بهبود آفت دهان با تغذیه

زخم‌های آفتی می‌توانند بسیار دردناک بوده و با فعالیت‌های روزمره بیمار تداخل ایجاد نمایند. اصطلاحات متداولی که برای این زخم‌ها به کار می‌رود شامل «زخم‌های کوچک راجعه (برگشت پذیر) آفتی» و «استوماتیت آفتی راجعه» می‌باشند.

علت ایجاد آفت چیست؟
مکانیسم دقیق ایجاد آفت هنوز به درستی روشن نیست، ولی به نظر می‌رسد واکنش‌های ایمنی بدن بیمار در ایجاد آن دخیل باشد. زخم‌های آفتی وقتی ایجاد می‌شوند که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می‌دارد. حضور این مولکول‌ها باعث حمله لنفوسیت‌ها خواهد شد (همانند حمله همین سلول‌ها به بافت پیوند شده به بیمار) و نتیجه این فرآیند پیدایش زخم‌های آفتی خواهد بود.
 درمان آ‏فت دهان

هرچند درمان قطعی برای آفت وجود ندارد، ولی روش‌هایی هست که در کاهش مدت زمان حضور زخم و نیز کاهش درد و ناراحتی و تسریع بهبودی بیمار مؤثر است. این روش‌ها شامل بکارگیری نکات تغذیه‌ای و غیرتغذیه‌ای می‌باشند.
 نکات تغذیه‌ای

در کنار رعایت نکات فوق، بکار بستن نکات تغذیه‌ای زیر به بهبود آفت‌های دهانی کمک شایانی می‌کند:
1- عدم مصرف غذاهایی که ایجاد آفت را تشدید می‌نمایند شامل غذاهای حساسیت‌زا (آلرژن) نظیر گلوتن گندم، بادمجان و فلفل

2-پرهیز از مصرف غذاها و مایعات محرک نظیر لیمو، آبلیمو، پرتقال، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، شکلات و گردو
3- عدم مصرف مواد غذایی ترش، شور یا تند

4- نوشیدن مایعات با نی برای تخفیف درد

5- گنجاندن مواد غذایی که کمتر باعث درد می‌شوند در رژیم غذایی بیمار، مانند: شیر، ژلاتین، مایعات، ماست و بستنی

6- پرهیز از مصرف غذاهای سفت و خشن مانند برنج برشته شده (ته دیگ)

7-  مصرف مرتب و روزانه ماست بویژه ماست پروبیوتیک که محتوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس می‌باشد.

8- گنجاندن مواد غذایی سرشار از آهن، اسیدفولیک و  ویتامین B12 در رژیم غذایی مبتلایان:  از آنجایی که یکی از دلایل بروز آفت می‌تواند کمبود دریافت ریز مغذی‌های فوق باشد، گنجاندن منابع غذایی این مواد مغذی نقش مهمی ‌در بهبودی فرد مبتلا ایفا می‌کند. مواد غذایی شامل جگر، غذاهای دریایی، گوشت قرمز کم‌چربی، لوبیاهای خشک، حبوبات، سبزیجات دارای برگ‌های سبز تیره و پهن و زرده تخم‌مرغ بهترین منابع خوراکی حاوی آهن هستند. جگر، قارچ و سبزیجاتی که برگ سبز دارند (بویژه اسفناج، مارچوبه و براکلی) منابع غنی اسیدفولیک می‌باشند. جگر، شیر، تخم مرغ، ماهی، پنیر و گوشت جزء غنی‌ترین منابع ویتامین B12 محسوب می‌شوند.
9-مصرف نمودن میوه‌هایی نظیر سیب، خرما و خرمالو

 

برای درمان آفت دهان با سیب می‌توان روزی چند عدد سیب را مصرف نموده و همزمان عسل را روی محل آفت قرار داد یا می‎توان عسل را روی سیب مالیده و آن را به صورتی که مدت زیادی در دهان بماند، جویده و میل نمود. اگر آفت در دهان زیاد است و جویدن درد آور است، می‎توان در آب سیب، عسل ریخته و آن را جرعه جرعه نوشید، بطوریکه برای مدتی در دهان بماند. به افرادی که به صورت مدام در دهانشان آفت می‌زنند و از این موضوع ناراحت می‌باشند، توصیه می‌شود که خرمالو را در برنامه غذایی خود قرار دهند، زیرا خرمالو و آب آن خاصیت ترمیم کنندگی زخم‌ها را دارا است.

 

درمانگران طب سنتی هند برای درمان این بیماری راه حل بسیار ساده‌ای دارند. آنها خوردن خرمای نرسیده را در تسکین و درمان این زخم‌ها بسیار موثر، می‌دانند. بنابراین به بیماران خود توصیه می‌کنند هنگام بروز زخم‌ها و آفت‌های دهانی در طول روز ۲ بار، ۳ تا ۴ خرمای نرسیده را به خوبی بجوند. از دیدگاه این درمانگران، خرما به دلیل داشتن ویتامین‌های گروهB ارزش غذایی ویژه‌ای دارد که در درمان زخم‌های دهانی بسیار موثر است.

مصرف گیاهان دارویی
برای درمان ضایعاتی مانند آفت که هنوز علت قطعی آن مشخص نیست، استفاده از گیاهان دارویی مناسب‌تر از داروهای شیمیایی است، چراکه عوارض جانبی کمتری دارند. برای نمونه استفاده از کورتون یا آنتی‌بیوتیک (به صورت دهانشویه) برای طولانی مدت می‌تواند باعث بروز قارچ در دهان شود، ولی ترکیبات گیاهی عوارض جانبی کمتری دارند. برخی عصاره‌های گیاهی باعث تخفیف علائم بیماران آفتی می‌شوند که از آن جمله می‌توان به جفت بلوط، سماق قرمز، قهوه‌ای، گرد غوره، پنیرک، خطمی، خرفه، تخم خرفه، فلوس، تخم گشنیز و گیاه ساتوریا خوزستانیکا اشاره نمود.  

 

جفت بلوط، لایه نازک قهوه ای رنگی است که بین پوست بلوط و مغز آن قرار گرفته و به راحتی هم جدا می‌شود. این گیاه، اثرات بسیار مفیدی در بهبودی آفت و زخم‌های دهان دارد.   توصیه اکید به افراد مبتلا به آفت این است که سماق را بر روی انگشت بمالند و آن را به مدت چند دقیقه روی محل آفت نگه دارند.  غوره از نظر طب قدیم ایران سرد و قابض است و در درمان ورم مخاط دهان و زخم‌های دهانی و بهبود آفت دهان موثر است. پنیرک، خطمی، خرفه و تخم خرفه خنک کننده فضای دهان و آرام‌بخش درد‌های ناشی از آفت می‌باشند.  

 

پنیرک (malvasilvestris L) که از جمله گیاهان دارویی بومی ‌استان کرمانشاه می‌باشد، به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی نظیر موسیلاژ، تانن‌ها و اسانس‌های فرار دارای خواص ضد التهابی است بطوری‌که به صورت حمام دهان برای درمان آفت مورد استفاده قرار می‌گیرد.   استفاده از دهانشویه خطمی ‌روزی چند بار و یا آغشته نمودن پنبه‌ای به آن و قرار دادن روی محل دردناک به بهبود آفت کمک می‌کند.  نگه داشتن سائیده تخم خرفه در دهان، در رفع آفت دهان به خصوص اطفال موثر است .  برای جلوگیری از پیشرفت و تسکین درد آفت دهان می‌توان مغز فلوس بدون دانه و تخم گشنیز را به نسبت مساوی خیسانده، صاف کرده و غرغره نمود و روزی چند بار این عمل را تکرار کرد.  

استفاده از عصاره گیاه ساتوریاخوزستانیکا نتایج منحصر به فردی در درمان آفت داشته است. این گیاه فقط در ایران می‌روید و جزو دسته گیاهان تیره نعنا است و اثرات ضدویروسی و ضدقارچی دارد. استفاده از عصاره این گیاه در دو، سه روز اول زخم پاسخ بهتری به درمان می‌دهد و سیر دوره درمان را کوتاه‌تر کرده و باعث کاهش درد و سوزش می‌شود.
غذایی مناسب برای مبتلایان به آفت‌های دهانی

این غذا از گوشت گوساله، برنج و سبزیجات پخته تشکیل شده که با روغن ترکیب می‌شود. برنج باید خوب پخته شده باشد. برای خوردن این غذا زرده تخم مرغ را به آن اضافه کرده و سپس نوش جان کنید.

برنج                                    4 پیمانه (600 گرم)    2300 کیلوکالری
روغن کانولا                          2 قاشق غذاخوری    270 کیلوکالری
فیله گوساله باریک خردکرده     300 گرم     330 کیلوکالری
قارچ ورقه‌ای خردکرده             100 گرم     10 کیلوکالری
کلم براکلی گلچه‌کرده            200 گرم     60 کیلوکالری
هویج خردکرده و پخته            2 عدد کوچک    20 کیلوکالری
اسفناج خردکرده و بخارپز       100 گرم     20 کیلوکالری
کدوی خردکرده و پخته          1 عدد کوچک    15 کیلوکالری

برنج را در قابلمه‌ای حاوی آب جوش و نمک بپزید و آبکشی کنید. کف قابلمه مناسبی کمی روغن بریزید. برنج را در آن بریزید و به مدت 20 دقیقه روی حرارت ملایم آن را دم کنید. آنگاه تکه‌های گوشت را درون تابه چدنی چربکرده قرار دهید. تابه را روی حرارت ملایم بگذارید تا فیله‌ها بپزد. اکنون قارچ را در تابه دیگری تفت دهید تا نرم شود. کلم براکلی را به قارچ بیفزایید و کمی تفت دهید. حالا هویج، اسفناج و کدو را نیز به سبزیجات اضافه نمایید. اینک 4 کاسه بردارید، برنج را بین کاسه‌ها تقسیم کنید. سبزیجات و گوشت را روی برنج بریزید.

یادآوری1: می‌توان یک کاسه ماست کم‌چرب پروبیوتیک با این غذا میل کرد.
یادآوری2: درصورت تمایل، در پایان می‌توانیدکسرول را در چهار ظرف نسوز بریزید و وسط هر کدام یک عدد زرده تخم مرغ قرار ردهید و به مدت تقریبی 5 دقیقه در فر گرم کرده با دمای 190 درجه سانتیگراد قرار دهید تا زرده ببندد.
 این غذا حاوی منابع آهن، اسیدفولیک و ویتامین B12 می‌باشد از این رو برای مبتلایان به آفت‌های دهانی مفید می‌باشد. از طرف دیگر مواد غذایی که سبب تشدید آفت می‌شوند در تهیه آن بکار نرفته است، بنابراین می‌تواند یک پیشنهاد ایده‌آل غذایی برای افراد مبتلا به آفت دهانی باشد.