A فراوان و املاح مفید برای بدن بهترین ماده غذایی به صورت سوپ یا آش برای اشخاصی که دچار گریپ یا سرماخوردگی شده اند، می باشد.

 

* در موارد رفع سرفه های مزمن و سرماخوردگی های برونشیتی مصرف شیره غده ی شلغم یا تخم شلغم (به مقدار 6 گرم کوبیده شده و در دم کرده برگ تیول ریخته شود ترشح عرق و ادرار را تحریک می کند.) مفید است.

 

* از دانه ی شلغم معادل 30 تا 40 درصد روغن، به دست می آید که اثر نرم کننده و ملین دارد و مصرف آن باعث پیشگیری از قولنج های کبدی و کلیوی می شود. همچنین مصرف روزانه مقدار کمی از شلغم خام، در رفع اگزما مفید است.

 

* شلغم ضد کهیر و ضد خارش پوست و آلرژی است؛ بدین منظور مقداری شلغم را در آب پخته و بر پوست بمالید.

* شلغم به علت داشتن آرسنیک از بیماری جذام جلوگیری می کند.

* شلغم به علت داشتن فسفر برای اعصاب، مغز و قوه حافظه مفید است.
 

* شلغم به علت داشتن سلولز پاک کننده روده ها می باشد.

* شلغم به دلیل خاصیت آنتی بیوتیکی آن برای زکام و سرماخوردگی مفید است.

* شلغم برای بیماران دیابتی نیز ضرری ندارد.

* خوردن جوشانده شلغم برای برفک دهان اطفال مفید است. همچنین برای تقویت رحم و نیرو بخشیدن به تخمدان ها و آلت تناسلی مفید می باشد.

 

* ریشه های باریک غده شلغم را اگر خشک کرده و ساییده و با عسل تناول نمایید برای طحال و سختی ترشح ادرار نافع است. غده شلغم اگر کمی سرخ شود، اشتهاآور است ولی در اشخاص گرم مزاج، ایجاد نفخ و گاز می کند و ممکن است موجب سردرد شود که در این صورت افراد گرم مزاج باید با سکنجبین و ترشیجات آن را میل کنند.

 

* روغن تخم شلغم ضد نفخ است و برای تقویت آلت تناسلی چه از طریق خوردن و چه از طریق مالیدن در موضع مؤثر می باشد.

 

* آب شلغم به علت دارا بودن آهن و عناصر و ترکیبات مفید و ویتامین های مختلف (سرشار از ویتامین های A, E, D, B, C)، اثرات مفید شفابخش در رفع و ناراحتی های برونش ها، مجاری صفراوی بوده و ادرارآور و نیرو دهنده عصبی است.