سنگ‌شکن‌های طبیعی

کاکل ذرت، خارخاسک، دم گیلاس و آلبالو از جمله گیاهان دارویی با کاربردهای متفاوت هستند که مهم‌ترین اثربخشی آن‌ها دفع سنگ‌های کلیوی و مجاری ادراری است.

دکتر نرگس ساداتی، متخصص فارماکوگنوزی در تشریح خواص گیاهان دارویی مفید مانند کاکل ذرت، خارخاسک، دم گیلاس و آلبالو در دفع سنگ‌های کلیوی اظهار داشت: کاکل ذرت رشته‌های به رنگ زرد یا قهوه‌ای کم‌رنگ است که به‌عنوان یک مدر قوی و ضدعفونی‌کننده مجاری ادراری کاربرد سنتی دارد و مصرف آن به همراه خامه خشک‌شده و یا تازه به اندازه، 8-4 گرم به‌صورت دم‌کرده روزی 3 بار توصیه می‌شود.

این متخصص گیاهان دارویی با هشدار به عوارض این گیاه دارویی گفت: تحریک انقباضات رحم در خرگوش‌ها توسط کاکل ذرت به اثبات رسیده از این رو مصرف این داروی گیاهی به زنان باردار و شیرده توصیه نمی‌شود.

وی در ادامه با اشاره به اینکه گیاه خارخاسک از خانواده اسفندها است افزود: قسمت مورد استفاده این گیاه میوه، دانه، برگ، ریشه و گاهی کلیه اعضاء گیاه می‌باشد ولی بیشتر از همه میوه آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دکتر ساداتی این گیاه را به‌عنوان دفع‌کننده سنگ‌های مجاری ادراری و تسهیل دهنده عمل تصفیه خون و اعمال کبدی معرفی کرد و در خصوص نحوه مصرف آن گفت: میوه این گیاه روزی سه بار در روز به مقدار 2 تا 4 گرم به‌صورت دم کرده باید مصرف شود.

این متخصص فارماکوگنوزی با بیان این مطلب که دم گیلاس دارای حداقل 2 درصد ترکیبات فنلیک است گفت: مواد تشکیل‌دهنده دم گیلاس کاتچین، تانن‌ها، گلیکوزیدهای سیانوژنیک، فلاوونوئیدها، لکوآنتوسیانین‌ها، پورین‌ها، اسیدهای سالیسیلیک و فنل‌ها، آنیون‌های کلر و ازت و کاتیون‌های پتاسیم، آهن، کلسیم، منیزیم و سدیم است و مقداری ترکیبات ژینستین و پرونتین اولئانولیک اسید، نارینجنین و کورستین در دم گیلاس وجود دارد.

وی ادامه داد: دم گیلاس به‌عنوان داروی مدر مصرف سنتی دارد و مقدار مصرف آن 4-2 گرم روزی 3 بار به‌صورت دم‌کرده در یک فنجان است همچنین مخلوط آن با دم آلبالو به‌عنوان داروی سنگ‌شکن مصرف سنتی دارد.

دکتر ساداتی به اشکال دارویی گیاهی مورد استفاده در سنگ کلیه از جمله دیورتیک اشاره کرد و اظهار داشت: این فراورده دارویی به‌صورت پودر 100 گرمی در بازار دارویی موجود است که حاوی 4/57 دم آلبالو، 25 درصد میوه خارخاسک، 8/8 درصد کاکل ذرت و 8/8 درصد برگ پونه است.

وی ادامه داد: این دارو در درمان ادم ناشی از نارسایی احتقانی قلب (CHF) کم‌کاری کلیه، دفع سنگ مجاری ادراری و عفونت ادراری و پرفشاری خون (HBP) مصرف دارد.

این متخصص فارماکوگنوزی با تأکید بر اینکه دیورتیک باید با مقادیر زیاد آب مصرف شود، گفت: میزان مصرف روزی دو بار هر بار یک قاشق غذاخوری از پودر دیورتیک در یک لیوان آب جوش به مدت 10 دقیقه دم‌کرده و پس از صاف کردن مصرف کرد.

وی افزود: یون‌ها و قندهای موجود در این فرآورده مشابه مدرهای اسموتیک و سبب تسهیل دفع آب و مهار جذب مجدد آب و املاح می‌شود و روغن‌های فرار موجود در برگ پونه به علت اثرات ضد اسپاسم موجب شل شدن عضلات صاف مجاری ادراری و باعث تسهیل خروج سنگ می‌شود.

دکتر ساداتی با بیان این مطلب که مصرف مداوم این فراورده باید تحت نظر پزشک و با کنترل الکترولیت‌ها (به‌خصوص سدیم و پتاسیم) صورت گیرد بیان کرد: اختلال آب و الکترولیت (مقادیر زیاد) واکنش‌های حساسیتی در افراد حساس، مانند کهیر ایجاد می‌کند. این متخصص فارماکوگنوزی ادامه داد: مصرف این فرآورده در دوران بارداری و شیردهی به اثبات نرسیده است.

وی همچنین فرآورده دارویی دیگر به نام سنکل (SANCOL) که به شکل قطره در بازار دارویی ایران موجود است را معرفی کرد و بیان داشت: این فرآورده شامل 25 درصد عصاره رازیانه، 5/12 درصد عصاره دانه زیره سبز، 5/12 درصد عصاره برگ بو، 5/12 درصد دم گیلاس، 5/12 درصد کاکل ذرت، 5/12 درصد عصاره میوه خارخاسک و 5/12 درصد تخم خربزه است.

دکتر ساداتی ادامه داد: ترکیبات موثر موجود در گیاهان قطره سنکل حاوی اثرات مدر و شل کننده عضلات صاف مجاری ادرار دارد که خروج سنگ را تسهیل کرده و اثر ضد اسپاسم دارد و همچنین عصاره رازیانه علاوه بر افزایش جریان ادرار سبب افزایش ترشح سدیم در ادرار نیز می‌شود به‌علاوه ترکیبات موجود در این قطره دارای خاصیت ضدمیکروبی بوده و بیشتر بر باکتری گرم مثبت موجود در ادرار اثر می‌گذارند.

این متخصص فارماکوگنوزی با اشاره به اینکه این فرآورده در دفع سنگ مجاری ادرار (حداکثر قطر سنگ 7 میلی‌متر) و تسکین دردهای کلیوی و ضدعفونی کردن مجاری ادرار موثر است گفت: مقدار مصرف آن در بزرگسالان روزی سه بار هر بار 60-50 قطره در یک فنجان آب سرد بعد از غذا و در موارد حاد به مدت یک ماه مصرف آن توصیه می‌شود.

وی افزود: به منظور پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ، 30 قطره 2 تا 3 نوبت در روز به مدت یک هفته در هر ماه و در کودکان تا سن 12 سال 20-10 قطره وابسته به سن کودک سه نوبت در روز همراه با مقادیر زیاد آب در طول مصرف این دارو توصیه می‌شود.

دکتر ساداتی با تأکید بر این مطلب که مصرف مداوم این فرآورده باید تحت نظر پزشک و با کنترل الکترولیت‌ها به‌ویژه سدیم و پتاسیم همراه باشد گفت: مصرف این فرآورده در دوران بارداری و شیردهی به اثبات نرسیده است.

این متخصص فارماکوگنوزی در پایان خاطرنشان کرد: این گیاهان دارویی به‌عنوان مدرهای اسموتیک عمل کرده و باعث تسهیل خروج سنگ از مجاری ادراری شده و نوع سنگ در اثربخشی این گیاهان اثری ندارد.