نوید کرمانی و سخنرانی پرحاشیه‌اش در مراسم جایزه صلح در آلمان

در پایان نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت جایزه صلح انجمن نشر و کتاب آلمان به نوید کرمانی، نویسنده آلمانی ایرانی‌تبار اعطا شد. سخنرانی این نویسنده در این مراسم در رسانه‌ها و محافل فرهنگی آلمان بازتاب گسترده‌ای داشته است. در حالی که برخی از روزنامه‌ها سخنرانی و به ویژه مراسم دعا برای قربانیان جنگ در سوریه و عراق در پایان این مراسم را منفی ارزیابی کرده‌اند، بسیاری محتوای سخنرانی او را تکان دهنده و شجاعانه خوانده‌اند.

 

این نویسنده و فعال اجتماعی در پایان سخنرانی‌اش که در کلیسای پاول شهر فرانکفورت برگزار شد از حدود هزار نفر از حاضران در سالن خواسته بود به جای کف زدن بایستند و همراه او دعا کنند.

 

منتقدان کرمانی او را متهم کرده‌اند که سنت‌های سکولار جامعه آلمان بعد از جنگ را زیر پا گذاشته و کلیسایی را که بیش از هفتاد سال پیش، در سال ١٩٤٤ محل برگزاری اولین مجلس قانون اساسی آلمان بعد از جنگ بوده و پس از آن دیگر در آن مراسم و مناسک دینی برگزار نشده بود بار دیگر به محلی برای مراسم دعا تبدیل کرده است.

 

پیش‌تر هیئت داوران جایزه صلح دلیل اعطای این جایزه به این نویسنده را اهمیت صدای خاص او در جامعه آلمان دانسته بود که می‌کوشد همزیستی مسالمت‌آمیز انسان‌ها با فرهنگ‌ها و پیشینه‌های گوناگون را ممکن سازد. همچنین پژوهش‌های آکادمیک نوید کرمانی مورد توجه داوران بود. به گفته آنها این پژوهش‌ها بیشتر عرفان، زیبایی‌شناسی و خداشناسی را در چهارچوب باورهای اسلامی بررسی و تدوین کرده، که برای جامعه امروز آلمان با اهمیت است.
 

جایزه صلح انجمن نشر و کتاب آلمان مهمترین جایزه‌ای است که در این کشور به شخصیت‌های برجسته از کشورهای گوناگون که در هنر، ادبیات و علم دستاورد ویژه‌ای داشته‌اند، اعطا می شود.

 

این جایزه بعد از جنگ جهانی دوم در سال ١٩٥٠بنا شد و پیش از نوید کرمانی به شخصیت‌های معروفی چون هرمان هسه، هابر ماس، آلبرت شوایتزر، سوزان زون‌تگ، یاشار کمال، اورهان یاموک و سوتلانا آلکسی‌یویچ تعلق گرفت. نوید کرمانی در سال‌های پیش هم به جوایز دیگری دست یافته بود.

 

نوید کرمانی، که در خانواده‌ای ایرانی در شهر زیگن آلمان متولد شده و در رشته شرق‌شناسی فوق دکترا دارد، حدود دو دهه پیش با فعالیت‌های رسانه‌ای در کشورهای گوناگون اسلامی، از جمله ایران مورد توجه رسانه‌ها و محافل فرهنگی آلمان قرار گرفت. پایان نامه دکترای او "خدا زیباست، تجربه زیبایی شناختی از قرآن" هم توجه محافل آکادمیک، شرق‌شناسان و اسلام شناسان را به خود جلب کرد و هم او را در بدنه جامعه آلمان شناخته‌تر کرد.

فوق دکترای او در مورد فریدالدین عطار هم که با نگاهی پژوهشگرانه به "مصیبت‌نامه" عطار نوشته شده نگاهی است عرفانی به داستان ایوب که مرزهای مذاهب را در می نوردد. رمان‌ها و کتاب‌های کرمانی که حالا تعدادشان به بیست رسیده در دهه‌های گذشته او را به نویسنده‌ و متفکری نامدار در ادبیات و فرهنگ آلمان تبدیل کرده است.

سخنرانی نوید کرمانی در مراسم اعطای جایزه در هفته پیش با این نکته شروع شد که خبر برنده شدن جایزه صلح با خبر ربوده شدن یک کشیش مسیحی سوری به نام ژاک مراد توسط گروه دولت اسلامی تقریبا همزمان به او رسیده است.

 

این کشیش که نویسنده او را در سفر سال ٢٠١٢ خود به سوریه و عراق در نزدیکی شهر قریتین ملاقات کرده بود، در سخنرانی‌اش این طور تصویر شد: " احساس می‌کردم در برابر یک خدمتکار آرام و وظیفه‌شناس خدا و زاهدی خویشتن‌دار نشسته‌ام که تنها خدا تسلای روح مسیحیان تحت فشار قریتین و رهبری جماعت صومعه را به او سپرده، و او بر این امر گردن نهاده است."

 

به گواهی او تمام کوشش و نیروی این جمعیت کوچک مسیحی که در سوریه باقی مانده بود، در کنار حفاظت از مسیحیان سوریه در راه دفاع از مسلمانان هم به کار برده می‌شد. در بخش بزرگی از سخنرانی نویسنده این دو حادثه به طور موازی مانند موتور کلام او عمل می‌کردند که روزنامه دی ولت آن را به یک سمفونی تشبیه کرده که با اوورتور داستان جامعه مسیحیان قریتین شروع می‌شود، و با موسیقی‌های گاه تند و گاه آرام ادامه می‌یابد و به شکایتی آتشین و پرحرارت علیه گروه دولت اسلامی تبدیل می‌شود و تا حد به کارگیری عبارت فاشیسم مذهبی در مورد این گروه پیش می‌رود.

 

نوید کرمانی که هم خودکامگی رهبران کشورهای شرقی و اسلامی را زیر تیغ انتقاد قرار می‌دهد و هم کشورهای غربی را به کوتاهی در مقابله با حوادث تلخ در سوریه و عراق متهم می‌کند، با تعجب از اینکه جهانی از عهده مقابله با یک ارتش سی‌هزار نفری گروه دولت اسلامی بر نمی‌آید، سوال می‌کند که آیا یک برنده جایزه صلح مجاز است کسی را به جنگ فرا خواند؟ با پاسخ نه، مجاز نیست، کرمانی ادامه می‌دهد، نه من کسی را به جنگ نمی‌خوانم، اما جنگ در حال حاضر در جریان است، حتی پشت درهای ما.

اگرچه نوید کرمانی هم به آلمانی می‌نویسد و هم حضورش در رسانه‌ها و محافل فرهنگی معمولا به زبان آلمانی است، اما همواره به عنوان نویسنده‌ای آلمانی-ایرانی معرفی و شناخته می‌شود. و اگرچه او نام ایرانی و شهرت آلمانی را یدک می کشد، حوزه نگاه او به انسان فراتر از آلمان، اروپا و ایران است.

 

شهرهای مختلف از اصفهان و دمشق و بغداد و قاهره تا رم و کلن محل وقوع حوادث داستان‌های این نویسنده پرکار است. در کتاب "آیدا، خرس و خرگوش" که سال‌ها پیش برای کودکان نوشته شده اصفهان، که زادگاه پدر و مادر نوید نویسنده است در کنار کلن که در آن زندگی می‌کند در قیاس با بقیه جهان برجسته است.

 

اصفهان به عنوان شهری در شرق که نوید کرمانی از کودکی بیشترین ارتباط را با آن داشته اینجا و آنجا همچنان در درون نوید کرمانی نقش بازی می‌کند. نویسنده در سخنرانی اخیرش در مراسم دریافت جایزه صلح هم تاثیری را که مسافرت‌های دوران کودکی و نوجوانی‌اش به این شهر بر او داشته گوشزد کرد.

 

همچنین در کتاب "ما که هست؟" نوید کرمانی با بازتاب تجارب شخصی خود به عنوان فرزند یک خانواده مسلمان به تغییر و تحولات فرهنگی دهه‌های اخیر در جامعه آلمان اشاره می‌کند و مرزهای نویی را که فرهنگ‌ها باید با توجه به اعضای جدیدشان برای خود تعریف کنند برجسته می‌سازد.

 

این نویسنده موفق بعد از احراز مدرک فوق دکترا حوزه پژوهش های آکادمیک را ترک کرد و بیشتر وقت خود را به نوشتن داستان و مقاله‌های اجتماعی-فرهنگی و تهیه گزارش‌های ویژه از کشورهای اسلامی تنیده در تنش‌های سیاسی که در دهه‌های گذشته یا در تب تغییر یا در آتش خودکامگی فرمانروایان درونی یا دخالت‌های خارجی می‌سوختند، پرداخت. کرمانی زمانی گفته بود که فضای آکادمیک برای او تنگ و کوچک است.

 

سال پیش در مراسم ٧٠ سالگی تصویب قانون اساسی آلمان نوید کرمانی به مجلس این کشور فرا خوانده شد تا در مورد این قانون و تاثیر آن سخنرانی کند. او همچنین از شخصیت‌هایی بود که در سال ۲۰۱۰ میلادی در مجلس گردهم‌آیی سراسری (ترکیبی از نمایندگان مجلس آلمان، بوندس‌تگ ونمایندگان ایالت‌های فدرال) برای انتخاب رئیس‌جمهور از طرف حزب سبزها شرکت داشت.

کرمانی در هر کجا که امکانی می‌یابد،‌ چنانکه در ارزیابی کمیته گزینش جایزه صلح هم گفته شده بیش از هر چیز بر احترام به کرامت انسانی و گذشت و مدارا تاکید می‌کند.

 

تازه‌ترین کتاب نوید کرمانی "حیرت بی‌باورانه" توصیفی از نقاشی‌های مسیحی در کلیساهای رم است که به گفته منتقدان چشم مسیحیان آلمان را به نکاتی در مورد زندگی امروز در زیر رنگ ‌و ‌روغن استادان نقاشی کلاسیک مسیحی بازکرده است.

 

نوید کرمانی متفکری است که نوشته‌هایش در این مقطع تاریخ مانند میدانی است که همه فرهنگ‌ها و مذاهب، به آن می‌رسند. وطن فکری این نویسنده ریشه در اصفهان دارد، از دانش و فرهنگ شرقی و باورهای ایرانی و اروپایی تغذیه شده و به برکت کوشش بی‌وقفه در ادبیات و فرهنگ آلمان شاخ و برگ داده و شکفته است. آثار این نویسنده که ترجمه آنها به انگلیسی چندی است آغاز شده، هنوز به فارسی راه نیافته است.